Dionizjos I
 |
Ten artykuł należy dopracować |
| |
| tyran Syrakuz | |
| Okres |
od 405 p.n.e. |
|---|---|
| Dane biograficzne | |
| Data urodzenia |
ok. 430 p.n.e. |
| Data śmierci | |
| Dzieci | |
Dionizjos I, Dionizjos Starszy, Dionizjusz I Starszy (ur. około 430 p.n.e., zm. 367 p.n.e.) – tyran Syrakuz panujący od 405 p.n.e. do swojej śmierci, ojciec Dionizjosa II.
Pochodzenie
Pochodził z wpływowej rodziny[1]. Nie pełniąc żadnego urzędu, usiłował działać na rzecz powrotu Hermokratesa do Syrakuz. Możliwe, że był sekretarzem strategów, ale Diodor podkreśla, że Dionizjusz był osobą prywatną.
Przejęcie władzy
Właściwą karierę polityczną rozpoczął po klęsce Syrakuzańczyków pod Akragas – mając poparcie dawnych stronników Hermokratesa i wykorzystując nieudolność strategów w wojnie z Kartaginą, jako mówca ludowy spowodował usunięcie dotychczasowych dowódców i został wybrany w skład nowego kolegium strategów. Dionizjusz odmówił wkrótce współpracy z pozostałymi strategami i otrzymał nadzwyczajne uprawnienia oraz tytuł strateg autokrator (nie wiadomo co stało się z pozostałymi strategami, może złożono ich z urzędu), zorganizował także oddział najemników w sile tysiąca żołnierzy, stanowiący jego wierną, świetnie wyszkoloną i opłacaną gwardię przyboczną, i od tego momentu był już, według greckich pojęć, tyranem. Z Kartagińczykami nowy władca zawarł pokój w roku 405/404 p.n.e. na zasadzie status quo i przystąpił do umacniania swej władzy oraz do budowy siły państwa syrakuzańskiego.
Podstawy władzy. Rozbudowa siły państwa
Dionizjusz swoją władzę opierał z jednej strony na życzliwości ludu, konfiskując majątki bogatych, a ich samych skazując na śmierć, z drugiej wszystkie wyższe stanowiska w wojsku obsadził swoimi zwolennikami i opłacał swój przyboczny oddział najemników, zapewniający mu ochronę. Konsekwentnie budował potężne państwo, zmierzając do wchłonięcia wszystkich greckich miast Sycylii. By osiągnąć ten cel, nie cofał się przed okrucieństwem, wzorem Dejnomenidów przesiedlał ludność, a także sprzedawał pokonanych w niewolę, Katanę przyznał swoim odprawionym najemnikom kampańskim, również w Leontinoj osiedlił najemników, przenosząc obywateli tego miasta do Syrakuz. Do realizacji swoich celów potrzebował silnej armii. Za jego rządów liczebność rozbudowanej armii wynosiła około 50 tysięcy piechoty i około 10 tysięcy jazdy. Ufortyfikował Syrakuzy: wyspę Ortygię, gdzie miał siedzibę, zmienił w niezdobytą twierdzę, otoczył miasto systemem obronnym, którego centralnym punktem był zamek warowny Euryalos – jedno z najwybitniejszych osiągnięć architektury wojskowej IV wieku p.n.e.
Wojny z Kartaginą
Umocniwszy miasto, Dionizjusz rozpoczął wojnę z Kartagińczykami, dążąc do wyparcia ich z Sycylii i opanowania całej wyspy. W wojnie z Kartaginą tyran odniósł początkowo sukcesy. Dotarł nawet do zachodniego wybrzeży Sycylii, oblegał i zdobył Motyę[2], nie zdołał jednak zdobyć miast punickich. Z kolei kontrofensywa punicka zagroziła samym Syrakuzom i nawet osobiście tyranowi. Wojny z Kartagińczykami – w sumie trzy w latach 397-392 p.n.e., 383-376 p.n.e. i 368-367 p.n.e. – prowadził Dionizjusz aż do śmierci ze zmiennym szczęściem, granica między państwem syrakuzańskim a posiadłościami Kartaginy ustaliła się ostatecznie na rzekach Halykos i Himeras, do Syrakuz należała cała wschodnia cześć wyspy. Mimo że nie osiągnął w pełni swoich celów, nie przeszkodziło to Dionizjuszowi ogłosić się archontem Sycylii.
