Zamek w Krzepicach: Różnice pomiędzy wersjami

Zamek w Krzepicach
	nr rej. nr rej. R/42 z 28.08.1947, R/514 z 2.05.1957, 1120/69 z 27.12.1969, 56/78 z 10.03.1978
Państwo	Polska
Miejscowość	Krzepice
Adres	ul. Wieluńska 7
Typ budynku	zamek bastionowy
Styl architektoniczny	gotyk, renesans
Rozpoczęcie budowy	ok. 1350
Ważniejsze przebudowy	1526, 1588
Zniszczono	1840
Pierwszy właściciel	Kazimierz III Wielki
	Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:building}

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 21:22, 5 cze 2014

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Zamek w Krzepicach – nieistniejący obecnie niewielki zamek królewski zbudowany z cegły w połowie XIV wieku, przebudowany w XVI wieku w stylu renesansowym i otoczony w XVII wieku fortyfikacjami bastionowymi. Zniszczony w XIX wieku.

Historia

Pierwszy zamek zbudowano w połowie XIV wieku roku na polecenie króla Kazimierza Wielkiego o czym wzmiankowali kronikarze Janko z Czarnkowa i Jan Długosz. Warownię wzniesiono w pobliżu strategicznej przeprawy przez rzekę Liswartę. Przypuszczalnie ceglany zamek gotycki miał kształt czworokątny i wzmacniała go wieża. W dniu 24 sierpnia 1357 roku w czasie pobytu na zamku króla Kazimierza ze świtą, w dokumencie "Terminus ante quem" po raz pierwszy wymieniony został burgrabia krzepicki Prandota. W 1370 roku król Ludwik Węgierski przekazał zamek w lenno Władysławowi Opolczykowi. W 1383 roku szlachta zgromadzona na zjeździe w Sieradzu zażądała od króla odebrania mu tego zamku^[1]. W związku z konfliktem z Władysławem Jagiełłą zamek został zdobyty przez wojska królewskie w 1391 roku i następnie przekazany w dzierżawę wojewodzie krakowskiemu Spytkowi z Melsztyna. W 1404 r. zamek wraz z całą okolicą otrzymał w dożywocie od króla Władysława Jagiełły rycerz Hińcza z Rogowa herbu Działosza. Król zobowiązał go do przeprowadzenia remontu warowni i wzmocnienia jego warowności^[2].

W 1521 r. król Zygmunt Stary przekazał starostwo krzepickie i zamek Mikołajowi Szydłowieckiemu herbu Odrowąż, który w latach 1526-1529 "niemal od fundamentów z cegły wybudował i zrestaurował". Jednak przekaz z 1532 roku wymienił tylko jeden budynek murowany określony jako pallatium informując, że pozostała zabudowa była drewniana^[3]. W 1553 roku król Zygmunt August przekazał Krzepice na krótko w ręce królewny Izabeli Jagiellonki. W 1556 roku zatrzymała się na zamku w czasie powrotu do Włoch królowa Bona Sforza^[4]. Wzmianka z 1564 roku wspomina, że zamek wymaga remontu i że do tej pory wykonano prace jedynie przy wieży^[5]. W trakcie walk o koronę Polską w 1587 roku zamek na krótko został zajęty przez arcyksięcia Maksymiliana III Habsburga. Po 1588 roku marszałek wielki koronny i starosta krzepicki Mikołaj Wolski herbu Półkozic rozbudował zamek zamek na rezydencję renesansową, co potwierdzają znaleziska fragmentów kamieniarki z tego okresu. Starosta posiadał w rezydencji okazały zbiór obrazów mistrzów włoskich. Zamek renesansowy po rozbudowie Wolskiego składał się z wieży bramnej i trzech dwupiętrowych skrzydeł mieszkalnych oraz krużganków zamykających dziedziniec z czwartej strony. Całość była otoczona murem z czterema okrągłymi wieżyczkami w narożach. Do zamku przylegało ufortyfikowane przedzamcze^[6]. Na początku XVII wieku na zamku przebywał alchemik Michał Sędziwój.

