Kalmia

Kalmia
	; Kalmia szerokolistna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	kalmia
	Nazwa systematyczna
	Kalmia L.; Sp. Pl. 391. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Kalmia latifolia L.
Synonimy
	Ammyrsine Pursh; Azalea L.; Chamaecistus Oeder; Chamaedaphne Catesby ex Kuntze; Chamaeledon Link; Dendrium Desvaux; Fischera Sw.; Kalmiella Small; Ledum Linnaeus sect. Leiophyllum Persoon; Leiophyllum (Persoon) R. Hedwig; Loiseleuria Desvaux; Tsutsusi Adans.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kalmia (Kalmia L.) – rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych. Należy do niego 9 gatunków^[3]. Największe ich zróżnicowanie jest w Ameryce Północnej, gdzie rośnie 8 gatunków, z czego 7 we wschodniej części kontynentu (na południu sięgając do Kuby), a jeden (kalmia wrzosopodobna K. ericoides) w zachodniej części^[4]^[5]. Jeden gatunek – naskałka pełzająca K. procumbens – występuje w górach Europy i północnej Azji (nazwa zwyczajowa wynika z długiej tradycji zaliczania tego gatunku do odrębnego rodzaju – naskałka Loiseleuria)^[4]^[5].

Wszystkie gatunki są trujące dla ludzi i hodowanych zwierząt roślinożernych^[6]^[4]. Uprawiane są jako ozdobne, zwłaszcza kalmia szerokolistna i kalmia wąskolistna^[4]. Wyhodowano liczne odmiany o intensywnie zabarwionych kwiatach^[7]. Poza tym rośliny te wykorzystywane są jako lecznicze^[4].

Rodzaj nazwany został przez Karola Linneusza na cześć swego ucznia – Petera Kalma, który odbył podróż po Ameryce Północnej w latach 1848–1851, dostarczając Linneuszowi znaczną kolekcję tamtejszych roślin^[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Wiecznie zielone krzewy o pędach prosto wzniesionych, tylko w przypadku K. procumbens silnie gałęzistych i płożących, z kolei w przypadku K. latifolia rośliny rosną czasem tak okazałe, że osiągają rozmiary niewielkich drzew^[4] (do 12 m^[7]). Pędy są nagie lub owłosione w różnym stopniu^[4].
Liście: Skrętoległe, rzadziej naprzeciwległe lub wyrastające po trzy z węzła^[7]^[4]. Zwykle wąskojajowate^[7], skórzaste, całobrzegie i zimozielone (sezonowe tylko u K. cuneata)^[4].
Kwiaty: Zebrane w szczytowe lub kątowe baldachy, grona, wiechy i pęczki, rzadko kwiaty wyrastają pojedynczo. Są promieniste i obupłciowe. Działki kielicha są zwykle zielone, trwałe i jest ich pięć. Płatki korony zwykle jasnoróżowe (u odmian często intensywniej wybarwione), wolne lub zrośnięte w różnym stopniu. Pręcików jest zwykle 10 (5 u K. procumbens). Zalążnia górna, zwykle 5-komorowa. Szyjka słupka krótsza od korony, prosta lub zgięta, zakończona główkowatym, rzadziej 5-łatkowym znamieniem^[4]^[7].
Owoce: Suche, kulistawe torebki zawierające liczne nasiona^[7].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj z plemienia Phyllodoceae i podrodziny Ericoideae z rodziny wrzosowatych Ericaceae^[8].

Ujęcie systematyczne rodzaju uległo zmianie na początku XXI wieku, kiedy to na podstawie badań molekularnych, ale też nad morfologią roślin, włączono do tego rodzaju wcześniej wyodrębniane, monotypowe rodzaje: naskałka Loiseleuria oraz Leiophyllum^[4].

Wykaz gatunków^[3]^[5]

Kalmia angustifolia L. – kalmia wąskolistna
Kalmia buxifolia (P.J.Bergius) Gift & Kron
Kalmia cuneata Michx.
Kalmia ericoides Griseb. – kalmia wrzosopodobna
Kalmia hirsuta Walter
Kalmia latifolia L. – kalmia szerokolistna
Kalmia microphylla (Hook.) A.Heller
Kalmia polifolia Wangenh. – kalmia wielokwiatowa
Kalmia procumbens (L.) Gift, Kron & P.F.Stevens ex Galasso, Banfi & F.Conti – naskałka pełzająca

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Są uprawiane jako rośliny ozdobne. Najczęściej uprawia się dwa gatunki: kalmię wąskolistną i szerokolistną. Obydwa są w Polsce w pełni mrozoodporne (strefy mrozoodporności 2–9)^[6]. Są bardzo wytrzymałe; uważa się je za najbardziej wytrzymałe wśród wszystkich uprawianych roślin o wiecznie zielonych liściach^[6]. Najlepiej rosną na ziemi przepuszczalnej, z małą ilością próchnicy i w miejscu częściowo osłoniętym. Rozmnaża się je z nasion wysiewanych jesienią, albo przez sadzonkowanie lub odkład.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-13] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kalmia L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-10-23].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Shunguo Liu, Keith E. Denford, John E. Ebinger, John G. Packer, Gordon C. Tucker: Kalmia Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-10-23].
↑ ^a ^b ^c Mieczysław Czekalski: Wrzosy, wrzośce i inne rośliny wrzosowate. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2008, s. 155-156, 193-195. ISBN 978-83-09-01032-6.
↑ ^a ^b ^c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 196. ISBN 0-333-73003-8.
↑ Genus Kalmia L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-10-23].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-13] (ang.).

[powo-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kalmia L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-10-23].

[america-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Shunguo Liu, Keith E. Denford, John E. Ebinger, John G. Packer, Gordon C. Tucker: Kalmia Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-10-23].

[czekalski-5] Mieczysław Czekalski: Wrzosy, wrzośce i inne rośliny wrzosowate. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2008, s. 155-156, 193-195. ISBN 978-83-09-01032-6.

[E-6] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[philipstree-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 196. ISBN 0-333-73003-8.

[grin-8] Genus Kalmia L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-10-23].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]