Ekspansja poza Sycylię
Ambicje Dionizjusza sięgały poza Sycylię. Stworzył wielką flotę wojenną, dzięki której panował niepodzielnie na Adriatyku i na Morzu Tyrreńskim. Syrakuzy uczynił światowym portem handlowym, a dwór – kulturalnym centrum zachodniej części świata greckiego. Pragnął rozszerzyć władzę na południową Italię (Wielka Grecja) – głównie przy pomocy Lokryjczyków zajął Rhegion, Kaulonię i Kroton, opanowując Cieśninę Mesyńską, zawarł także przymierze z Tarentem, podbił Wyspy Liparyjskie, wysłał kolonistów na Korsykę i zapuszczał się na rabunkowe wyprawy aż do Etrurii. Usadowił się także w Ankonie i w Adrii oraz dotarł do Ilirii, na wyspę Issa. Dla realizacji swoich celów potrafił nawet sprzymierzać się z miejscowymi ludami (Lukanami) przeciwko Grekom. Interweniował również w sprawach Grecji właściwej, m.in. wspomagał Spartę w wojnie z Atenami i Tebami (dopiero u schyłku życia poparł Ateny).
Dionizjos I a Platon
Platon przybył na Sycylię po raz pierwszy w 389/388 p.n.e., prawdopodobnie po to, by zapoznać się z filozofią pitagorejczyków – na zaproszenie Dionizjosa I osiadł w Syrakuzach, próbując tam wpoić w tyrana prawość. Wtedy też poznał Diona, zięcia Dionizjosa I i szwagra Dionizjosa II (brata żony Dionizjosa I Aristimache i męża Arete, córki Dionizjosa I), który został jego bliskim przyjacielem. Dionizjos I wolał jednak oddawać się uciechom życia niż filozofii i popadł w konflikt z Platonem, który musiał uciekać z Syrakuz – istnieje nawet legenda o sprzedaniu Platona w niewolę przez Dionizjosa. Następne podróże Platona na Sycylię miały miejsce już za panowania syna Dionizjusza I, Dionizjusza Młodszego.
Cechy charakteru
Podczas sprawowania władzy ujawnił się szereg cech jego charakteru. Wyróżniał się brakiem skrupułów, męstwem i umiejętnością przewodzenia. Był przebiegły i przewidujący. Słynął z podejrzliwości, lęku o własne życie i chciwości. Aby napełnić skarbiec zwiększał podatek gruntowy, fałszował pieniądze, rabował skarbce w świątyniach, podobno posunął się nawet do wymienienia złotego płaszcza Zeusa syrakuzańskiego na płaszcz wełniany.
W oczach potomnych
Ocena tyranii sycylijskiej, jak i samego Dionizjusza, jest bardzo trudna i budziła kontrowersje już w starożytności. Z Dionizjusza uczyniono tak w literaturze antycznej, jak i w badaniach nowożytnych model tyrańskiego władcy, bezwzględnego i okrutnego. Wokół postaci Dionizjusza powstało wiele legend, z których najsłynniejsza jest legenda o mieczu Damoklesa. Ale nawet najwięksi krytycy tyrana musieli zawsze przyznać, że to on powstrzymał ekspansję kartagińską na Sycylii.
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Iwaszkiewicz P., Łoś W., Stępień M. – „Władcy i wodzowie starożytności. Słownik”, WSiP, Warszawa 1998, s. 125-126, ISBN 83-02-06971-X
- Lengauer W. – „Starożytna Grecja okresu archaicznego i klasycznego”, Wydawnictwo DiG, Warszawa 1999, s. 209-211, ISBN 83-7181-083-0
- Rhodes P.J., Historia Grecji. Okres klasyczny 478–323 p.n.e., Kraków 2009. ISBN 978-83-233-2731-8.