Szeferdia

Szeferdia
	; Szeferdia srebrzysta
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	oliwnikowate
Rodzaj	szeferdia
	Nazwa systematyczna
	Shepherdia Nuttall; Gen. 2: 240. 14 Jul 1818
Synonimy
	Lepargyrea Rafinesque;
	Lepargyrea Rafinesque;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szeferdia (Shepherdia L.) – rodzaj roślin z rodziny oliwnikowatych. Obejmuje trzy gatunki^[4]^[5]. Wszystkie rosną w Ameryce Północnej, przy czym najszerszy zasięg obejmujący obszar od Alaski po Nową Fundlandię i Arizonę ma szeferdia kanadyjska. Pozostałe dwa mają mniejsze zasięgi w zachodniej części kontynentu^[6]. Rosną w miejscach zwykle suchych, kamienistych^[7]. Na ich korzeniach znajdują się brodawki, w których żyją bakterie promieniowce z rodzaju Frankia, mające zdolność asymilowania wolnego (atmosferycznego) azotu^[8].

Gatunkiem uprawianym jako ozdobny, zwłaszcza w żywopłotach, jest szeferdia srebrzysta, rzadziej pozostałe gatunki. Owoce szeferdii srebrzystej i kanadyjskiej są jadalne^[5]. Owoce tej pierwszej, w smaku kwaśne, podobne do porzeczki czerwonej^[7], spożywane były przez Indian zimą z mięsem bizonów. Ze względu na dużą zawartość przeciwutleniacza, likopenu, uznawane są współcześnie za tzw. „superfood”. Owoce szeferdii kanadyjskiej wymieszane z cukrem dają tzw. „indiańskie lody” (Indian ice cream)^[5]. W Polsce rzadko uprawiana jest szeferdia srebrzysta i kanadyjska^[7].

Nazwa rodzaju upamiętnia Johna Shepherda (1764-1836), w początku XIX wieku opiekuna ogrodu botanicznego w Liverpoolu i przyjaciela Thomasa Nuttalla, który nadał nazwę naukową temu rodzajowi^[9].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Krzewy i niewielkie drzewa liściaste^[5], osiągające do 6 m wysokości^[9]. Pędy często cierniste^[9].
Liście: Naprzeciwległe^[6], ogonkowe, pojedyncze^[8]. Blaszka szerokoeliptyczna do lancetowatej^[9], całobrzega, o użyłkowaniu pierzastym^[8]. Od spodu liście pokryte gęsto łuskowatymi lub gwiazdkowatymi włoskami^[9].
Kwiaty: Jednopłciowe (rośliny dwupienne), wyrastają w kątach liści skupione po kilka na ubiegłorocznych pędach^[10]. Wonne, bezpłatkowe^[8], drobne, żółtawe i żółtawozielone^[6]. Rozwijają się przed liśćmi^[9]. Kwiaty męskie zawierają po 8 pręcików nadległych i naprzemianległych wobec czterech działek kielicha. Kwiaty żeńskie z pojedynczą, górną zalążnią^[8], która wygląda na dolną, ze względu na otoczenie przez mięsisty dysk^[9].
Owoce: Pestkowce owalne lub elipsoidalne, dojrzałe czerwone lub żółtawe^[6], zawierające pojedyncze nasiono^[9].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Jeden z trzech współczesnych rodzajów wyróżnianych w rodzinie oliwnikowatych (Elaeagnaceae). W obrębie rodziny najbliżej spokrewniony jest z rodzajem oliwnik Elaeagnus, a taksonem siostrzanym tej pary rodzajów jest rokitnik Hippophaë^[8].

Wykaz gatunków^[4]

Shepherdia argentea (Pursh) Nutt. – szeferdia srebrzysta
Shepherdia canadensis (L.) Nutt. – szeferdia kanadyjska
Shepherdia rotundifolia Parry

Szeferdia srebrzysta
Szeferdia kanadyjska
Shepherdia rotundifolia

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-04] (ang.).
↑ ^a ^b Shepherdia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-04].
↑ ^a ^b Shepherdia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-11-04].
↑ ^a ^b ^c ^d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 853, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d James S. Fralish, Scott B. Franklin: Taxonomy and Ecology of Woody Plants in North American Forests: (Excluding Mexico and Subtropical Florida). John Wiley & Sons, 2002, s. 352-353. ISBN 0-471-16158-6.
↑ ^a ^b ^c Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 456-457. ISBN 83-01-13434-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VI. Flowering Plants. Dicotyledons. Heidelberg: Springer, 2004, s. 131-133. ISBN 978-3-642-05714-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 305. ISBN 0-333-73003-8.
↑ Shepherdia Nutt.. [w:] World Flora Online [on-line]. [dostęp 2019-11-04].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-04] (ang.).

[ing-3] Shepherdia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-04].

[tpl-4] Shepherdia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-11-04].

[mabb-5] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 853, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[fralish-6] James S. Fralish, Scott B. Franklin: Taxonomy and Ecology of Woody Plants in North American Forests: (Excluding Mexico and Subtropical Florida). John Wiley & Sons, 2002, s. 352-353. ISBN 0-471-16158-6.

[sudnik-7] Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 456-457. ISBN 83-01-13434-8.

[kubitzki-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VI. Flowering Plants. Dicotyledons. Heidelberg: Springer, 2004, s. 131-133. ISBN 978-3-642-05714-4.

[philips-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 305. ISBN 0-333-73003-8.

[wfo-10] Shepherdia Nutt.. [w:] World Flora Online [on-line]. [dostęp 2019-11-04].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]