KNM Balder
.jpg) Bliźniaczy „Odin” | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ |
Sleipner (Odin) |
| Historia | |
| Stocznia |
Główna Stocznia Marynarki, Horten |
| Położenie stępki |
1938 |
| Wodowanie |
11 października 1939 |
Zamówiony dla  Norweska KMW
| |
| Nazwa |
Balder |
 Kriegsmarine
| |
| Nazwa |
Leopard |
| Wejście do służby |
26 lipca 1940 |
| Wycofanie ze służby |
8 maja 1945 |
| Norweska KMW
| |
| Nazwa |
Balder |
| Wejście do służby |
maj 1945 |
| Wycofanie ze służby |
1962 |
| Los okrętu |
złomowany |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
632 ts standard |
| Długość |
ok. 76 m |
| Szerokość |
7,8 m |
| Zanurzenie |
3 m |
| Napęd | |
| 2 turbiny parowe o mocy łącznej 12 500 KM, 3 kotły parowe, 2 śruby | |
| Prędkość |
30 węzłów |
| Zasięg |
3500 Mm przy 15 w |
| Uzbrojenie | |
| • początkowe przewidywane: 2 armaty 102 mm L/40 (2×I) 1 działko 40 mm plot. 2 wkm 12,7 mm 2 wyrzutnie torped 533 mm (1×II) 2 mbg, bg | |
| Załoga |
75 (1939) |
KNM Balder (F304) – torpedowiec z okresu II wojny światowej budowany dla marynarki norweskiej (oficjalnie klasyfikowany jako niszczyciel), należący do typu Sleipner (podtypu Odin). Zdobyty w stanie nieukończonym przez Niemcy, służył podczas wojny w marynarce niemieckiej (Kriegsmarine) pod nazwą Leopard. Używany był głównie do celów eskortowych i pomocniczych na Bałtyku. Po wojnie przeklasyfikowany na fregatę, kontynuował służbę w marynarce norweskiej pod pierwotną nazwą do końca lat 50.
Wyporność standardowa okrętu wynosiła 632 tony angielskie, a główne uzbrojenie według projektu stanowiły dwie armaty kalibru 102 mm i dwie wyrzutnie torpedowe kalibru 533 mm. Napęd stanowiły turbiny parowe, pozwalające na rozwinięcie prędkości 30 węzłów.
Historia[edytuj | edytuj kod]
KNM „Balder” należał do trzech okrętów drugiej, poprawionej serii jednostek typu Sleipner, określanej jako podtyp Odin, a w części literatury jako odrębny typ Odin[a]. Okręty te były klasyfikowane oryginalnie jako niszczyciele i były najnowszymi okrętami tej klasy marynarki norweskiej w chwili wybuchu wojny, lecz faktycznie odpowiadały wielkością i charakterystykami torpedowcom i tak powszechnie są określane w literaturze[1][2]. Przyczyną powstania zmodyfikowanego podtypu Odin była chęć poprawy własności morskich i stateczności w stosunku do pierwotnego projektu, na skutek czego zredukowano uzbrojenie z trzech do dwóch dział w celu odciążenia jednostek, a przy tym wydłużono kadłub o 2 metry, co pociągnęło niewielki wzrost wyporności[1].
Do budowy wszystkich trzech okrętów poprawionego typu przystąpiono w bliżej nieznanej dacie w 1938 roku[3]. „Balder” budowany był w Głównej Stoczni Marynarki w Horten pod numerem 127[4]. Wodowano go jako ostatni okręt typu 11 października 1939 roku[5]. Jak większość okrętów tego typu otrzymał nazwę z mitologii nordyckiej, od boga Baldura[6]. W chwili niemieckiego ataku 9 kwietnia 1940 roku okręt, nie oddany jeszcze do służby, został zdobyty przez Niemców w Horten, a następnie ukończony przez nich w Drammen[7].