W dniu 6 listopada 1655 roku zamek został zajęty przez wojska szwedzkie pod dowództwem hrabiego Jana Vekarta z Vřesovic i stanowił dla nich bazę zabezpieczającą oblężenie Jasnej Góry. W styczniu 1656 roku zamek został zdobyty przez oddziały polskiej szlachty i górali pod dowództwem Jana Bogusława Petryczyna, a następnie odbity przez Szwedów, jednak wkrótce odzyskał go wypadem z zamku w Dankowie kasztelan krakowski Stanisław Warszycki.

Po Potopie zamek odbudowano w latach 1657-1671 z inicjatywy starosty Jacka Michowskiego oraz rozpoczęto wznosić fortyfikacje bastionowe. W 1660 roku były gotowe trzy bastiony i palisady wzmocnione basztami. Wjazd był usytuowany od strony północno-zachodniej. Zbudowano też most drewniany, przechodzący przez całą dolinę rzeki Liswarty. Po Michnowskim prace kontynuował jego następca na stanowisku starosty, Samuel Prażmowski, który zbudował czwarty bastion^[7].

W 1711 roku starostą został Piotr Michał Miączyński i w rękach jego rodziny zamek pozostawał do 1775 roku. W roku 1765, w czasach gdy starostą był Adam Kajetan Miączyński, zamek opisano jako nienadającą się do zamieszkania ruinę, którą otaczają same błota. Ostatnim starostą był od 1774 roku jego syn August Miączyński.

Na polecenie władz rosyjskich około 1840 roku rozebrano ruiny i sprzedano jako materiał budowlany na licytacji. Po śmierci w 1881 roku ostatniego właściciela zamku Pawła Szyszkowskiego, teren po zamku odziedziczyła jego wnuczka Jadwiga Kowalska.

Obecnie teren dawnego zamku należy do osoby prywatnej.

Architektura

Według lustracji z 1636 roku renesansowy zamek był niewielki. Posiadał mały dziedziniec wewnętrzny otoczony z trzech stron skrzydłami mieszkalnymi. Z czwartej strony dziedziniec zamykały krużganki, pełniące funkcję klatki schodowej, łączącej dwupiętrowe skrzydła mieszkalne oraz kaplicę i wysoki parter. Zamek miał cztery narożne wieżyczki. Budowla renesansowa została zbudowana na prostokątnym rzucie gotyckiego dziedzińca. Stare mury obwodowe stały się zewnętrznymi ścianami budynków mieszkalnych. Na środku frontowej fasady znajdowała się wysoka wieża z bramą prowadzącą na dziedziniec. Ozdabiały go ogród włoski i zwierzyniec^[8]^[9].

Prace archeologiczne

2014 – mgr Wojciech Dudak, Radosław Herman

↑ L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012. ISBN 978-83-213-4158-3, s. 255.
↑ L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012. ISBN 978-83-213-4158-3, s. 255.
↑ L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012. ISBN 978-83-213-4158-3.
↑ http://www.czestochowa.simis.pl/index.php?Szczegolne-dzieje-krzepickiego-zamku-&www=simnews_pl&id=1112
↑ L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012. ISBN 978-83-213-4158-3.
↑ L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012. ISBN 978-83-213-4158-3.
↑ L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012. ISBN 978-83-213-4158-3.
↑ http://www.zamkiobronne.pl/zamki-w-polsce-opis-391.htm
↑ http://www.it-jura.pl/pl/zamki.php?go=krzepice

Bibliografia

Marceli Antoniewicz: Zamki na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej – Geneza-Funkcje-Konteksty. Kielce: PAN Oddział w Katowicach, Wydawnictwo Zumacher, 1998.
Andrzej Gruszecki: Bastionowe zamki w Małopolsce. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1962.
Leksykon zamków w Polsce. Arkady, ISBN 83-213-4158-6.
Stanisław Kołodziejski: Z problematyki badań średniowiecznych zamków na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej.
Gruszecki Andrzej, Zamek w Krzepicach. Ochrona Zabytków. r. 1959. Nr 3-4. s.185-207
Gruszecki Andrzej, Wyniki badań wału fortyfikacji bastionowej zamku w Krzepicach. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, r. 1962, Nr 3., s. 329-337

[1] L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012. ISBN 978-83-213-4158-3, s. 255.

