Wieloszpon pawi
| Polyplectron malacense[1] | |
| (Scopoli, 1786) | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
wieloszpon pawi |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Wieloszpon pawi (Polyplectron malacense) – gatunek dużego ptaka z rodziny kurowatych (Phasianidae). Występuje na Półwyspie Malajskim. Zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Giovanni Antonio Scopoli w 1786 na podstawie holotypu z Malakki. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Pavo malacensis[3][4]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza wieloszpona pawiego w rodzaju Polyplectron[5]. Uznawany był za blisko spokrewnionego z wieloszponami: lśniącym (P. napoleonis) i białobrodym (P. schleiermacheri); wymagane są jednak dalsze badania[4]. IOC uznaje gatunek za monotypowy[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi u samca 50–53 cm (na ogon przypada 24–25 cm), u samicy 40–45 cm (z czego ogon stanowi 18–19 cm); masa ciała samca 581–680 g, samicy 455–540 g[4]. Wymiary szczegółowe u samców: długość skrzydła 200–215 mm, długość ogona 240–250 mm, długość skoku 65 mm; u samic: długość skrzydła 180–185 mm, ogona 180–190 mm, skoku 60 mm. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu; samice są mniejsze, bardziej matowe ze szczątkowym czubem. Plamki w górnej części grzbietu i na skrzydłach mniejsze, a te na pokrywach nadogonowych i sterówkach są niebieskie. Głowa, w tym czub, niebieskozielona, metalicznie połyskująca. Czoło i boki głowy pokrywają jasnoszare i czarne paski. Część pokryw usznych fioletowoczarna; obrzeżają czerwonawą nagą skórę z przodu głowy. Gardło jasnoszare. Spód ciała pokryty brązowymi i czarnymi prążkami, środek piersi jaśniejszy, z czarnymi i płowymi paskami. Wierzch ciała, w tym ogon i skrzydła płowobrązowe, upstrzone czarnymi kropkami. W górnej części grzbietu, na barkówkach, pokrywach skrzydłowych przed końcami piór występują niebieskie oka z czarnymi i płowymi krawędziami. Lotki I rzędu matowoczarne, bez wzorów. Wydłużone pokrywy nadogonowe i sterówki mają przed końcami zielone, metalicznie połyskujące oka z czarnymi i płowymi krawędziami[6]. Dziób i nogi czarniawe[7].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Wieloszpony pawie występują na Półwyspie Malajskim, niemal wyłącznie na południe od przesmyku Kra, w południowej Tajlandii i kontynentalnej części Malezji. Najprawdopodobniej wymarłe w Tajlandii. Doniesienia o występowaniu na Sumatrze i w Mjanmie nie zostały potwierdzone[4].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Środowiskiem życia wieloszponów pawich są nizinne lasy dwuskrzydlcowatych, odnotowywane bywały również w dojrzałych lasach wtórnych. Najprawdopodobniej występują jedynie na obszarach płaskich lub lekko pofałdowanych, nie zaś na zboczach. Lubią gęsty podszyt, szczególnie bogaty w niewielkie palmy. Zwykle występują na wysokości 15–80 m n.p.m., odnotowywane były do 300 m n.p.m. Są to ptaki ostrożne i trudne do zaobserwowania. Najłatwiej ich obecność stwierdzić po głosach lub obszarach oczyszczonych z roślin przez samce, na których później tokują. Pożywieniem tych ptaków są owady i ich larwy, które pozyskują z podłoża. Odpoczywają samotnie 3–4 m nad ziemią[6].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy zmienny, prawdopodobnie zależy od dostępności pokarmu; gniazda znajdywano w marcu, kwietniu i sierpniu. Jedno ulokowane było w zagłębieniu w mierzącej 1,4 m wysokości termitierze, dwa na ziemi wśród opadłych liści, a jedno pod osłoną powalonego drzewa. Wieloszpony pawie są poligyniczne. Zniesienie liczy tylko 1 jajo, co wyróżnia je na tle rodziny. Inkubacja w niewoli trwa 22–23 dni[6]. Młode są w pełni opierzone po 3 tygodniach życia[7].
Status[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje wieloszpona pawiego za gatunek zagrożony (EN, Endangered) od 2022 roku; wcześniej, od 1994 był uznawany za gatunek narażony na wyginięcie (VU, Vulnerable). Obecna liczebność populacji nie jest szacowana, wcześniej była szacowana na 2,500-9,999 dorosłych osobników, a jej trend jest spadkowy. Zagrożeniem dla tych ptaków jest wycinka lasów na nizinach i przekształcanie ich terenów w obszary rolnicze. Do wyginięcia w Tajlandii najprawdopodobniej przyczynił się odłów na mięso lub dla rozrywki oraz na handel[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Polyplectron malacense, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Polyplectron malacense, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ G. A. Scopoli: Deliciae florae et faunae Insubricae. T. 2. 1787, s. 93.
- ↑ a b c d McGowan, P.J.K. & Kirwan, G.M.: Malay Peacock-pheasant (Polyplectron malacense). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2017. [dostęp 2017-03-25].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pheasants, partridges, francolins. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-01]. (ang.).
- ↑ a b c Steve Madge, Phil McGowan: Pheasants, Partridges and Grouse. A Guide to the Pheasants, Partridges, Quails, Grouse, Guineafowl, Buttonquails and Sandgrouse of the world. Christopher Helm, 2002, s. 334–335. ISBN 978-1-4081-3565-5.
- ↑ a b Jacek Twardowski, Kamila Twardowska: Ptaki świata. Szczegółowe opisy 800 gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2016, s. 321. ISBN 978-83-8059-276-6.
- ↑ Malay Peacock-pheasant Polyplectron malacense. BirdLife International. [dostęp 2022-08-23].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).