Devonobius delta

Devonobius delta

Shear et Bonamo, 1988
Okres istnienia: dewon środkowy 397,5–385,3 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 397.5/385.3 397.5/385.3
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	wije
Gromada	pareczniki
Podgromada	Pleurostigmophora
(bez rangi)	Phylactometria
Rząd	Devonobiomorpha
Rodzina	Devonobiidae Shear et Bonamo, 1988
Rodzaj	Devonobius Shear et Bonamo, 1988
Gatunek	Devonobius delta

Devonobius delta – wymarły gatunek wija z gromady pareczników. Jedyny z monotypowego rzędu Devonobiomorpha. Znany z ponad 30 okazów, pochodzących z dewonu środkowego i odkrytych w stanie Nowy Jork. Od innych pareczników wyróżnia się budową coxosternae szczękonóży. Był drapieżnikiem, zasiedlającym strefę tropikalną.

Taksonomia

Gatunek ten został opisany w 1988 roku przez Williama M. Sheara i Patricię M. Bonamo na podstawie fragmentarycznych skamieniałości 31 okazów znalezionych w środkowodewońskich osadach w górach Catskill w pobliżu Gilboa w stanie Nowy Jork. Większość z nich obejmowała głowę i szczękonóża. Holotyp to kompletna głowa i 15-16 segmentów tułowia. Trzy paratypy obejmują kolejno: głowę z 11 pierścieniami czułków i szczękonóżami, szczękonóża, pogniecione egzuwium z odnóżami tylnymi. Autorzy umieścili nowy gatunek w monotypowych: rodzaju Devonobius, rodzinie Devonobiidae i rzędzie Devonobiomorpha. Przeprowadzili również analizę kladystyczną, na podstawie której zaliczyli nowy rząd do podgromady Pleurostigmophora jako grupę siostrzaną kladu Epimorpha (obejmuje skolopendrokształtne i zieminkokształtne). W obrębie Plurostigmophora zarówno Epimorpha jak i Devonobiomorpha umieszczane są w kladzie Phylactometria.

Opis

Ciało prawdopodobnie długości poniżej 10 mm. Głowa w obrysie jajowata, nieco dłuższa niż szersza, pozbawiona oczu i narządów Tömösváry'ego, wyposażona w poprzeczny szew czołowy i czułki o ponad 14 pierścieniach. Na żuwaczkach ząbkowane wyrostki. Szczęki I i II pary o zlanych coxosternae danej pary. Cechą wyróżniającą cały rząd jest budowa coxosternae szczękonóży: przy grzbietowym stawie między częścią biodrową a pierwszym członem telopoditu nie są one podzielone na część grzbietową i brzuszną. Pośrodku coxosternae wyrastają długie wyrostki z 4-5 ząbkami. Telopodit szczękonóży złożony z czterech członów: trochanteroprefemur (zlane krętarz i przedudzie), uda, golenia i stopy zakończonej zębem. Złożony z ponad 16 segmentów tułów wykazuje heterotergię, tj. część tergitów jest krótsza (w tym przypadku co najmniej IX, XI i XIII), a część dłuższa. Na segmentach tułowia 10 i 13 obecne przetchlinki. Sterna tułowia zbliżone kształtem do kwadratu, ale w przednio-bocznych częściach wcięte i połączone stawowo z biodrami odnóży krocznych. Odnóża te złożone są z 8 członów: biodra, krętarza, przedudzia, uda, patellotibia (zlane rzepka i goleń) oraz składających się na stopę: basitarsus, distitarsus i posttarsus. Jedna z tylnych par odnóży (ostatnia lub przedostatnia) powiększona i wyposażona w przynajmniej jeden por koksalny na biodrze.

Paleoekologia

Obszar, z którego pochodzą skamieniałości, stanowił w środkowym dewonie deltę rzeki Catskill. Prawdopodobnie panował tu klimat tropikalny z przemiennymi porami suchymi i deszczowymi. Niższą roślinność stanowiły gęste połacie widłaków Leclercqia complexa. Występowały tu też prawdopodobnie wyższe rośliny, nie dające jednak cienia. Nie jest jasne, czy pareczniki te bytowały na roślinach, w ściółce, czy też zostały tu zmyte wraz z wodą. Obecność przetchlinek świadczy o przystosowaniu do oddychania powietrzem atmosferycznym, jednak mógł on być przystosowany do czasowego zalania, jak niektóre współczesne zieminkokształtne żyjące w strefach pływów. Występowanie heterotergii sugeruje jednak, że był raczej biegaczem jak współczesne drewniakokształtne. Cechy budowy świadczą również o jego drapieżnictwie.