Piotr Szmidt

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Piotr Szmidt
Пётр Петрович Шмидт
Ilustracja
kapitan II rangi kapitan II rangi
Data i miejsce urodzenia

5/17 lutego 1867
Odessa

Data i miejsce śmierci

6/19 marca 1906
Berezań

Przebieg służby
Lata służby

1887–1898 i 1904–1905

Siły zbrojne

 MW Imperium Rosyjskiego

Główne wojny i bitwy

wojna rosyjsko-japońska,
powstanie sewastopolskie

Multimedia w Wikimedia Commons

Piotr Pietrowicz Szmidt (ros. Пётр Петрович Шмидт; ur. 5 lutego?/17 lutego 1867 w Odessie, zm. 6 marca?/19 marca 1906 na wyspie Berezań k. Oczakowa) – rosyjski oficer marynarki wojennej, jeden z przywódców powstania marynarzy i żołnierzy w Sewastopolu podczas rewolucji 1905–1906 r.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie oficera marynarki. Ukończył gimnazjum męskie w Bierdiańsku, po czym wstąpił do petersburskiego korpusu kadetów marynarki. Służbę w rosyjskiej marynarce w stopniu miczmana rozpoczął w 1887 r.[1] Według niektórych źródeł podczas nauki wyróżniał się erudycją, miał znakomite wyniki w nauce matematyki, historii, muzyki, doskonale rysował i znał języki francuski oraz angielski[1].

Służył we Flocie Bałtyckiej, następnie we Flocie Oceanu Spokojnego. Dosłużył się stopnia porucznika, po czym w 1898 r. złożył dymisję ze służby i przeszedł do pracy we flocie handlowej[1]. Według Andrzeja Andrusiewicza musiał odejść z armii z powodu problemów psychiatrycznych[2]. W 1904 r. został zmobilizowany w związku z wybuchem wojny rosyjsko-japońskiej[1]. Służył początkowo we Flocie Bałtyckiej[2], jednak znienawidzony przez innych oficerów został z niej odwołany, oficjalnie z powodu stanu zdrowia[3]. Następnie służył na statku transportowym „Irtysz”[3]. Gdy flota udawała się na Daleki Wschód, Szmidt zachorował i został wysadzony na brzeg w Port Saidzie, a następnie odesłany do Rosji[1]. Otrzymał stanowisko dowódcy torpedowca na Morzu Czarnym, u morskiej granicy Rumunii[1]. Deklarował się jako „bezpartyjny socjalista”[2]. Według szeregu źródeł w rzeczywistości nie był ideowym rewolucjonistą, a intrygantem i awanturnikiem[2][1].

Po wydaniu manifestu październikowego przyłączył się do rewolucjonistów działających na Krymie. Występował na wiecach[3], poprowadził demonstrację z żądaniem uwolnienia więźniów politycznych, która została rozpędzona przez wojsko. 19 października 1905 r. został wybrany do rady deputowanych ludowych Sewastopola[1]. Wielkie wrażenie zrobiła na nim śmierć sześciu ludzi, zastrzelonych przez wojsko podczas rozpędzania demonstracji w Sewastopolu. Przemawiał na ich pogrzebie, potępiając władze. Dzięki tej przemowie zdobył ogromną popularność wśród robotników, którzy okrzyknęli go dożywotnim członkiem rady deputowanych ludowych[4].

