Obóz niemiecki dla Polaków (Polenlager) w Pogrzebieniu
.jpg) Pomnik poświęcony dzieciom pomordowanym w obozie. W tle pałac, w którym mieścił się obóz | |
| Odpowiedzialny | |
|---|---|
| Rozpoczęcie działalności |
czerwiec 1942 |
| Zakończenie działalności |
październik 1943 |
| Terytorium | |
| Miejsce | |
| Narodowość więźniów | |
| Komendanci |
• Kratky |
Polenlager 82 Pogrzebin (pełna nazwa Reichskommissar für die Festigung Deutschen Volkstums – Volksdeutsche Mittelstelle – Einsatzführung Oberschlesien – Polenlager 82 Pogrzebin) – hitlerowski obóz przesiedleńczy znajdujący się we wsi Pogrzebień[1], jeden z 26 niemieckich obozów koncentracyjnych tzw. Polenlager na Górnym Śląsku założonych dla ludności polskiej przez Niemców.
Historia obozu[edytuj | edytuj kod]
Obóz powstał między 15 a 20 czerwca 1942 roku i podlegał niemieckiej agencji partii nazistowskiej pod nazwą Hauptamt Volksdeutsche Mittelstelle kierowanej przez Wernera Lorenza, a jego personel i zarząd stanowili członkowie SS. Jego komendantami byli czonkowie SS: Kratky – pierwszy komendant, Nagel – drugi komendant, Feistenauer (Fürstenauer?) – trzeci komendant, Grel (Groel?) – czwarty komendant obozu, Reinhold Banik – zastępca komendanta. Obozu pilnowali żandarmi: Paul Ast, Erich Bayer, Richard Elster, Fritz Grieger, Gustav Klose i Hermann Klose.
Obóz mieścił się w budynku seminarium duchownego przy klasztorze salezjanów w Pogrzebieniu. Wcześniej utworzono w nim na krótko obóz przejściowy dla tzw. reemigrantów niemieckich przesiedlanych z Besarabii i niemieckiej Bukowiny w ramach niemieckiej akcji kolonizacyjnej Heim ins Reich. Następnie obiekt wraz z przyległym terenem Niemcy otoczyli podwójnym rzędem drutów kolczastych wysokości około 4 metrów i utworzyli tu obóz dla ludności polskiej pod nazwą Polenlager 82. Była do niego kierowana część Polaków wysiedlanych z terenów Żywiecczyzny w ramach operacji wysiedleńczej ok. 20 tys. mieszkańców z powiatu żywieckiego na tereny Generalnego Gubernatorstwa i wprowadzeniu w ich miejsce osadników niemieckich zwanej Akcja Saybusch.
11 września 1943 roku Polenlager w Pogrzebieniu przekształcono w obóz koncentracyjny dla dzieci, tzw. Kinderlager. Był to jedyny obóz w systemie obozów Polenlager przeznaczony wyłącznie dla dzieci. Zostało w nim umieszczonych 220 małoletnich do lat 16 oraz 12 niemowląt, które zostały odebrane rodzicom wysłanym do obozów koncentracyjnych[2]. Były to w większości dzieci aresztowanych w wyniku akcji „Oderberg” jaką Niemcy przeprowadzili w Zagłębiu Dąbrowskim. Okoliczna ludność starała się pomagać uwięzionym dzieciom dostarczając im chleb. Udało się im także wykraść z obozu 4-letnią dziewczynkę – Urszulkę[2][3].
Pogrzebieński Kinderlager zlikwidowano w październiku 1943 roku w związku z potrzebą umieszczenia w tym miejscu kolejnych niemieckich osadników ze wschodu. Dzieci z obozu rozdzielono do innych obozów na Górnym Śląsku (Lyski, Gorzyce, Żory i in.). Od tego momentu obóz został podzielony, a Polacy przebywali w nim w odgrodzonej części w kaplicy klasztornej.
W Polenlagrze w Pogrzebieniu przebywała m.in. Halina Skalbmierska, działaczka PPS[4].
W 2016 r. odnaleziono listy obozowe z Polenlager 82 w Pogrzebieniu, na których znajdują się dane ponad 1,5 tys. osób. Listy te przechowuje się w archiwum Muzeum w Wodzisławiu Śląskim[5].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Beno Benczew. Obozy dla Polaków 1942–1945 r. – Polenlager nr 82 w Pogrzebieniu. „Almanach Prowincjonalny”. 3, 2006-05-24. Racibórz.
- ↑ a b Roman Hrabar: Dzieci w Polenlagrach. Przeciwko światu przemocy. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1982. ISBN 83-216-0282-7.
- ↑ Zob. akta śledztwa Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, Katowice, sygn. Ds.17/67. Protokół z przesłuchania Józefa Zyzaka
- ↑ Zapomniane obozy nazistowskie: Halina Skalbmierska. hm.fotohistoria.pl. [dostęp 2011-09-09].
- ↑ PAP: Odnaleziono dokumenty z b. obozu dla Polaków w Pogrzebieniu data dostępu = 2023-02-09. pap.pl, 4 lipca 2016. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Hrabar Roman, Tokarz Z., Wilczur J. E.: Czas niewoli i czas śmierci. Martyrologia dzieci polskich w okresie okupacji hitlerowskiej. Warszawa: 1979.
- Roman Hrabar: Niemieckie obozy dla Polaków na Śląsku w czasie II wojny światowej "Polenlager". Katowice: 1972.
- Roman Hrabar: Skazane na zagładę. Praca niewolnicza kobiet polskich w II Rzeszy i los ich dzieci. Katowice: 1989.
- Roman Hrabar: Przeciwko światu przemocy. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1982.
- A. Szefer: Przesiedleńcy niemieccy na Górnym Śląsku w latach 1939–1945. Katowice: 1974.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Beno Benczew: Obozy dla Polaków w powiecie raciborskim. www.raciborz.com.pl, 2006-02-27. [dostęp 2011-09-09].