Skrócony opis[edytuj | edytuj kod]
Okręty tego typu miały typową architekturę i rozmiary dla torpedowców tego okresu, z podniesionym pokładem dziobowym na niecałej 1/3 długości[8]. Uzbrojenie artyleryjskie według projektu stanowiły dwie pojedyncze armaty morskie kalibru 102 mm Boforsa, umieszczone na pokładzie dziobowym i rufowym w stanowiskach z maskami ochronnymi[b]. Uzbrojenie przeciwlotnicze okrętów tego typu obejmowało pojedyncze działko automatyczne 40 mm Boforsa i dwa wielkokalibrowe karabiny maszynowe 12,7 mm Colt[5]. Nie jest jednak znany faktyczny stan uzbrojenia „Baldera” w chwili zdobycia, poza tym, że karabinów maszynowych nie zamontowano[7]. Uzbrojenie torpedowe stanowiła jedna dwururowa wyrzutnia torpedowa kalibru 533 mm na śródokręciu. Uzbrojenie przeciw okrętom podwodnym składało się z czterech zrzutni bomb głębinowych[1], a według niektórych źródeł, także dwóch miotaczy bomb głębinowych[4]. Następnie uzbrojenie ulegało zmianom w sposób opisany poniżej.
Wyporność standardowa okrętów podtypu Odin wynosiła 632 ts (tony angielskie) lub 642 tony metryczne, natomiast pełna 735 ts[9]. Długość między pionami okrętów drugiej serii wynosiła 74 m, a długość całkowita 76,3 m[10]. Szerokość kadłuba sięgała 7,8 m, a średnie zanurzenie 3 m[5].
Napęd stanowiły dwa zespoły turbin parowych De Laval z przekładniami o mocy łącznej 12 500 KM, poruszające dwie śruby[5]. Parę dla turbin dostarczały trzy kotły parowe typu Yarrow, o wysokim ciśnieniu 32 atmosfer[11]. Prędkość projektowa wynosiła 30 węzłów[5][c]. Zasięg pływania wynosił 3500 Mm przy prędkości 15 węzłów[4].
Służba[edytuj | edytuj kod]
W służbie niemieckiej[edytuj | edytuj kod]
Okręt został wcielony 26 lipca 1940 roku do niemieckiej służby jako „Leopard” (pol. lampart)[d]. Wraz z trzema innymi zagarniętymi okrętami tego typu utworzył 7. Flotyllę Torpedowców i był używany do grudnia 1940 roku do zadań eskortowych w Skagerraku i Kattegacie[7]. Prawdopodobnie zamontowano na nim działko przeciwlotnicze 20 mm na nadbudówce na rufie[7]. Według źródeł niemieckich, uzbrojenie stanowiły dwa oryginalne działa 10 cm, dwa działka plot. 20 mm i podwójna wyrzutnia torped[11]. Okręty przystosowano także do stawiania 24 min[7][11]. 1 stycznia 1942 roku torpedowce tego typu wycofano do zadań pomocniczych, jako poławiacze torped ćwiczebnych 27. Flotylli Okrętów Podwodnych w Gdyni[11][e].
W latach 1941–1942 zmodyfikowano uzbrojenie okrętów, usuwając dziobowe działo nr 1 i podwójną wyrzutnię torped oraz dodając dwa pojedyncze działka przeciwlotnicze 20 mm na pokładzie dziobowym i na platformie przed mostkiem, przez co ich liczba wzrosła do trzech[7]. Według jednak źródeł niemieckich, od początku 1941 roku uzbrojenie zmieniono na jedno niemieckie działo Tk 105 mm o długości L/45, jedno działko plot. 37 mm i dwa działka plot. 20 mm, bez wyrzutni torped i min[11]. Załoga w niemieckiej służbie wynosiła 86–88 osób[11].
Okręty tego typu służyły na Bałtyku do maja 1945 roku, uczestnicząc pod koniec wojny w ewakuacji niemieckiej ludności na zachód[6]. W chwili zakończenia wojny w maju 1945 roku „Leopard” znajdował się w Brunsbüttel, po czym w tym miesiącu został zwrócony Norwegii[6].