Zapiski Szmidta, fragment poświęconej mu wystawy w muzeum wojskowym im. Suworowa w Oczakowie

Angażując się w ruch rewolucyjny i być może współpracując z bolszewikami, Szmidt wysyłał równocześnie telegramy do cara Mikołaja II, przekonując go, że bycie rewolucjonistą i wiernym poddanym równocześnie nie jest niemożliwe[3]. Aresztowany i szybko zwolniony, został przeniesiony do rezerwy za udział w rewolucji, w stopniu kapitana II rangi[1]. Szmidt udał się do Odessy, następnie wrócił do Sewastopola i znowu został na krótko aresztowany, a następnie zwolniony[5]. Na prośbę zbuntowanych załóg krążownika „Oczaków” i niszczyciela „Swiriepyj” zgodził się stanąć na czele buntu[1][4]. Szmidt początkowo wahał się, wychodząc z założenia, że samotny bunt kilku okrętów, niepoparty przez masy w całej Rosji, nie ma szans powodzenia. Przekonany przez rewolucjonistę Iwana Woronicyna[4], ostatecznie zgodził się i samowolnie mianował się dowódcą Floty Czarnomorskiej. 14/27 listopada 1905 r. wysłał sygnał „Dowodzę flotą” z opanowanego przez buntowników „Oczakowa”. Następnie wysłał telegram do cara, żądając zwołania zgromadzenia przedstawicielskiego i wypowiadając posłuszeństwo carskim ministrom[5]. Na okręcie polecił zawiesić czerwony sztandar[1].

 Osobny artykuł: Powstanie sewastopolskie.

Do powstania przyłączyło się łącznie 12 okrętów i ok. 8 tys. marynarzy, żołnierzy i robotników portowych, jednak większość okrętów stacjonujących w Sewastopolu i żołnierzy miejscowego garnizonu pozostała lojalna wobec władz. 15/28 listopada wiceadmirał Grigorij Czuchnin, dowódca Floty Czarnomorskiej, wezwał Szmidta do bezwarunkowej kapitulacji. Wobec braku odpowiedzi wydał rozkaz ostrzelania „Oczakowa”[4]. Do 16/29 listopada bunt został stłumiony[4]. Według jednego ze źródeł Szmidt zrezygnował z próby ucieczki, chociaż mógł starać się ratować życie z pomocą nadal wiernych mu marynarzy[5]. Według innego źródła próbował się ukrywać, został jednak zdemaskowany[1][4].

Budynek w Oczakowie, w którym odbył się sąd na Szmidtem i trzema innymi uczestnikami buntu

Piotr Szmidt został postawiony przed sądem wojskowym i skazany na karę śmierci[5]. Przed sądem zachowywał się w sposób na tyle nieodpowiedni, że ponownie zastanawiano się nad stanem jego zdrowia psychicznego[1]. Inne źródła opisują jego wystąpienie przed sądem jako porywające, podają też, że jego postawa zdobyła sympatię prasy relacjonującej jedenastodniowy proces[4]. Szmidt przepowiadał, że jego stracenie otworzy nową epokę w historii Rosji, a w liście do syna w nocy przed egzekucją pisał, że ma nadzieję dożyć rewolucji socjalistycznej[1]. Rozstrzelano go, razem z marynarzami Nikitą Antonienką, Siergiejem Czasnikiem i Aleksandrem Gładkowem[6][7] na wyspie Berezań w pobliżu Oczakowa[5]. Stracenie Szmidta wzburzyło rosyjskie kręgi liberalne - był on pierwszym od dziesięcioleci straconym oficerem. Wierzono również, że jego intencją była jedynie obrona manifestu październikowego przed powrotem samodzierżawia, a dowództwo zbrojnym buntem Szmidt objął, uniesiony atmosferą chwili[8].

Ciało Szmidta zostało ekshumowane i uroczyście przewiezione po rewolucji lutowej do Sewastopola[9]. Tam pochowano je na Cmentarzu Komunardów[10].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

W 1888 r. ożenił się z prostytutką, mając nadzieję na przekonanie jej do zmiany sposobu życia[1]. Małżeństwo było jednak nieudane i Piotr Szmidt porzucił żonę, zostawiając ją razem z synem Jewgienijem[2]. Syn Szmidta podczas wojny domowej w Rosji walczył po stronie białych, następnie emigrował[1].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Po śmierci Szmidta wokół jego osoby powstała legenda. Przedstawiano go jako dobrego oficera rozumiejącego prostych ludzi, życzącego Rosji pokoju[11]. W ZSRR stał się bohaterem rewolucyjnej propagandy[12].

