Lavaux

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Krajobraz kulturowy winnic tarasowych w Lavaux[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Państwo

 Szwajcaria

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

III, IV, V

Numer ref.

1243

Region[b]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

2007
na 31. sesji

Położenie na mapie Vaud
Mapa konturowa Vaud, w centrum znajduje się punkt z opisem „Krajobraz kulturowy winnic tarasowych w Lavaux”
Położenie na mapie Szwajcarii
Mapa konturowa Szwajcarii, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Krajobraz kulturowy winnic tarasowych w Lavaux”
Ziemia46°29′31″N 6°44′46″E/46,491944 6,746111
Multimedia w Wikimedia Commons
  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO
Widok zimą na winnice w Rivaz VD

Lavaux – region winogrodnictwa i winiarstwa nad Jeziorem Genewskim w kantonie Vaud w zachodniej Szwajcarii. Jego głównym ośrodkiem jest Vevey[1].

W 2007 roku krajobraz kulturowy winnic tarasowych w Lavaux został wpisany na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Lavaux rozciąga się nad Jeziorem Genewskim w kantonie Vaud w zachodniej Szwajcarii[2]. Region obejmuje obszar 898 ha na terenie 14 gmin[2]:

Klimat[edytuj | edytuj kod]

Klimat Lavaux charakteryzuje się relatywnie łagodnymi zimami i nocami, co zawdzięcza położeniu na zboczach wzgórz o południowo-zachodniej orientacji i bliskości Jeziora Genewskiego[3]. Średnia temperatura roczna to 10,5 °C, przy czym średnie temperatury miesięczne wahają się od 2 °C w styczniu do 20 °C w lipcu[3]. W styczniu nad ranem temperatury spadają średnio do 0 °C, a w lipcu do 16 °C[3]. Miesięczne opady deszczu utrzymują się średnio na poziomie 80 mm w okresie od października do kwietnia, i na poziomie 110 mm latem[3].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Brzegi Jeziora Genewskiego na terenie obecnej Lozanny zamieszkiwane były czasowo w okresie mezolitu 9500–5000 lat p.n.e. przez nomadyczną ludność zbieracko-łowiecką[4]. W okresie neolitu 5500–2200 lat p.n.e. obszar został zasiedlony przez ludność rolniczą[4]. Ślady pierwszego osadnictwa pochodzą z 4000 p.n.e.[4] W Lutry znajdują się pozostałości po dwóch neolitycznych cmentarzyskach oraz prehistoryczne głazy[4].

Region był zamieszkany nieprzerwanie od okresu cesarstwa rzymskiego[4]. Dalszy rozwój Lavaux przypadł na XI wiek w okresie ekspansji biskupstwa w Lozannie, które uzyskało w 1079 roku Lutry, Chexbres i Corsier-sur Vevey[5]. W okresie tym w regionie powstały klasztory benedyktynów i cystersów[6].

Po révolution vaudoise w 1798 roku, w regionie doszło do zmian własnościowych i administracyjnych. Cześć posiadłości została znacjonalizowana, a następnie sprywatyzowana[7]. Region został podzielony na dwa dystrykty, a parafie zostały przekształcone w gminy[7]. Po tym jak w 1803 roku Lozanna stała się stolicą nowo utworzonego kantonu Vaud, przystępując do Federacji Szwajcarskiej (niem. Schweizerische Eidgenossenschaft), w regionie rozpoczęto modernizację rolnictwa – terasy zracjonalizowano i otoczono nowymi, wyższymi murami oraz wbudowano nowy system odwadniający[8].

Od końca XIX wieku postępująca urbanizacja i industrializacja zaczęły zagrażać winnicom w Lavaux[7]. W 1977 roku dzięki inicjatywie Franza Webera „Rettet das Lavaux” mieszkańcy kantonu Vaud wypowiedzieli się w lokalnym referendum za objęciem regionu Lavaux ochroną umocowaną prawnie w konstytucji kantonu (1979)[7][9]. Inicjatywa ta miała kolejną odsłonę w latach 2003–2005, by również w nowej konstytucji kantonu z 2003 roku znalazło się postanowienie o ochronie Lavaux – postanowienie to zostało zaakceptowane w referendum w 2005 roku[10]. W 2014 roku kolejna propozycja Webera – o absolutnej ochronie regionu, co wiązałoby się z bardzo restrykcyjnym prawem budowlanym – nie znalazła akceptacji mieszkańców i została odrzucona w referendum[11].

Winnice[edytuj | edytuj kod]

Panorama Lavaux z Saint-Saphorin

Łagodny klimat Lavaux sprzyja rozwojowi uprawy winorośli[12]. Winorośl profituje tu z efektu „potrójnego słońca” – bezpośredniego oddziaływania promieni słonecznych, oddziaływania promieni słonecznych odbitych od tafli Jeziora Genewskiego oraz ciepła oddawanego nocą przez nagrzane za dnia mury winnic[12].

Terasowe winnice w Lavaux rozciągają się na terenie ok. 30 km od zamku Chillon do wschodnich przedmieść Lozanny[6]. Pierwsze ślady uprawy winorośli w tym rejonie pochodzą z okresu rzymskiego (I-II w. n.e.), a winnice terasowe zaczęły masowo powstawać od XI wieku wraz z przybyciem benedyktynów i cystersów[6]. Winogrodnictwem zajmowały się w szczególności cysterskie opactwa w Hauterive (1338), Hautcrêt (1141) i Montheron (1142)[8]. W XIII wieku klasztory zaczęły oddawać winnice w dzierżawę okolicznym chłopom[8].