[2] L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012. ISBN 978-83-213-4158-3, s. 255.

[3] L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012. ISBN 978-83-213-4158-3.

[4] ttp://www.czestochowa.simis.pl/index.php?Szczegolne-dzieje-krzepickiego-zamku-&www=simnews_pl&id=1112

[5] L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012. ISBN 978-83-213-4158-3.

[6] L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012. ISBN 978-83-213-4158-3.

[7] L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012. ISBN 978-83-213-4158-3.

[zamkiobronne-8] ttp://www.zamkiobronne.pl/zamki-w-polsce-opis-391.htm

[itjura-9] ttp://www.it-jura.pl/pl/zamki.php?go=krzepice

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

@@ Linia 37: / Linia 37: @@
 == Historia ==
-Pierwszy zamek zbudowano w połowie XIV wieku roku na polecenie króla [[Kazimierz III Wielki|Kazimierza Wielkiego]]. Warownię wzniesiono w pobliżu strategicznej przeprawy przez rzekę [[Liswarta|Liswartę]]. Przypuszczalnie ceglany zamek gotycki miał kształt czworokątny i wzmacniała go wieża. W dniu 24 sierpnia 1357 roku w czasie pobytu na zamku króla Kazimierza ze świtą, w dokumencie ''"Terminus ante quem"'' po raz pierwszy wymieniony został burgrabia krzepicki Prandota. W 1370 roku król [[Ludwik Węgierski]] przekazał zamek w [[lenno]] [[Władysław Opolczyk|Władysławowi Opolczykowi]]. W związku z konfliktem z [[Władysław II Jagiełło|Władysławem Jagiełłą]] zamek został zdobyty przez wojska królewskie w 1391 roku i następnie przekazany w dzierżawę wojewodzie krakowskiemu [[Spytko II z Melsztyna|Spytkowi z Melsztyna]]. W 1404 r. zamek wraz z całą okolicą otrzymał w dożywocie od króla Władysława Jagiełły rycerz [[Hińcza z Rogowa]] herbu [[Działosza (herb szlachecki)|Działosza]].
+Pierwszy zamek zbudowano w połowie XIV wieku roku na polecenie króla [[Kazimierz III Wielki|Kazimierza Wielkiego]] o czym wzmiankowali kronikarze [[Janko z Czarnkowa]] i [[Jan Długosz]]. Warownię wzniesiono w pobliżu strategicznej przeprawy przez rzekę [[Liswarta|Liswartę]]. Przypuszczalnie ceglany zamek gotycki miał kształt czworokątny i wzmacniała go wieża. W dniu 24 sierpnia 1357 roku w czasie pobytu na zamku króla Kazimierza ze świtą, w dokumencie ''"Terminus ante quem"'' po raz pierwszy wymieniony został burgrabia krzepicki Prandota. W 1370 roku król [[Ludwik Węgierski]] przekazał zamek w [[lenno]] [[Władysław Opolczyk|Władysławowi Opolczykowi]]. W 1383 roku szlachta zgromadzona na zjeździe w Sieradzu zażądała od króla odebrania mu tego zamku<ref>{{cytuj książkę | autor = L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm | tytuł = Leksykon zamków w Polsce | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | data = 2012 | isbn = 978-83-213-4158-3, s. 255}}</ref>. W związku z konfliktem z [[Władysław II Jagiełło|Władysławem Jagiełłą]] zamek został zdobyty przez wojska królewskie w 1391 roku i następnie przekazany w dzierżawę wojewodzie krakowskiemu [[Spytko II z Melsztyna|Spytkowi z Melsztyna]]. W 1404 r. zamek wraz z całą okolicą otrzymał w dożywocie od króla Władysława Jagiełły rycerz [[Hińcza z Rogowa]] herbu [[Działosza (herb szlachecki)|Działosza]]. Król zobowiązał go do przeprowadzenia remontu warowni i wzmocnienia jego warowności<ref>{{cytuj książkę | autor = L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm | tytuł = Leksykon zamków w Polsce | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | data = 2012 | isbn = 978-83-213-4158-3, s. 255}}</ref>.
