Irena (województwo podkarpackie)

Irena

wieś
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	stalowowolski
Gmina	Zaklików
Liczba ludności (2020)	262
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	37-470
Tablice rejestracyjne	RST
SIMC	0810510
Położenie na mapie gminy Zaklików Irena
Położenie na mapie Polski Irena
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Irena
Położenie na mapie powiatu stalowowolskiego Irena
50°45′27″N 22°03′22″E

Irena – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie stalowowolskim, w gminie Zaklików.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.

Historia

Miejscowość w 1837 założył hrabia Henryk Łubieński wśród lasów w należących do niego dobrach Zaklików. Nową wieś nazwał od imienia żony Ireny Lubieńskiej z domu Potockiej .

W XIX wieku leżała w zaborze rosyjskim w guberni lubelskiej, w powiecie janowskim. Wymieniona w Wielkiej encyklopedii powszechnej ilustrowanej jako wieś oraz osada fabryczna nad rzeką Sanną. We wsi urządzono pudlingarnię i walcownię żelaza, do których surowiec sprowadzano z wielkich pieców ostrowieckich położonego wówczas 7 mil za Wisłą .

W 1843 zakłady ireńskie razem z zakładami Ostrowieckimi i Klimkowiczowskimi przeszły na własność Banku Polskiego, wskutek czego zostały znacznie rozbudowane. Trzy maszyny parowe o sile 60 koni służyły za napęd dla pudlingarni o sześciu piecach i walcowni o dwu piecach oraz czterech walcach. Produkcja roczna dochodziła do 30 000 centnarów o wartości 120 tysięcy rubli. Fabryka narzędzi rolniczych wyrabiała ich za 3 500 rubli .

Zakłady zatrudniały 120 robotników, dla których Bank założył szkołę początkową i kasę oszczędności. Droga, bita połączyła wieś z Zaklikowem oraz z Wisłą. W późniejszych czasach Irena powróciła w posiadanie hrabiego Lubieńskiego, ten zaś sprzedał ją baronowi Frenklowi, który w 1868 nabywszy od rządu zakłady Starachowickie, a od banku polskiego klimkowiczowskie i ostrowieckie połączył z nimi Irenę w jedną całość administracyjną. W 1880 dobra te przeszły w posiadanie Władysława Laskiego, jednak Irena pozostała przy Frenklu, a w 1885 należała do jego spadkobierców .

W 1875 produkcja zakładów ireńskich wynosiła 170 484 pudy żelaza kutego oraz 56264 pudy wyrobów żelaznych i drutu. W 1877 wyrobiono 100 107 pudów żelaza walcowanego. Średnia roczna produkcja wynosiła 540 000 rubli, a w zakładach pracowało 350 ludzi. W 1884 posiadała: pieców pudlingowych 6, szwejeowych 3, pleców do glejowania 2, młotów parowych 2, walców 4; wyrobiła żelaza pudlingowego 131 117 pudów, walcowanego 141 100 pudów. W r. 1885 posiadała: pieców pudlingowych 3, szwejsowych 3, do glejowania 1, młotów parowych 3, walców 2; wyrobiła żelaza pudlingowego 85 000 pudów, walcowanego 75 000; miała cztery maszyny parowe 4 o sile 130 koni, zatrudniała 90. hutników oraz 20. innych robotników .

W 1889 roku zamknięto zakłady produkcyjne w Irenie. Część załogi wyjechała do Ostrowca, by podjąć pracę w tamtejszej hucie, a pozostali postanowili szukać szczęścia za wschodnią granicą Królestwa Polskiego i wraz z rodzinami osiedlili się nad Dnieprem.

W końcu lat 80, XIX w. do maleńkiej wsi Kamieńskie nad Dnieprem przeniesiono warszawskie Zakłady Metalurgiczne i utworzono polsko-francusko-belgijską spółkę Południowo-Rosyjskie Dnieprowskie Towarzystwo Metalurgiczne. Pod kierownictwem polskiego inżyniera lgnacego Jasiukowicza pod Katerynosławniem wybudowano wielki kombinat hutniczy, a wraz z nim fabryczne miasto. Tak powstawało zagłębie przemysłowe nazywane później „Kalifornią Rosji”.

Inwestycja ta mogła być zrealizowana dzięki Władysławowi Laskiemu, który w owym czasie był dyrektorem Międzynarodowego Banku Komercyjnego w Petersburgu i udzielił Towarzystwu kredytu w wys. pół miliona rubli. Władysław Laski, od 1880 roku był właścicielem dóbr ostrowieckich i Huty Irena.

Nie są znane akta carskich służb granicznych z końca XIX i początku XX wieku nie wiemy zatem, ilu robotników dawnej fabryki w Irenie wyjechało za chlebem do „rosyjskiej Kalifornii”

3 października 1942 żandarmeria niemiecka spacyfikowała wieś. Niemcy zamordowali 12 mieszkańców a kilka zabudowań spalili

Osada obecnie

Na terenie byłej Huty Irena, obecnie są zabudowania kompleksu pobytowo - leczniczego dla kobiet chorych psychicznie. W 1957 r. staraniem ks. Józefa Cieślickiego w opustoszałym dworku letniskowym hrabiego Stefana Tarnowskiego z 1906 roku erygowano Dom Opieki Caritas, zakład jest prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr Opatrzności Bożej.

Bibliografia

• Saturnin Sikorski: Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana, tom XXXI-XXXII, (Instygator-Joel Manuel). Warszawa: Drukarnia Aleksandra Tadeusza Jezierskiego, 1903, s. 95.

Linki zewnętrzne

• Irena (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 300 .