Jan Jarmusiewicz
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Pochodzenie | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Gatunki | |
| Zawód |
teoretyk muzyki, budowniczy instrumentów |
Jan Jarmusiewicz (ur. 1781 w Woli Żarczyckiej, zm. 5 sierpnia 1844 w Zaczerniu[1][2][3]) – polski teoretyk muzyki i budowniczy instrumentów, ksiądz katolicki.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodził z rodziny chłopskiej[1][3]. Ukończył szkołę w Leżajsku, już w trakcie nauki wykazywał uzdolnienia muzyczne, grał na skrzypcach i śpiewał[1][3]. Należał do parafialnego chóru[1][3]. W 1798 roku ukończył gimnazjum w Rzeszowie, po czym podjął pracę jako kancelista w Leżajsku[1][3]. Następnie uczył prywatnie muzyki w domu barona Bessa, starosty rzeszowskiego w Żyznowie[1][3]. Dzięki pomocy Bessa rozpoczął studia filozoficzne na Uniwersytecie Lwowskim[1][3], niespodziewana śmierć patrona uniemożliwiła mu wyjazd na dalsze studia do Wiednia[3]. Przez pewien czas był guwernerem w Kamieńcu Podolskim, następnie podjął naukę na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Lwowskiego[1][3]. W 1807 roku przyjął święcenia kapłańskie[1][2][3]. Pracował jako wikary, szkolny katecheta i nauczyciel języka francuskiego[1][3]. Następnie został kapelanem biskupa Antoniego Gołaszewskiego w Przemyślu, gdzie kierował kapelą katedralną i założył szkołę organistów[1][2][3]. Pełnił funkcję proboszcza w Wojutyczach (1811), Przybyszówce (1814) i Zaczerniu (1823)[1][2][3]. Jako proboszcz uczył chłopów rolnictwa i gospodarowania oraz stosowania maszyn rolniczych własnej konstrukcji[2][3]. Wydał drukiem własne Mowy do ludu wiejskiego (Wiedeń 1841, Lwów 1853), w których propagował idee solidaryzmu[3]. Zajmował się malarstwem[1][3], dla ołtarza kościoła w Zaczerniu namalował obraz przedstawiający Narodzenie NMP[2][3]. W 1842 roku został członkiem Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego[1][3].
Opublikował pracę Chorał gregoryański rytualny, historycznie objaśniony i na teraźniejsze nuty przełożony (wyd. Warszawa 1834, Lwów 1834)[2][3], omawiającą historię chorału, notację muzyczną i system skal kościelnych[1][3]. Był też autorem 4-częściowego, wydanego po polsku z jednoczesnym przekładem na niemiecki, traktatu Nowy system muzyki czyli gruntowne objaśnienie melodyi, harmonii i kompozycji muzykalnej, według zasad dotąd nieznanych (wyd. Warszawa 1843), w którym sformułował zasady harmonii tonalnej oparte o system myślenia funkcyjnego[1][3]. Praca ta ma charakter nowatorski, zawarte w niej teorie wyprzedzają o przeszło 40 lat tezy sformułowane przez Hugo Riemanna[1][3]. Nie spotkała się jednak z odzewem wśród współczesnych[1][3]. Traktat Jarmusiewicza wydobył z zapomnienia i docenił jego znaczenie dopiero na początku lat 30. XX wieku Czesław Mayzel-Zawiejski[1][3].
Skonstruował instrument muzyczny o nazwie klawiolin, łączący w sobie właściwości fortepianu i skrzypiec[2]. Mechanizm poruszał w nim smyczki w obrębie 5 oktaw, naśladując brzmienie kwartetu smyczkowego[3]. Instrument ten uległ zniszczeniu podczas rabacji galicyjskiej[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 4. Część biograficzna hij. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1993, s. 433. ISBN 83-224-0453-0.
- ↑ a b c d e f g h Encyklopedia katolicka. T. VII. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski, 1997, s. 1038. ISBN 83-86668-71-7.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Polski Słownik Biograficzny. T. X. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1962–1964, s. 626–627.