-W 1521 r. król Zygmunt Stary przekazał starostwo krzepickie i zamek [[Mikołaj Szydłowiecki (młodszy)|Mikołajowi Szydłowieckiemu]] herbu Odrowąż, który w latach 1526-1529 gruntowanie go przebudował. W 1553 roku król [[Zygmunt II August|Zygmunt August]] przekazał Krzepice na krótko w ręce królewny [[Izabela Jagiellonka|Izabeli Jagiellonki]]. W 1556 roku zatrzymała się na zamku w czasie powrotu do Włoch królowa [[Bona Sforza]]<ref>http://www.czestochowa.simis.pl/index.php?Szczegolne-dzieje-krzepickiego-zamku-&www=simnews_pl&id=1112</ref>. W trakcie walk o koronę Polską w 1587 roku zamek na krótko został zajęty przez arcyksięcia [[Maksymilian III Habsburg|Maksymiliana III Habsburga]]. Po 1588 roku starosta [[Mikołaj Wolski (1553-1630)|Mikołaj Wolski]] herbu [[Półkozic]] przebudował zamek na rezydencję renesansową, co potwierdzają znaleziska fragmentów kamieniarki z tego okresu. Starosta posiadał w niej okazały zbiór obrazów mistrzów włoskich. Zamek renesansowy składał się z wieży bramnej i trzech skrzydeł mieszkalnych oraz krużganków zamykających dziedziniec z czwartej strony. Całość była otoczona wałem ziemnym. Na początku XVII wieku na zamku przebywał alchemik [[Michał Sędziwój]]. Prawdopodobnie w 1650 roku rozpoczęto wznosić wokół zamku fortyfikacje ziemne.
+W 1521 r. król Zygmunt Stary przekazał starostwo krzepickie i zamek [[Mikołaj Szydłowiecki (młodszy)|Mikołajowi Szydłowieckiemu]] herbu Odrowąż, który w latach 1526-1529 ''"niemal od fundamentów z cegły wybudował i zrestaurował"''. Jednak przekaz z 1532 roku wymienił tylko jeden budynek murowany określony jako ''pallatium'' informując, że pozostała zabudowa była drewniana<ref>{{cytuj książkę | autor = L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm | tytuł = Leksykon zamków w Polsce | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | data = 2012 | isbn = 978-83-213-4158-3}}</ref>. W 1553 roku król [[Zygmunt II August|Zygmunt August]] przekazał Krzepice na krótko w ręce królewny [[Izabela Jagiellonka|Izabeli Jagiellonki]]. W 1556 roku zatrzymała się na zamku w czasie powrotu do Włoch królowa [[Bona Sforza]]<ref>http://www.czestochowa.simis.pl/index.php?Szczegolne-dzieje-krzepickiego-zamku-&www=simnews_pl&id=1112</ref>. Wzmianka z 1564 roku wspomina, że zamek wymaga remontu i że do tej pory wykonano prace jedynie przy wieży<ref>{{cytuj książkę | autor = L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm | tytuł = Leksykon zamków w Polsce | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | data = 2012 | isbn = 978-83-213-4158-3}}</ref>. W trakcie walk o koronę Polską w 1587 roku zamek na krótko został zajęty przez arcyksięcia [[Maksymilian III Habsburg|Maksymiliana III Habsburga]]. Po 1588 roku [[marszałek wielki koronny]] i starosta krzepicki [[Mikołaj Wolski (1553-1630)|Mikołaj Wolski]] herbu [[Półkozic]] rozbudował zamek zamek na rezydencję renesansową, co potwierdzają