Kropidło (roślina)
 Kropidło piszczałkowate | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
kropidło | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Oenanthe L. Sp. Pl. 254. 1753 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
Kropidło (Oenanthe L.) – rodzaj roślin z rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.). Obejmuje 33 gatunki[5]. Zasięg rodzaju obejmuje Europę i znaczną część Azji, Afrykę północną i równikową, wschodnią część Ameryki Północnej od Meksyku po Alaskę[5]. W strefie tropikalnej gatunki z tego rodzaju rosną na obszarach górskich[6]. Jako introdukowane kropidła rosną w Nowej Zelandii, Ameryce Południowej i wschodniej części Ameryki Północnej[5]. Do flory Polski należą trzy gatunki: kropidło wodne O. aquatica, kropidło piszczałkowate O. fistulosa i kropidło Lachenala O. lachenalii[7].
Niektóre gatunki są silnie trujące (np. kropidło szafranowe O. crocata i kropidło wodne O. aquatica), inne są jadalne, a Oenanthe javanica jest ważną rośliną warzywną na Tajwanie i w Malezji, spożywaną zwykle z ryżem[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Byliny o pędach nagich, prosto wzniesionych lub podnoszących się, zwykle rozgałęzionych. Łodygi dęte, kanciaste, korzeniące się w węzłach, korzenie wiązkowe, cienkie lub spichrzowe, u niektórych gatunków obecne są jajowate bulwy[8].
- Liście
- Skrętoległe, z pochwiastymi nasadami, ogonkowe, 1–4-krotnie pierzaste[8].
- Kwiaty
- Zebrane w baldachy złożone wyrastające na szczytach pędów, w kątach liści lub naprzeciw liści. Pokryw brak lub jest tylko pojedyncza, podczas gdy pokrywki są liczne. Kielich z wyraźnymi, lancetowatymi ząbkami działek. Płatki korony białe lub jasnoróżowe, wycięte na końcach, w kwiatach na brzegach baldaszków często płatki są większe od tych znajdujących się wewnątrz baldachów. Stylopodium stożkowate, szyjki wydłużone, prosto wzniesione lub rozchylone[8].
- Owoce
- Rozłupnia rozpadająca się na dwie nagie rozłupki, jajowate lub kulistawe, nieco spłaszczone z boków lub w płaszczyźnie doosiowej, żebra na powierzchni grzbietowej i boczne często wyraźne[8].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Rodzaj należy do podrodziny Apioideae Seemann, rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.) z rzędu selerowców (Apiales Lindl.)[2].
- Wykaz gatunków[5]
- Oenanthe abchasica Schischk.
- Oenanthe aquatica (L.) Poir. – kropidło wodne
- Oenanthe banatica Heuff.
- Oenanthe benghalensis (DC.) Miq.
- Oenanthe crocata L. – kropidło szafranowe
- Oenanthe cyclocarpa Pimenov & Kljuykov
- Oenanthe fedtschenkoana Koso-Pol.
- Oenanthe fistulosa L. – kropidło piszczałkowate
- Oenanthe fluviatilis (Bab.) Coleman
- Oenanthe foucaudii Tess.
- Oenanthe globulosa L.
- Oenanthe hookeri C.B.Clarke
- Oenanthe incrassans Bory & Chaub.
- Oenanthe incrassata Bory & Chaub.
- Oenanthe javanica (Blume) DC.
- Oenanthe lachenalii C.C.Gmel. – kropidło Lachenala
- Oenanthe linearis Wall. ex DC.
- Oenanthe lisae Moris
- Oenanthe mildbraedii H.Wolff
- Oenanthe millefolia Janka
- Oenanthe montis-khortiati Soldano
- Oenanthe palustris (Chiov.) C.Norman
- Oenanthe peucedanifolia Pollich
- Oenanthe pimpinelloides L.
- Oenanthe pringlei J.M.Coult. & Rose
- Oenanthe procumbens (H.Wolff) C.Norman
- Oenanthe prolifera L.
- Oenanthe sarmentosa C.Presl ex DC.
- Oenanthe silaifolia M.Bieb.
- Oenanthe sophiae Schischk.
- Oenanthe thomsonii C.B.Clarke
- Oenanthe tricholoba Greuter
- Oenanthe virgata Poir.
Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Na czerwonej liście gatunków zagrożonych IUCN ujętych jest 9 gatunków z tego rodzaju. W skali globalnej gatunkiem narażonym jest Oenanthe mildbraedii, a gatunkiem bliskim zagrożenia – Oenanthe fluviatilis. Z pozostałych 7 ma status gatunków najmniejszej troski (O. aquatica, O. divaricata, O. fistulosa, O. globulosa, O. javanica, O. sarmentosa, O. silaifolia)[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-10].
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
- ↑ a b c d Oenanthe L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-07-03].
- ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 642, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 121, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d Oenanthe Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-11-26].
- ↑ Oenanthe. [w:] The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1 [on-line]. IUCN. [dostęp 2022-11-26].