Goździk piaskowy

Goździk piaskowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	goździkowate
Rodzaj	goździk
Gatunek	goździk piaskowy
	Nazwa systematyczna
	Dianthus arenarius L.; Sp. Pl. ed. 1 412 (1753)
Synonimy
	Dianthus serotinus Waldst. & Kit.;
	Dianthus serotinus Waldst. & Kit.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Goździk piaskowy (Dianthus arenarius L.) – gatunek rośliny należący do rodziny goździkowatych. Występuje w środkowo-wschodniej oraz północnej Europie^[3]. Przez Polskę przebiega południowo-zachodnia granica jego występowania. W północno-wschodniej części kraju jest dość pospolity.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina darniowa o wysokości 20–40 cm. Od innych gatunków goździków różni się brakiem siwego owoszczenia.
Łodyga: Wzniesiona, naga, prosta i rozgałęziająca się. Tworzy kolanka, z których wyrastają liście.
Liście: Ulistnienie naprzeciwległe. Liście równowąskolancetowate, całobrzegie, przeważnie tępo zakończone, bez przylistków, o szerokości 0,5–1 mm i długości 2–5 cm, 3–5 nerwowe. Są zrośnięte nasadami w krótką pochewkę.
Kwiaty: W liczbie przeważnie kilku wyrastają na szczytach rozgałęzionej łodygi. Kielich sztywny, długości 20–25 mm i szerokości 2–3 mm, o lancetowatotrójkątnych działkach tworzących rurkę. 5 płatków korony o kolorze przeważnie białym (wyjątkowo różowym), postrzępionych głębiej niż do 1/2 długości. Słupek z 2 szyjkami.
Owoc: Torebka otwierająca się 4 ząbkami. Nasiona miseczkowate.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina, chamefit i hemikryptofit. Przedprątne kwiaty kwitną od czerwca do sierpnia, zapylane są przeważnie przez motyle^[4]. Podczas kwitnienia pachną. Porasta suche lasy, łąki, wydmy. Najczęściej występuje w murawach piaskowych i murawach kserotermicznych, ale spotyka się go również w sosnowych borach i dąbrowach, na wrzosowiskach, przydrożach, skarpach kolejowych. Preferuje miejsca suche. Liczba chromosomów 2n= 60^[5].

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

W Polsce dziko rosną 2 podgatunki:

Dianthus arenarius L. subsp. borussicus (Vierh.) Kleopov. – gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Koelerion glaucae i Ass. Festuco-Koelerietum glaucae. Występuje od północnej, przez środkową i wschodnią do południowej Europy^[3].
Dianthus arenarius L. subsp. arenarius – podgatunek typowy, występuje w północnej części kraju. Gatunek charakterystyczny dla Ass. Dianthoarenarii-Festucetum polesicae^[6]. Podawany z południa Szwecji^[3].

Ponadto wyróżniane są^[3]:

Dianthus arenarius L. subsp. pseudoserotinus (Zapal.) Tutin (syn. Dianthus serotinus var. pseudoserotinus Zapal.) – występuje na zachodzie Ukrainy,
Dianthus arenarius L. subsp. pseudosquarrosus (Novák) Kleopow – występuje na Białorusi i Ukrainie.

Goździk piaskowy tworzy mieszańce z goździkiem kartuzkiem i goździkiem kropkowanym^[5].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Roślina objęta w Polsce ochroną gatunkową. W latach 1983–2014 znajdowała się pod ochroną ścisłą, a od 2014 roku podlega ochronie częściowej^[7]^[8]. Nie jest zagrożona^[9]. Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[10].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Dianthus arenarius L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2014-11-16].
↑ Józef Rostafiński, Olga Seidl: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 34. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).

[grin-3] Dianthus arenarius L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2014-11-16].

[rostafinski-4] Józef Rostafiński, Olga Seidl: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[rutkowski-5] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[matuszkiewicz-6] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[rozp1983-7] Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134).

[rozp2014-8] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

[mirkowa-9] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 34. ISBN 978-83-7073-444-2.

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]