Hans-Georg Gadamer
Hans-Georg Gadamer (ur. 11 lutego 1900 w Marburgu, zm. 13 marca 2002 w Heidelbergu[1]) – niemiecki filozof, humanista, historyk filozofii, filolog, współtwórca XX-wiecznej hermeneutyki filozoficznej[2]. Autor „Wahrheit und Methode” (polski tytuł: „Prawda i metoda”), rozprawy o kluczowym znaczeniu dla zrozumienia współczesnej filozofii[3].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Marburgu. Do 1919 mieszkał we Wrocławiu, gdzie jego ojciec kierował wrocławskim Instytutem Farmaceutycznym. Po ukończeniu Gimnazjum Świętego Ducha, Hans-Georg rozpoczął w 1918 studia humanistyczne na Uniwersytecie Wrocławskim[3]. W 1919 przeniósł się do Marburga, stolicy neokantyzmu, gdzie kontynuował studia filozoficzne, pozostając pod wpływem Paula Natorpa i Nicolasa Hartmanna. Pod ich kierunkiem napisał rozprawę doktorską, obronioną „summa cum laude” w 1922 r. W tym samym czasie nawiązał kontakty z wybitnymi marburskimi filologami: E. R. Curtiusem, W. Jaegerem, P. Friedlanderem, a także z teologiem protestanckim Rudolfem Bultmannem.
W 1923 r. udał się do Fryburga, gdzie słuchał wykładów Martina Heideggera i uczestniczył w seminariach prowadzonych przez Edmunda Husserla. Gdy Martin Heidegger przybył do Marburga, Gadamer utwierdził się w przekonaniu o konieczności ostatecznego zerwania z tradycją neokantowską. Niepewny dalszej kariery akademickiej rozpoczął w 1924 r. studia z filologii klasycznej pod kierunkiem Paula Friedländera , które ukończył egzaminem państwowym w 1927 r. Pod wpływem Heideggera zdecydował się na otwarcie przewodu habilitacyjnego, zakończonego w 1928 r. pracą pt. „Platos dialektische Ethik”, po czym rozpoczęły się „bezpańskie lata” privatdocentury.
W latach 1933–1935 był wykładowcą estetyki i etyki w Marburgu oraz Kilonii. W 1937 został profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Filozofii uniwersytetu w Marburgu. W 1939 przeniósł się na uniwersytet w Lipsku[3], gdzie jako profesor zwyczajny był: dyrektorem Instytutu Filozofii (1939), dziekanem Wydziału Filozofii (1945), a po zakończeniu działań wojennych rektorem uniwersytetu (od 1946 do 1947). Rozczarowany zmianami politycznymi w Niemczech Wschodnich zrezygnował z kariery w Lipsku i wyjechał do Frankfurtu nad Menem, gdzie w latach 1947–1949 kierował katedrą filozofii[3].
Kolejny etap w karierze akademickiej Gadamera otwiera powołanie go na katedrę filozofii w Heidelbergu w 1949 r., którą objął po Karlu Jaspersie, po emigracji tego ostatniego do Szwajcarii[3]. W 1953 r. wraz z Helmutem Kuhnem założył „Philosophische Rundschau ”.
W 1960 r. ukazało się „Wahrheit und Methode” (wyd. pol. Prawda i metoda), dzieło, które przyniosło Gadamerowi światowe uznanie[3]. W latach 1967–1971 uczestniczył w ważnej dla filozofii niemieckiej debacie z Jürgenem Habermasem.
Przejście na emeryturę w 1968 r. nie zmniejszyło jego aktywności naukowej. Wyjechał na wykłady do USA. Pobyt w Boston College w 1971 r. poszerzył wpływy jego myśli za oceanem oraz pozwolił nawiązać bliskie kontakty z Richardem Rortym i R. Bernsteinem.
W 1997 r. nadano mu tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Karola w Pradze[4]. W 1996 Uniwersytet Wrocławski przyznał mu doktorat honoris causa[2].
Zmarł w 2002 w Heidelbergu w wieku 102 lat.
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Platos dialektische Ethik. Phanomenologische Interpretationen zum „Philebos”
- Prawda i metoda: zarys hermeneutyki filozoficznej (Wahrheit und Methode. Grundzüge einer philosophischen Hermeneutik)
- Kleine Schriften
- Hegels Dialektik
- Wer bin Ich und wer bist Du? Ein Kommentar zu Paul Celans Gedichtfolge „Atemkristall”
- Vernunft im Zeitalter der Wissenschaft
- Aktualność piękna: sztuka jako gra, symbol i święto (Die Aktualität des Schönen. Kunst als Spiel, Symbol und Fest)
- Moja droga do filozofii: wspomnienia (Philosophische Lehrjahre. Eine Rückschau)
- Poetica: wybrane eseje (Poetica. Ausgewahlte Essays)
- Idea dobra w dyskusji między Platonem i Arystotelesem (Die Idee des Guten zwischen Plato und Aristoteles)
- Heideggers Wege. Studien zum Spatwerk
- Lob der Theorie
- Dziedzictwo Europy (Das Erbe Europas)
- Ūber die Verborgenheit der Gesundheit
- Der Anfang der Philosophie
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Biography [online], HGG Gesellschaft [dostęp 2023-10-02] (ang.).
- ↑ a b Marek Cetwiński: Historia Wrocławia w datach. Romuald Gelles (red.) i inni. Wrocław: TMW Wratislawia, 1996, s. 196.
- ↑ a b c d e f Wincenty Okoń: Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2001, s. 109. ISBN 83-88149-41-5.
- ↑ Univerzita Karlova – Čestné doktoráty. [dostęp 2010-09-10]. (cz.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]Artykuły na Stanford Encyclopedia of Philosophy (ang.) [dostęp 2018-01-29]:
- Jeff Malpas , Hans-Georg Gadamer, 17 września 2018 .
- Nicholas Davey , Gadamer’s Aesthetics, 20 grudnia 2016 . (Estetyka Gadamera)
- H.-G. Gadamer, Idea dobra w dyskusji między Platonem a Arystotelesem (wybór)
- ISNI: 0000000121468698
- VIAF: 108229357
- ULAN: 500208442
- LCCN: n50000244
- GND: 118537032
- NDL: 00440368
- LIBRIS: ljx002t44npmw86
- BnF: 11903814g
- SUDOC: 026877791
- SBN: CFIV027382
- NLA: 35108735
- NKC: jn20000601681
- BNE: XX934391
- NTA: 068344406, 237932253
- BIBSYS: 90086997
- CiNii: DA00349794
- Open Library: OL2782024A
- PLWABN: 9810675950705606
- NUKAT: n96215684
- J9U: 987007261413505171
- PTBNP: 29448
- CANTIC: a10470025
- LNB: 000010282
- NSK: 000101901
- CONOR: 7601251
- BNC: 000080941
- ΕΒΕ: 177480
- BLBNB: 000183334
- KRNLK: KAC199609548
- LIH: LNB:V*156159;=BN
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Karola
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego
- Filozofowie niemieckojęzyczni
- Filozofowie współcześni
- Niemieccy filozofowie XX wieku
- Niemieccy filozofowie XXI wieku
- Historiozofowie
- Niemieccy stulatkowie
- Odznaczeni Orderem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
- Urodzeni w 1900
- Wykładowcy Uniwersytetu w Marburgu
- Ludzie urodzeni w Marburgu
- Zmarli w 2002