Teodor Bohdanowicz Chreptowicz

Teodor Bohdanowicz Chreptowicz

Odrowąż
Rodzina	Chreptowiczowie herbu Odrowąż
Data śmierci	1528
Ojciec	Bohdan Chreptowicz
Żona	Maria
Dzieci	Jerzy, Olena

Teodor (Fedko, Tedko, Fiedor) Bohdanowicz Chreptowicz herbu Odrowąż, syn Bohdana (zm. 1528).

Urzędy i funkcje

Po raz pierwszy pojawił się w księdze danin Kazimierza Jagiellończyka wraz ze swoimi braćmi w 1486 r. (dostał 4 kopy z karczem wasiliskich i tyleż z myta brzeskiego). Po swoim bracie Janie został podskarbim dwornym. Kiedy objął ten urząd, dokładnie nie wiadomo. Pierwszy dokument, który wymieniał go na tym stanowisku pochodził z września 1494 r. W 1501 został podskarbim ziemskim. Jako członek rady wielkoksiążęcej podpisał przymierze Aleksandra z mistrzem inflanckim Walterem Plettenbergiem przeciwko Moskwie (21 czerwca 1501). Teodorowi najpewniej należy przypisać prowadzenie księgi skarbowej, zawierającej rejestry wydatków ponoszonych na kontakty z państwami tatarskimi z lat 1502-1509. Jako namiestnik bielicki występował 15 marca 1502 r. Był Teodor też dzierżawcą brzeskim i ostryńskim (1506 r.). W 1508 r. Zygmunt I kwitował Chreptowicza z danych rachunków skarbowych.

Błyskotliwie rozwijająca się kariera Teodora Chreptowicza uległa załamaniu wskutek wydarzeń związanych z rozgrywką między Mikołajem II Radziwiłłem a Olbrachtem Gasztołdem. Zwolennicy Gasztołda zostali oskarżeni o zdradę stanu i sprzyjanie buntowi Michała Glińskiego. Teodor Chreptowicz i jego brat Marcin zostali aresztowani w 1509 i pozbawieni wszystkich urzędów. Teodor przebywał w więzieniu od lutego 1509 do 18 maja 1511, w którym dniu Zygmunt I w Brześciu za udaniem się do niego oto wielu panów darował im i wszyscy z więzień uwolnieni zostali. Po wyjściu na wolność Chreptowicz nie odzyskał utraconych urzędów i tym samym przestał należeć do elity rządzącej. W dokumentach z 1518 i 1519 r. występował tylko jako Teodor Chreptowicz. Natomiast w źródle z 1521 r. mówi się o nim jako o byłym podskarbim.

Dobra

Jakie dobra, poza Szczorsami, odziedziczył Teodor po ojcu Bohdanie, nie wiadomo. Tak jak w przypadku brata Jana majątek jego pochodził z wysługi hospodarowi. Przywilejem 1494 r. Aleksander Jagiellończyk darował Teodorowi Chreptowiczowi dwór Sienno w powiecie nowogródzkim. O granice tych dóbr sądził się Teodor z Janem Mikołajewiczem Radziwiłłem, starostą słonimskim, marszałkiem ziemskim, kasztelanem trockim, a po jego śmierci w 1522 r. z wdową po Janie Mikołajewiczu – Hanną z Kiszków. Materią sporu były krzywdy, jakich doznawał od Radziwiłłów, które czynili oni i ich poddani w dobrach Teodora – Siennie. Chodziło o zabójstwa ludzi, jaz na Niemnie, gony bobrowe, chmielniszcza itp. Król Zygmunt I Stary listem wydanym 1 grudnia 1522 r. uznał wszystkie pretensje Chreptowicza i w kwestiach spornych opowiedział się po stronie Teodora. W 1499 r. tenże król oddał mu Lubcz, który w 1528 r. nabył od Chreptowiczów wojewoda wileński Olbracht Gasztołd. W 1506 Chreptowicz otrzymał wiecznością imienie Lipsk i Puszczę Krasnobor albo Przekop nazwaną w powiecie grodzieńskim. 29 grudnia 1507 Zygmunt I nadał Teodorowi 6 służb chłopów Żabiczów i staw z młynem dla zasług publicznie ojcu jego Kazimierzowi i bratu Aleksandrowi królom czynione. 29 grudnia 1518 potwierdził on Teodorowi nadanie dworu Lipsk i Puszczy Krasnybór oraz opisał granice nadania. Potwierdził również swój przywilej na 6 służb Żabiczów, na staw z młynem pod dworem, na młynarza, który zamieszkiwał w granicach nadania, a także zatwierdził kupno domu w Grodnie. Król jednocześnie stwierdzał, że konfirmował te przywileje w nagrodę za wierną służbę monarsze. Dokumentem z 1522, wystawionym w Kamiennej, Zygmunt I nadał Chreptowiczowi obydwa brzegi rzek Biebrzy i Lebiedzianki, odgraniczające Krasnybór od puszczy królewskiej. O innych posiadłościach Teodora są wzmianki w przywilejach królewskich potwierdzających różnorodne transakcje. I tak posiadał Chreptowicz ziemie pustowskie o nazwie Bieriezynskij Robuskij ostrow, którą nadał na służbę Iwanowi Sopatow, co król potwierdził w 1523 r. Z listu wydanego 6 lutego 1525 r. Jerzemu Iliniczowi wynika, że Chreptowicz sprzedał mu ziemie i dwór Prydybałowski w powiecie lidzkim. Posiadał też dwór w Wilnie, który w 1521 sprzedał księciu Konstantemu Ostrogskiemu.

W 1519 Teodor wystawił klasztorowi ławryszewskiemu fundusz na pole nowego rozrobu z ograniczeniem. 12 grudnia 1522 otrzymał przywilej na opeku i w obronu, i w podanie Monastyr Preczystoie Bohomatery Ławreszewski. Dowiadujemy się również, że w 1526 dostał Teodor przywilej na podawanie klasztoru w Peresopnicy w ziemi łuckiej.

Teodor Chreptowicz umarł przed lub w 1528 r., ponieważ jego żona w tym roku wystawiła na wyprawę wojenną 5 koni, z czego wynika, że Teodor Chreptowicz już nie żył. Syn - Jerzy Chreptowicz wystawił ze swoich dóbr 8 koni krom dóbr matki. Tak więc majątek Teodora można oszacować na 104 służby ziemskie (konia wystawiano z 8 służb).

Koligacje

Nie sposób ustalić z jakiego rodu pochodziła wdowa po Teodorze Chreptowiczu – Maria. Miał z nią syna Jerzego ożenionego z Ludmiłą Juriewną księżniczką Tołoczyńską oraz córkę Olenę. Olena wyszła za Teodora księcia Czetwertyńskiego. Mąż zabezpieczył jej 1000 kop gr posagu na wsiach: Ujmy i Cewelicze, które otrzymał w 1514 r. od króla Zygmunta po Wasilu Glińskim oraz na Łokaczu. W 1528 r. Teodor Czetwertyński był zobowiązany do wystawienia 6 koni. Wynika z tego, że zarówno syn jak i córka weszli w koligacje z książęcymi dynastiami

Bibliografia

• G. Ryżewski, "Ród Chreptowiczów herbu Odrowąż", Kraków 2006.