Ulica Powstańców Śląskich we Wrocławiu
| Powstańców Śląskich, Borek | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Widok z nieistniejącego biurowca "Poltegoru” w kierunku południowym; na horyzoncie po prawej góra Ślęża | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
3,7 km | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 51,088098°N 17,013778°E/51,088098 17,013778 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Powstańców Śląskich – główna arteria wylotowa z Wrocławia na południe, naturalne przedłużenie ulicy Świdnickiej, z którą łączy się w miejscu, gdzie trasę tę przecina wiadukt kolejowy. Długość ulicy wynosi około 3,3 km, a w odległości około 1,3 km od jej początku znajduje się duży okrągły plac Powstańców Śląskich, do którego gwiaździście dochodzą – oprócz głównej osi ulicy Powstańców – ulice Sudecka, Zaporoska, Kamienna i Pretficza.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Do połowy XIX wieku trasa ta nosiła nazwę Kleinburger Chaussee („Szosa do Kleinburg”, dzisiejsze osiedle Borek było wówczas wsią noszącą nazwę Kleinburg) i miała stosunkowo gęstą podmiejską zabudowę. Przyłączywszy do miasta najbliższą z podmiejskich wsi leżących na jej trasie – Neudorf („Nowa Wieś”, obecnie bez polskiej nazwy charakterystycznej, w granicach osiedla Południe) w 1868 zmieniono nazwę drogi na Kleinburger Straße, nadając jej w ten sposób nominalnie rangę ulicy. Była ona jednak wówczas znacznie krótsza (niespełna 2 km) niż obecnie, bo kończyła się na wysokości obecnej ulicy Hallera i Wiśniowej, na granicy miasta Wrocławia i wsi Kleinburg (tę przyłączono do miasta dopiero w 1897)[1].
Pod koniec XIX wieku rozpoczęto duży projekt urbanistycznego zagospodarowania nowego Przedmieścia Południowego. Kleinburger Straße miała się stać arterią reprezentacyjną, wtedy też zaprojektowano okrągły plac na jej trasie i gwiaździście do niego wpadające arterie. Szeroka na 27 metrów ulica przedłużona została (po włączeniu do miasta wsi Kleinburg) o dalsze prawie półtora kilometra, aż do skrzyżowania z dzisiejszą ulicą Krzycką i wiaduktu Towarowej Obwodnicy Wrocławia. Arteria zyskała też w 1877 patrona w postaci cesarza Wilhelma (Kaiser Wilhelm Straße), co nadało jej jeszcze wyższą rangę. Wzdłuż ulicy budowano rezydencje, m.in. w 1906 rodziny przemysłowców Schoellerów (dziś hotel Platinum Palace), i kamienice dla najbogatszych przedstawicieli mieszczaństwa: adwokatów, urzędników królewskich, lekarzy. Mieszkania w tych domach były bardzo przestronne, miały powierzchnie rzędu 300 m². Budowano też gmachy publiczne, m.in. w 1911 okazały gmach Wyższego Urzędu Górniczego (dziś – Zakład Energetyczny), a w 1916 gmach Dyrekcji Okręgu Pocztowego (także po wojnie była tu m.in. Dyrekcja Wojewódzka PP „Poczta Polska, Telefon i Telegraf” i Dyrekcja Okręgu Poczty i Telekomunikacji). Pod nr 172-174 funkcjonował dom koncertowy "Roland" z kawiarnią i lodowiskiem[2]. W latach trzydziestych XX wieku ulicę przebudowano, przenosząc torowisko tramwajowe na wydzielony pomiędzy jezdniami pas zieleni, obsadzony rosnącymi w czterech rzędach lipami, z których znaczna część przetrwała do czasów dzisiejszych pomimo wojennych zniszczeń 1945. 20 kwietnia 1938, w 49. urodziny Hitlera na cześć bojówek Sturmabteilungen (SA) ulicę ponownie przemianowano, nazywając ją Straße der SA.
