Jaskinia Brestowska
49°15′29″N 19°39′40″E/49,258167 19,660983.jpg) Jaskinia Brestowska | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Długość |
1890 m |
Położenie na mapie Tatr  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
| 49°15′29″N 19°39′40″E/49,258167 19,660983
| |
Jaskinia Brestowska (słow. Brestovská jaskyňa) – jaskinia na Słowacji, w Tatrach Zachodnich[1]. Z długością korytarzy 1890 m, z których część jest wypełniona wodą[1], jest najdłuższą jaskinią słowackich Tatr Zachodnich[2].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Jaskinia leży w zachodniej części Tatr Zachodnich, u wylotu Doliny Zuberskiej do Kotliny Zuberskiej. Jej otwór znajduje się w zawalonym leju krasowym na wysokości 867 m n.p.m., na południowo-zachodnim krańcu polany Brestová. Stanowi element aktywnego, współcześnie czynnego systemu krasowego, który równolegle do osi doliny prowadzi część wód Zimnej Wody Orawskiej oraz niektórych jej lewobrzeżnych dopływów (potoki z dolinek Volariská i Múčnica). Wody te wypływają na zewnątrz w wywierzysku, znanym jako Wypływ Stefkovskiego Potoku (słow. Brestovská vyvieračka), położonym na wysokości 851 m n.p.m., ok. 200 m na zachód od wylotu Jaskini Brestowskiej.
Geologia i geomorfologia[edytuj | edytuj kod]
Jaskinia jest utworzona w wapieniach i dolomitach jednostki choczańskiej i w zlepieńcach węglanowych okresu eocenu. W jaskini w wielu miejscach jest widoczny kontakt między tymi dwoma kompleksami. Największe sale jaskini powstały na tym kontakcie, natomiast na przebieg korytarzy istotny wpływ ma sieć lokalnych spękań górotworu.
Jaskinia jest systemem korytarzy, z których część jest całkowicie zalana przez wodę. Złożona jest z dwóch połączonych z sobą pięter. W górnej części jaskini znajduje się pięć syfonów, położonych jeden za drugim; pierwszy z nich ma długość 120 m. Dolne piętro jest obecnie aktywne, a korytarze je tworzące są przedzielone syfonami, których głębokość dochodzi do 17 m. Oba piętra zostały początkowo uformowane w warunkach freatycznych (tj. w warunkach całkowitego zalania jaskini wodą) i dopiero później przemodelowane w warunkach wadycznych (tj. gdy zwierciadło wód gruntowych opadło poniżej poziomu jaskini lub przynajmniej jej części).
W jaskini występują liczne osady klastyczne naniesione przez przepływający potok, których miąższość miejscami przekracza 1,5 m. Wśród allochtonicznego materiału frakcji żwirowej dominują fragmenty skał krystalicznych, budujących górne piętro doliny Zimnej Wody Orawskiej.
Szata naciekowa jaskini jest stosunkowo skromna i reprezentowana głównie przez polewy naciekowe. Powstawały one w pięciu etapach, poczynając od ok. 200 tys. lat temu.
Mikroklimat[edytuj | edytuj kod]
Jaskinia charakteryzuje się statycznym mikroklimatem. Temperatura wewnątrz waha się pomiędzy 4,9 a 5,5 °C.
Historia eksploatacji[edytuj | edytuj kod]
Wstępne, tak zwane „suche partie” jaskini, a także sąsiedni Wypływ Stefkowskiego Potoku były od dawna znane okolicznym mieszkańcom. Już w XIX w. zwiedzali je tatrzańscy turyści, między innymi Tytus Chałubiński (w 1886 r.) i Jan Gwalbert Pawlikowski (przed 1887 r.). Znana długość jaskini wynosiła wtedy ponad 450 m. W latach 60. XX w. dokonano odkryć powiększających długość jaskini do ok. 625 m. Zagradzający dalszą drogę w głąb jaskini długi syfon po raz pierwszy próbowano przenurkować w 1968 r., a następnie w 1974 r. Przebyto go dopiero w 1979 r. Był to wówczas najdłuższy pokonany syfon w jaskini tatrzańskiej. Odkryto za nim ok. 775 m korytarzy poprzegradzanych czterema kolejnymi syfonami, oraz piąty syfon, zbyt wąski do przebycia.