W służbie norweskiej powojennej[edytuj | edytuj kod]
19 września 1946 roku „Balder” otrzymał znak taktyczny L05[6]. W 1951 roku razem z pozostałymi czterema okrętami tego typu został przeklasyfikowany na fregatę, otrzymując NATO-wski znak taktyczny F304[12][f]. W 1952 roku został zmodernizowany do nowej roli i przezbrojony w trzy armaty kalibru 76 mm, 2 działka plot. 40 mm, 2 karabiny maszynowe 12,7 mm i 4 miotacze bomb głębinowych, bez uzbrojenia torpedowego[12]. Artyleria główna była uniwersalna[6]. Załoga okrętów uległa zwiększeniu do 104 osób[12]. Okręty nie były już jednak intensywnie używane z uwagi na zużycie mechanizmów[6]. „Balder” został w 1959 roku wycofany ze służby jako okręt bojowy i przebudowany na okręt doświadczalny do prób nowego norweskiego systemu rakietowych bomb głębinowych Terne, którego wyrzutnię zamontowano na nadbudówce rufowej[13]. Wycofano go ze służby w 1962 roku[13][g]. Został następnie w tym roku złomowany w Stavangerze, jako ostatni okręt typu[6].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Podtyp Odin lub w ogóle nie wyróżniany od typu Sleipner m.in. w Jane’s Fighting Ships 1953-54 1953 ↓, s. 271, Kaczmarek 1994 ↓, s. 56, Daszjan 2005 ↓, s. 13, natomiast wyróżniane jako odrębny typ Odin w Conway’s... 1980 ↓, s. 380, Whitley 1997 ↓, s. 221.
- ↑ Kaliber 102 mm według Whitley 1997 ↓, s. 221, Conway’s... 1980 ↓, s. 380 i Tony DiGiulian: Naval Guns of Norway. NavWeaps. [dostęp 2020-07-15]. (ang.).. Część literatury podaje kaliber 100 mm (Kaczmarek 1994 ↓, s. 52)
- ↑ Według Kaczmarek 1994 ↓, s. 56, prędkość maksymalna wynosiła 32 węzły.
- ↑ Według Gröner, Jung i Maass 1999 ↓, s. 95, natomiast Kaczmarek 1994 ↓, s. 54 podaje 26 czerwca 1940, a Whitley 1997 ↓, s. 95 – 26 kwietnia 1940.
- ↑ Kaczmarek 1994 ↓, s. 54 sugeruje, że okręty służyły jako poławiacze torped już po grudniu 1940.
- ↑ Kaczmarek 1994 ↓, s. 55 podaje, że wszystkie okręty przeklasyfikowano i zmodernizowano w 1948 roku, co jest sprzeczne ze szczegółowym rocznikiem flot Jane’s Fighting Ships 1953-54 1953 ↓, s. 271.
- ↑ Starsze publikacje podawały wycofanie okrętu ze służby wraz z pozostałymi w 1959 roku (Kaczmarek 1994 ↓, s. 55)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Daszjan 2005 ↓, s. 12-13
- ↑ Conway’s... 1980 ↓, s. 380
- ↑ Whitley 1997 ↓, s. 220–221.
- ↑ a b c Kaczmarek 1994 ↓, s. 56.
- ↑ a b c d e Whitley 1997 ↓, s. 221.
- ↑ a b c d e f g Kaczmarek 1994 ↓, s. 55.
- ↑ a b c d e f Kaczmarek 1994 ↓, s. 54.
- ↑ Na podstawie rysunków Kaczmarek 1994 ↓, s. 57
- ↑ Jarosz 2019 ↓, s. 58.
- ↑ Jarosz 2019 ↓, s. 59.
- ↑ a b c d e f Gröner, Jung i Maass 1999 ↓, s. 95.
- ↑ a b c Jane’s Fighting Ships 1953-54 1953 ↓, s. 271
- ↑ a b Jarosz 2019 ↓, s. 74.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- A.W. Daszjan. Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS Polszy i stran Skandinawii (Danii, Norwiegii, Szwiecyi i Finlandii). „Morskaja Kollekcyja”. Nr 3/2005, 2005. (ros.).
- Rafał Kaczmarek. Norweskie niszczyciele typu „Sleipner”. „Okręty Wojenne”. Nr 12, s. 52–57, 1994. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne.
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Erich Gröner, Dieter Jung, Martin Maass: Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945. Bd. 2: Torpedoboote, Zerstörer, Schnellboote, Minensuchboote, Minenräumboote. München: Bernard & Graefe, 1999. ISBN 3-7637-4801-6. (niem.).
- Jacek Jarosz. Norweskie torpedowce typu „Sleipner”. „Okręty Wojenne”. Nr 4/2019. XXIX (156), s. 55–74, lipiec – sierpień 2019. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne.
- Jane’s Fighting Ships 1953-54. Raymond Blackman (red.). Londyn: Sampson Low, Marston & Co, 1953. (ang.).
- M.J. Whitley: Zerstörer im Zweiten Welkrieg. Stuttgart: Motorbuch Verlag, 1997, s. 220–221. ISBN 3-613-01426-2. (niem.).