Prowadzone zimą i wiosną 1945 z kierunku południowego natarcie Armii Czerwonej na Festung Breslau zrujnowało prawie wszystkie domy pomiędzy placem Powstańców Śl. a ulicą Świdnicką[3]. Na całym tym liczącym prawie półtora kilometra odcinku do odbudowy nadawało się tylko pięć lub sześć budynków (wszystkie one zresztą znajdowały się po wschodniej stronie ulicy). Z ziemią zostały zrównane całe kwartały domów także przy przecznicach tej ulicy prowadzących tak na wschód jak na zachód. W rezultacie powstała szeroka na blisko kilometr i długa na ponad kilometr wyrwa w substancji miasta. Wyrwę tę zaczęto zabudowywać blokami z wielkiej płyty dopiero w latach 60., a zwłaszcza 70. XX wieku. Miejsce to nazywane jest dziś „osiedlem Południe” (z mniejszymi jednostkami administracyjnymi nazwanymi A-B-C-D: „Anna”, „Barbara”, „Celina”, „Dorota”). Wzdłuż ulicy po stronie wschodniej zbudowano trzy charakterystyczne galeriowce: przy ul. Powstańców Śląskich 46-64, przy ul. Powstańców Śląskich 84-94 oraz przy ul. Powstańców Śląskich 112-122. Pomimo to ogromny (około 4,5 hektara) kwartał przylegający od zachodu do ulicy Powstańców Śląskich, pomiędzy hotelem „Wrocław” (Novotel Wrocław Centrum, Ibis Wrocław Centrum) a „Sky Tower” (dawniej „Poltegor Centre”)[a] pozostawał jeszcze przez kilkadziesiąt lat niezabudowany[b][c]. Dopiero w II dekadzie XXI wieku na części tego kwartału wzdłuż ulicy Gwiaździstej (równoległej do ul. Powstańców Śląskich) zaczęło powstawać osiedle mieszkaniowe Nowe Centrum Południowe[d], natomiast na części zlokalizowanej wzdłuż ul. Powstańców Śląskich roku powstały realizowane od od 2018 r. kompleksy biurowe – „Centrum Południe” oraz „Midpoint 71”.
W 2024 r. Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta ogłosił, że zleci projekt na remont nawierzchni ul. Powstańców Śląskich[4].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Rejestr zabytków wymienia następujące obiekty położone przy tej ulicy:[5]
- hala postojowa zajezdni tramwajowej, ul. Powstańców Śląskich, 1901 r.
- willa z 1850-60 r., ul. Powstańców Śląskich 22
- gmach dyrekcji poczty z 1912-1915 r., ul. Powstańców Śląskich 134-138
- willa z 1906 r., ul. Powstańców Śląskich 202
- pałac z 1906 r., ul. Powstańców Śląskich 204
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Budynek „Poltegoru” zburzono w 2007, na jego miejscu powstał kompleks wieżowców „Sky Tower” z najwyższym, ponaddwustumetrowym budynkiem w mieście; inwestorem i właścicielem terenu był biznesmen Leszek Czarnecki; w wyniku późniejszych przekształceń własnościowych w 2022 r. właścicielem wybudowanego kompleksu została „Develia Group”.
- ↑ Tę pustą przestrzeń, położoną względnie blisko centrum miasta, 1 czerwca 1997 wykorzystano jako miejsce mszy pod gołym niebem odbytej przez papieża Jana Pawła II podczas jego VI pielgrzymki do Polski.
- ↑ Miasto sprzedało ten teren w październiku 2006 za rekordową jak na dotychczasowe warunki wrocławskie kwotę 300 milionów złotych hiszpańskiej spółce GP–Investment (wchodzącej w skład hiszpańskiego koncernu Grupogr Prasa), która zamierzała wybudować tu wielofunkcyjne centrum mieszkalno–usługowo-biurowe, o łącznej powierzchni użytkowej około 180 tys. m²; GPI później odsprzedała część tego terenu innym inwestorom, którzy od 2018 roku realizują tam centra biurowe według własnych projektów.
- ↑ I etap ukończono w 2016 r., II etap w 2019, realizacja III etapu rozpoczęła się na przełomie lat 2019 i 2020, a zakończyła w 2021.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓, Powstańców Śląskich, s. 669–670.
- ↑ Te miejsca zniknęły z map Dolnego Śląska bezpowrotnie...
- ↑ Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓, Powstańców Śląskich, s. 670.
- ↑ Wyborcza.pl [online], wroclaw.wyborcza.pl [dostęp 2024-02-04].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 222, 233 [dostęp 2024-02-15].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Encyklopedia Wrocławia, wyd. I, Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000, s. 669–670, ISBN 83-7023-749-5.