Fauna jaskini[edytuj | edytuj kod]
W jaskini stwierdzono 35 taksonów bezkręgowców, głównie należących do rzędów skoczogonków (Collembola) i muchówek (Diptera). W wodach jaskini stwierdzono występowanie 18 taksonów zoobentosu. Są wśród nich m.in. studniczek tatrzański (Niphargus tatrensis) – znany z wielu jaskiń tatrzańskich oraz głębinówka ślepa (Bathynella natans). Ponadto w podziemnym potoku płynącym przez jaskinię obserwowano pstrągi[3]. Jaskinia jest także ważnym stanowiskiem nietoperzy; łącznie odnotowano tam przedstawicieli dziewięciu gatunków. Na uwagę zasługuje zidentyfikowanie w tej jaskini podkowca śródziemnomorskiego (Rhinolophus euryale). Jaskinia Brestowska jest jednym z dwóch najdalej na północ wysuniętych stanowisk tego gatunku na Słowacji.
Ochrona jaskini[edytuj | edytuj kod]
Od 1994 r. jaskinia jest chroniona jako narodowy pomnik przyrody (słow. národná prírodná pamiatka). Decyzją Krajského úradu životného prostredia w Żylinie nr 2/2008 z 10 listopada 2008 r. wokół jaskini ustanowiono pasmo ochronne o powierzchni 59,3 ha.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Przygotowania do turystycznego udostępnienia jaskini trwały od pierwszych lat XXI w., a jej otwarcie dla zwiedzających było poprzedzone kompleksowymi badaniami multidyscyplinarnymi, opublikowanymi w 2008 r. Dopiero jednak w roku 2015 zainstalowano w jaskini stalowe schodki i kładki celem przystosowania jej do ruchu turystycznego. Wykonano również niezbędną infrastrukturę zewnętrzną. Od 31 sierpnia 2016 r. jaskinia jest udostępniona do zwiedzania. Turyści zwiedzają ją w grupach 15 osobowych; są wyposażeni w kaski i posługują się własnym oświetleniem. Trasa turystyczna liczy 424 m, a zwiedzanie trwa 50 minut.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Jaskinia Brestowska, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-02-27].
- ↑ wg http://www.smopaj.sk/sk/zoznam-jaskyn
- ↑ Gulička, J.: O výskyte rýb v jaskynných a podzemných vodách so zreteľom na Slovensko [w:] "Slovenský Kras", 24 (1986), s. 77–92
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bella P., Gradziński M., Hercman H.: Od przepływów hydrotermalnych po strumienie proglacjalne – ewolucja jaskiń na zachodnich krańcach Tatr. Punkt 1 – Jaskinia Brestowska i zjawiska krasowe dolnej części Doliny Zimnej Wody Orawskiej [w:] materiały 51. Sympozjum Speleologicznego Zakopane 2017, s. 23-27;
- Bella, P., Haviarová, D., Višňovská, Z., Kunáková, L., Zelinka, J., Kudla, M., Labaška, P.: Brestovská jaskyňa – ďalšia sprístupnená jaskyňa na Slovensku [w:] „Aragonit”, R. 21, 1–2/2016, s. 3–10;
- Brodňanský, J.: Prieskum Brestovskej jaskyne a okolia [w:] „Krásy Slovenska”, R. 52, nr 1/1975, s. 10–12;
- Haviarová D., Pristaš P.: Riešenie otázky komunikácie povrchových vôd Studeného potoka s podzemným tokom v Brestovskej jaskyni [w:] Aragonit R. 18, nr 1/ 2013, s. 17-21;
- Radwańska-Paryska Z., Paryski H.: Brestowa Jaskinia [w:] „Wielka Encyklopedia Tatrzańska”, Wydawnictwo Górskie , Poronin 1995, s. 110 ISBN 83-7104-008-3.