Pierwsze wzmianki o budowie teras (charmus) pojawiają się w dokumentach z 1331 roku[5][8]. Terasy miały 10–15 metrów szerokości, a ochraniały je mury wysokie na 5–6 metrów[8]. Niektóre terasy (Dézaley, Clos-des-Abbayes i Clos-des-Moines), z uwagi na ogrom pracy niezbędnej do ich założenia, pozostawały nieukończone do XVIII–XIX wieku[5]. W 1536 roku Lozanna przeszła pod panowanie biskupów z Berna – wiele bogatych rodzin berneńskich zakupiło ziemie w Lavaux i infrastruktura transportowa została ulepszona[8]. Winiarstwo w Lavaux przetrwało okres reformacji, a w 1706 roku władze centralne powołały do życia urząd ds. winiarstwa – Izbę Win[5].

Pod koniec XIX wieku winiarze musieli dostosować techniki upraw do walki z chorobami winorośli – prawdziwym i rzekomym mączniakiem winorośli przywleczonymi do Europy z Ameryki Północnej[8]. Wymagało to zorganizowanie łatwiejszego dostępu do roślin, by móc stosować środki ochrony[8], m.in. siarczyny[7]. Winorośl została wysadzona w rzędach[8]. Na początku XX wieku, by ratować winnice, przeszczepiono na stare, jeszcze zdrowe winorośle nowe szczepy[7]. Po II wojnie światowej uprawa winorośli stała się głównym zajęciem zarobkowym mieszkańców regionu[7]. Na obszarze od Lutry do Chardonne znajduje się ok. 1150 winnic[12] i ok. 10 tys. teras[8].

Uprawia się tu głównie deserową odmianę o dużych owocach – „Chasselas”[2]. Region ma 6 apelacji: „Vilette”, „Saint-Saphorin-Lavaux”, „Epesses”, „Dézaley” oraz „Chardonne”[8] i produkuje dwa rodzaje win z francuskim predykatem „cru”[13]. Wina z Lavaux były tradycyjnie eksportowane do Włoch, Holandii i Niemiec[5], a obecnie produkowane są głównie na rynek szwajcarski[12].

W 2007 roku krajobraz kulturowy winnic tarasowych w Lavaux został wpisany na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO[6]. W 2010 roku Prince nagrał album 20Ten, na którym umieścił utwór inspirowany regionem – „Lavaux”[14]. W 2011 roku poczta szwajcarska wypuściła na rynek trzy znaczki okolicznościowe z widokami winnic z Lavaux[15].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Suisse. Guide vert Michelin. Michelin et Cie, 1985, s. 192. ISBN 2-06-005-602-0.
  2. ↑ a b c AILU, Association pour l’inscription de Lavaux au patrimoine mondial de l’unesco: Lavaux, vignoble en terrasses face au lac et aux alpes. [dostęp 2015-09-19]. (fr.).
  3. ↑ a b c d Lavaux: Nature in Lavaux – Climatology. [dostęp 2015-09-19]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e Lavaux: History of Lavaux – Prehistory. [dostęp 2015-09-19]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e Lavaux: History of Lavaux – From 1000 AD to 1798 AD. [dostęp 2015-09-19]. (ang.).
  6. ↑ a b c d UNESCO: Lavaux, Vineyard Terraces. [dostęp 2015-09-19]. (ang.).
  7. ↑ a b c d e f g Lavaux: History of Lavaux – Contemporary History. [dostęp 2015-09-19]. (ang.).
  8. ↑ a b c d e f g h i j k UNESCO: Lavaux (Switzerland) No 1243. [dostęp 2015-09-19]. (ang.).
  9. ↑ Franz Weber will Bauspekulation im Lavaux eindämmen. „Neue Zürcher Zeitung”, 2009-07-10. (niem.). 
  10. ↑ Andrea Kucera. Die Winzer des Lavaux bieten Franz Weber die Stirn. „Neue Zürcher Zeitung”, 2012-08-09. (niem.). 
  11. ↑ SRF: Waadtländer wollen keinen absoluten Schutz des Lavaux. [dostęp 2015-09-19]. (niem.).
  12. ↑ a b c d Lavaux: Nature in Lavaux – Viticulture. [dostęp 2015-09-19]. (ang.).
  13. ↑ Steven Brook, Hugh Johnson: Der große Johnson: Die Enzyklopädie der Weine, Weinbaugebiete und Weinerzeuger der Welt. Gräfe Und Unzer, 2012, s. 433. ISBN 978-3-8338-3158-4. [dostęp 2015-09-19].
  14. ↑ Prince’s 15 Best Post-Eighties Deep Cuts. „The Rolling Stone”. (ang.). 
  15. ↑ Swiss Post: Three special stamps for the Lavaux region. 2011-09-06. [dostęp 2015-09-19]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Obiekty listy Światowego Dziedzictwa UNESCO w Szwajcarii

Kulturowe
Przyrodnicze

Szwajcaria

  1. ↑ Wspólnie z Włochami
  2. ↑ Wspólnie z Austrią, Francją, Niemcami, Słowenią, Włochami
  3. ↑ Wspólnie z Argentyną, Belgią, Francją, Niemcami, Indiami i Japonią
  4. ↑ Wspólnie z Włochami
  5. ↑ Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Ukrainą i Włochami
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lavaux&oldid=72034135”