Haussknechtia elymaitica
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Haussknechtia | ||
| Gatunek |
Haussknechtia elymaitica | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Haussknechtia elymaitica Boissier Fl. Orient. 2: 960 (1872)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Haussknechtia elymaitica Boiss. – gatunek rośliny z rodziny selerowatych (Apiaceae). Jest jedynym przedstawicielem monotypowego rodzaju Haussknechtia Boiss.[3] Gatunek występuje endemicznie w zachodnim i południowym Iranie, na obszarze południowo-zachodniego Lorestanu, Czahar Mahal wa Bachtijari, południowego Chuzestanu, Kohgiluje wa Bujerahmad i Farsu[4].
Nazwa naukowa rodzaju honoruje Heinricha Haussknechta, z którego kolekcji pochodził okaz zielnikowy, który posłużył do opisu tego gatunku[4]. Epitet gatunkowy odnosi się do greckiej nazwy starożytnego państwa Elam (Elymais), na terenach obecnego południowo-zachodniego Iranu[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Wieloletnia roślina zielna. Liście odziomkowe duże, podwójnie pierzaste, z długimi ogonkami. Listki eliptyczne do jajowatych lub odwrotnie jajowatych. Liście łodygowe zredukowane do błonkowatych łusek. Pokrywy szczątkowe[6]. Kwiaty zebrane w kulistawo-jajowate[5] baldachy o bardzo krótkich szypułkach, wspartych kilkoma białymi i błoniastymi pokrywkami[6]. Płatki korony białe. Szyjki słupków długie, u nasady zgrubiałe i stożkowate (stylopodium)[6]. Owocami są grzbietowo spłaszczone rozłupnie. Rozłupki grzbietowo nitkowato żeberkowane, żeberka brzeżne bardzo wąsko oskrzydlone. Obecny jest wielowarstwowy miękisz. Nasiona czołowo spłaszczone lub lekko wklęsłe[6].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
- Siedlisko
- Lasy dębowe Quercus brantii w południowych górach Zagros[4].
- Cechy fitochemiczne
- Części naziemne roślin z tego gatunku zawierają olejek eteryczny, składający się z 12 zidentyfikowanych związków chemicznych, w tym 59,9% trans-azaronu, 22,4% transmetyloizoeugenolu, 7,96% zingiberenu, 4,7% seskwifellandrenu i 4,3% bisabolenu[7]. Rośliny te są bogate w silne przeciwutleniacze. Aktywność biologiczna mierzona wartością IC50 działania ekstraktu etanolowego z liści jako akceptora rodnikowego wynosiła 62,19 μg/ml (w tych samych badaniach wartość ta wyniosła dla butylowanego hydroksyanizolu 27,10, a dla witaminy C 2,45)[8]. Ponadto ekstrakty metanolowe z H. elymaitica, działając na proliferację limfocytów i wydzielanie interleukiny 2, hamują zarówno humoralną, jak i komórkową odpowiedź immunologiczną[7]. Ekstrakty z tej rośliny wykazują też działanie bakteriobójcze na gronkowca złocistego, Staphylococcus epidermidis, pałeczkę ropy błękitnej i pałeczkę okrężnicy[9].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek z monotypowego rodzaju Haussknechtia Boiss. z plemienia Pimpinelleae w podrodzinie Apioideae w rodzinie selerowatych (Apiaceae)[10].
Do 1994 r. uważano, że roślina ta po 1860 r. nie została zebrana ze stanowisk naturalnych. Jednak pod koniec XX wieku irańscy botanicy opisali kilkanaście stanowisk tego gatunku w południowych górach Zagros[4].
Izolektotyp gatunku, pochodzący z oryginalnej kolekcji H. Haussknechta z 1868 r., znajduje się w zielniku Muzeum Historii Naturalnej w Londynie[11].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Liście i różne części tej rośliny są używane przez lokalną ludność jako przyprawa. Gatunek ma też zastosowanie lecznicze w terapii cukrzycy, nadciśnienia tętniczego oraz stresu[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-10-24] (ang.).
- ↑ a b c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-08-19]. (ang.).
- ↑ a b c d Michael G. Pimenov, Carmen M. Valiejo-Roman, Elena I. Terentieva, Tagir H. Samigullin i inni. Enigmatic genus Haussknechtia (Umbelliferae): systematic relationships based on molecular and carpological data. „Nordic Journal of Botany”. 24 (5), s. 555–565, 2004-12. DOI: 10.1111/j.1756-1051.2004.tb01640.x.
- ↑ a b Edmond Boissier: Flora orientalis sive Enumeratio plantarum in Oriente a Graecia et Aegypto ad Indiae fines hucusque observatarum. T. 2: Calyciflorae. 1872.
- ↑ a b c d G.M. Plunkett, M.G. Pimenov: Apiaceae. W: Klaus Kubitzki, Joachim W. Kadereit, Volker Bittrich: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 15: Flowering Plants. Eudicots: Apiales, Gentianales (except Rubiaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 2018, s. 136. DOI: 10.1007/978-3-319-93605-5. ISBN 978-3-319-93605-5. (ang.).
- ↑ a b Mehdi Mohammadi, Mahdieh Ghavidel, Zohreh Habibi, Mohammad Ali As’habi. Chemical composition of the essential oil of aerial parts of Haussknechtia elymaitica Boiss. from Iran: a good natural source for trans -asaron. „Natural Product Research”. 26 (13), s. 1229–1233, 2012-07. DOI: 10.1080/14786419.2011.560848.
- ↑ Kasra Kamali, Ali Taravati. Haussknechtia elymatica a plant with medicinal use. „Materiały konferencyjne. 8th International Congress of Laboratory and Clinic and the 1st National Congress of Basic Medical Sciences”, 2016. Teheran.
- ↑ a b Zarini M., Majd A., Tajadod G., Mehrabian S. i Jafari S.. Study of the antioxidant activity and antibacterial effect of essential oil at different growth stages of plant Haussknechtia elymaitica Boiss as endemic spices of Iran. „Journal of Interdisciplinary Research”, 2017.
- ↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-08-19]. (ang.).
- ↑ Isolectotype of Haussknechtia elymaitica Boiss.. JSTOR Global Plants. [dostęp 2021-08-20].