znaleziska fragmentów kamieniarki z tego okresu. Starosta posiadał w rezydencji okazały zbiór obrazów mistrzów włoskich. Zamek renesansowy po rozbudowie Wolskiego składał się z wieży bramnej i trzech dwupiętrowych skrzydeł mieszkalnych oraz krużganków zamykających dziedziniec z czwartej strony. Całość była otoczona murem z czterema okrągłymi wieżyczkami w narożach. Do zamku przylegało ufortyfikowane przedzamcze<ref>{{cytuj książkę | autor = L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm | tytuł = Leksykon zamków w Polsce | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | data = 2012 | isbn = 978-83-213-4158-3}}</ref>. Na początku XVII wieku na zamku przebywał alchemik [[Michał Sędziwój]].
 W dniu 6 listopada 1655 roku zamek został zajęty przez wojska szwedzkie pod dowództwem hrabiego [[Jan Wejhard Wrzesowicz|Jana Vekarta z Vřesovic]] i stanowił dla nich bazę zabezpieczającą oblężenie Jasnej Góry. W styczniu 1656 roku zamek został zdobyty przez oddziały polskiej szlachty i górali pod dowództwem Jana Bogusława Petryczyna, a następnie odbity przez Szwedów, jednak wkrótce odzyskał go wypadem z [[zamek w Dankowie|zamku w Dankowie]] kasztelan krakowski [[Stanisław Warszycki (1599-1681)|Stanisław Warszycki]].
-Po Potopie zamek odbudowano w latach 1657-1671 z inicjatywy starosty Jacka Michowskiego, rozbudowując przy tym fortyfikacje ziemne i palisady wzmocnione basztami. Wjazd był usytuowany od strony północno-zachodniej. Zbudowano też most drewniany, przechodzący przez całą dolinę rzeki Liswarty. Po Michnowskim prace kontynuował jego następca na stanowisku starosty, Samuel Prażmowski.
+Po Potopie zamek odbudowano w latach 1657-1671 z inicjatywy starosty Jacka Michowskiego oraz rozpoczęto wznosić fortyfikacje bastionowe. W 1660 roku były gotowe trzy bastiony i palisady wzmocnione basztami. Wjazd był usytuowany od strony północno-zachodniej. Zbudowano też most drewniany, przechodzący przez całą dolinę rzeki Liswarty. Po Michnowskim prace kontynuował jego następca na stanowisku starosty, Samuel Prażmowski, który zbudował czwarty bastion<ref>{{cytuj książkę | autor = L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm | tytuł = Leksykon zamków w Polsce | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | data = 2012 | isbn = 978-83-213-4158-3 | s.256}}</ref>.
-W 1711 roku starostą został [[Piotr Michał Miączyński]] i w rękach jego rodziny zamek pozostawał do 1775 roku. W roku 1765, w czasach gdy starostą był [[Adam Kajetan Miączyński]], zamek opisano jako nienadającą się do zamieszkania ruinę. Ostatnim starostą był od 1774 roku jego syn August Miączyński.
+W 1711 roku starostą został [[Piotr Michał Miączyński]] i w rękach jego rodziny zamek pozostawał do 1775 roku. W roku 1765, w czasach gdy starostą był [[Adam Kajetan Miączyński]], zamek opisano jako nienadającą się do zamieszkania ruinę, którą otaczają same błota. Ostatnim starostą był od 1774 roku jego syn August Miączyński.
 Na polecenie władz rosyjskich około 1840 roku rozebrano ruiny i sprzedano jako materiał budowlany na licytacji. Po śmierci w 1881 roku ostatniego właściciela zamku Pawła Szyszkowskiego, teren po zamku odziedziczyła jego wnuczka Jadwiga Kowalska.