Jot (litera)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez 2001:41d0:303:13e2::1 (dyskusja) o 10:19, 1 mar 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Alfabet grecki
Klasyczne litery greckie
Litery nieużywane współcześnie
Litery używane w innych językach

W nawiasach podano odmienną od tradycyjnej, współczesną wymowę w języku nowogreckim, według polskiej transkrypcji podręcznikowej.

Litera Ϳ, ϳ (Jot) to litera alfabetu greckiego, używana celem zapisu dźwięku [j] w dialekcie arwanickim języka albańskiego[1][2] oraz w rekonstrukcjach lingwistycznych archaicznych form języka starogreckiego.

Lingwistyka

Litera Jot[3][4][5][6] także została zastosowana przez lingwistów w XIX wieku w alfabecie greckim, celem zapisu fonemu /j/ w rekonstruowanej archaicznej grece, będącego dźwiękiem półspółgłoskowym. Utrata tego fonemu w antycznej grece nastąpiła w okresie archaicznym. W lingwistyce ten grafem jest stosowany głównie w gramatyce historycznej archaicznej greki, celem wyjaśnienia pewnych zjawisk językowych oraz do rekonstrukcji różnych ważnych procesów fonetycznych i morfologicznych.

Fonem ϳ ulega różnym transformacjom w różnych okolicznościach:[7][8]

  • na początku słowa ϳ zanika, pozostawiając przydech mocny lub ζ:
  • ϳηπαρ>ἧπαρ (wątroba)
  • ϳυμη>ζύμη (drożdże)
  • pomiędzy samogłoskami ϳ może:
  • ulegać artykulacji:
  • *ἀληθεσϳα>*ἀληθεϳα>ἀλήθεια (prawda)
  • zanikać powodując wydłużenie poprzedniej samogłoski:
  • *διϳος>δῑος (boski)
  • zanikać bez śladu:
  • *πολεϳες>*πολεες>πόλεις (miasta)
  • jeżeli ϳ jest poprzedzony przez jedną lub większą liczbę spółgłosek, to zanika z różnymi skutkami:
  • γ + ϳ>σσ (ττ) lub ζ
  • δ + ϳ>ζ
  • κ, χ + ϳ>σσ (ττ)
  • λ + ϳ>λλ
  • π, φ + ϳ>πτ
  • αν, εν + ϳ>αιν, ειν
  • ῐν, ῠν + ϳ>ῑν, ῡν
  • αρ, ερ + ϳ>αιρ, ειρ
  • ῐρ, ῠρ + ϳ>ῑρ, ῡρ

Kodowanie

W Unicode litera jest zakodowana:

Znak Unicode Kod HTML Nazwa unikodowa Nazwa polska
Ϳ U+037F Ϳ lub Ϳ GREEK CAPITAL LETTER YOT wielka litera grecka jot
ϳ U+03F3 ϳ lub ϳ GREEK LETTER YOT mała litera grecka jot

Przykłady

Transformacja czasownika końcówki -μι pierwszej klasy ἵημι, z którego otrzymuje się formę czasu teraźniejszego ἱε. Ta transformacja zachodzi ponieważ pewne czasowniki końcówki -μι pierwszej klasy stosują tą spółgłoskę w tej samej prepozycyjnej formie czasownikowej dodając ι. W tym przypadku forma czasownikowa brzmi ϳε, ale przez uzyskiwanie ϳιϳε widać że ϳ zanika pozostawiając przydech mocny przed ι lub przed ιε dla teraźniejszej formy czasownikowej oraz dla ἵημι z przydechem mocnym, co zachodzi przy czasie teraźniejszym aktywnym wskazującym dla pierwszej osoby liczby pojedynczej, oraz wydłuża tą samogłoskę.

Przypisy

  1. ↑ Albanesisch - Griechisch
  2. ↑ Carl Faulmann: Das Buch der Schrift, Enthaltend die Schriftzeichen und Alphabete aller Zeiten und aller Völker des Erdkreises. Wyd. Faulmann 1880. Wiedeń: Verlag der kaiserlich königlichen Staatsdruckerei, 1880, s. 181-182. (niem.).
  3. ↑ From Unicode to Typography, a Case Study: the Greek Script, 1999, Yannis Haralambous
  4. ↑ Sean Jacob Crist, Conspiracy in historical phonology, a dissertation in linguistics
  5. ↑ Giovanni La Magna e Angelo Nucciotti, Le parole dei Greci, Milano, Carlo Signorelli Editore, 1995.
  6. ↑ Greco - Grammatica descrittiva, di Carlo Campanini e Paolo Scaglietti, 3ª edizione 2011, pag. 283, ed. Sansoni per la scuola, ISBN 978-88-383-0975-5
  7. ↑ Giovanni La Magna e Angelo Nucciotti, Le parole dei Greci, Milano, Carlo Signorelli Editore, 1995.
  8. ↑ Greco - Grammatica descrittiva, di Carlo Campanini e Paolo Scaglietti, 3ª edizione 2011, pag. 283, ed. Sansoni per la scuola, ISBN 978-88-383-0975-5

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jot_(litera)&oldid=52620457”