Imieniem Szmidta nazwano półwysep na Sachalinie[11] oraz nabrzeże Newy na Wyspie Wasylewskiej w Petersburgu[13]. W Oczakowie, gdzie odbył się sąd na Szmidtem, w 1964 r. odsłonięto jego pomnik. W 1982 r. został on przeniesiony do oczakowskiej szkoły imienia Szmidta, a na jego miejscu wzniesiono nowy monument[14]. Pomnikiem upamiętniono również miejsce egzekucji Szmidta i trzech marynarzy-przywódców buntu w Sewastopolu[15]. 

Również w Oczakowie, w budynku, w którym odbył się sąd nad kapitanem, w 1962 r. otwarto muzeum pamięci Szmidta. Działało ono do końca XX w. Następnie zostało zlikwidowane, a eksponaty przekazano do oczakowskiego oddziału muzeum krajoznawczego w Mikołajowie (muzeum wojskowe im. Suworowa)[16]. Muzeum Szmidta działa również w Berdiańsku[17].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Шмидт Петр Петрович [online], hrono.ru [dostęp 2018-01-15].
  2. ↑ a b c d e A. Andrusiewicz, Złoty sen..., s. 159.
  3. ↑ a b c d A. Andrusiewicz, Złoty sen..., s. 160.
  4. ↑ a b c d e f g A. Asher, The Revolution of 1905. Russia in Disarray, Stanford University Press, Stanford 1988, ISBN 978-0-8047-2327-5, s. 270-271.
  5. ↑ a b c d e A. Andrusiewicz, Złoty sen..., s. 161.
  6. ↑ Березань - остров разрушающегося памятника [online].
  7. ↑ Улица Антоненко :: Севастопольский информационный портал [online], www.sevastopol.info [dostęp 2023-07-22].
  8. ↑ A. Asher, The Revolution of 1905. Russia in Disarray, Stanford University Press, Stanford 1988, ISBN 978-0-8047-2327-5, s. 272.
  9. ↑ A. Szyrokorad, Riewolucija i grażdanskaja wojna w Krymu, Wiecze, Moskwa 2017, ISBN 978-5-4444-1714-0, s. 19.
  10. ↑ Кладбище коммунаров [online], www.sevastopol.info [dostęp 2018-01-15].
  11. ↑ a b A. Andrusiewicz, Złoty sen..., s. 162.
  12. ↑ «КРАСНЫЙ ЛЕЙТЕНАНТ»: ИСТОРИЧЕСКАЯ ПОЛИТИКА И МЕМОРИАЛЬНЫЙ КУЛЬТ П.П. ШМИДТА (1905 – 2005 годы) [online], cyberleninka.ru [dostęp 2023-07-23].
  13. ↑ red. B. Piotrowski, O. Czekanowa i in., Sankt-Pietierburg. Pietrograd. Leningrad. Encikłopiediczeskij sprawocznik, Naucznoje Izdatiel'stwo Bol'szaja Rossijskaja Encikłopiedija, ​ISBN 5-85270-037-1, s. 316-317.
  14. ↑ Памятник П.П. Шмидту [online] [dostęp 2018-01-15] (ros.).
  15. ↑ Березань – остров разрушающегося памятника [online].
  16. ↑ Исчезнувшая гордость. Музей П.П.Шмидта [online] [dostęp 2018-01-15] (ros.).
  17. ↑ Дом-музей П.П. Шмидта [online] [dostęp 2018-01-15] (ros.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • A. Andrusiewicz, Złoty sen. Rosja XIX-XX wieku. Sprawy i ludzie, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 2015, ISBN 978-83-08-06242-5.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Piotr_Szmidt&oldid=72230713”