Aleksander Konstanty Ihnatowicz-Świat

Aleksander Konstanty Ihnatowicz-Świat
Turbina, Słonka, Ataman
	; Aleksander Konstanty Ihnatowicz-Świat (1948)
	major
Data i miejsce urodzenia	13 maja 1903 ; Nowogród Wielki
Data i miejsce śmierci	28 lutego 1991 ; Londyn
	Przebieg służby
Lata służby	1920; 1924–1925; 1940–1945
Siły zbrojne	Wojsko Polskie; Polskie Siły Zbrojne; British Army
Jednostki	2 Brygada Jazdy; 2 Pułk Ułanów Grochowskich; 14 Pułk Ułanów Jazłowieckich
Stanowiska	instruktor broni,; skoczek spadochronowy
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-bolszewicka,; II wojna światowa
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksander Konstanty Ihnatowicz-Świat, ps. „Turbina”, „Słonka”, „Ataman” (ur. 30 kwietnia^?/13 maja 1903 w Nowogrodzie Wielkim, zm. 28 lutego 1991 w Londynie) – inżynier^[1], major kawalerii rezerwy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, major Armii Brytyjskiej, instruktor broni na kursach dla cichociemnych (kurs walki konspiracyjnej) w Audley End i Ostuni, spadochroniarz Akcji Kontynentalnej, czterokrotnie skakał na tereny Jugosławii i Włoch^[2]. 31 stycznia 1943 roku w Audley End został zaprzysiężony na rotę Armii Krajowej^[1].

Życiorys

Młodość

Urodził się 13 maja 1903 roku w Nowogrodzie Wielkim. Był synem Konstantego, generała armii carskiej (a później Wojska Polskiego) i Marii z domu Wężyk-Widawska^[3]. W 1918 roku wyjechał do Warszawy i został przyjęty do Gimnazjum im. Jana Zamojskiego. 1 sierpnia 1920 roku ochotniczo wstąpił do lotnego szwadronu 2 Brygady Jazdy WP, wraz z którym brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej od 28 sierpnia do 28 listopada roku 1920^[4]. Cztery lata później zdał egzamin dojrzałości w warszawskim Gimnazjum im. Kazimierza Kulwiecia. Od października 1924 do lipca 1925 roku służył jako poborowy w 2 Pułku Ułanów Grochowskich im. Generała Dwernickiego. 1 lipca 1925 roku mianowany podporucznikiem kawalerii rezerwy. W 1936 roku ukończył studia na Wydziale Inżynierii Politechniki Warszawskiej^[5].

Wojna obronna 1939 i ewakuacja

Od 1 kwietnia 1939 roku był zatrudniony w Kierownictwie Zaopatrzenia Lotnictwa, gdzie odpowiadał m.in. za stan gotowości bojowej podziemnych magazynów paliw lotniczych^[4]. 1 września przeprowadził inspekcję na lotnisku w Małaszewiczach. Pięć dni później został ewakuowany z Warszawy do Lwowa, natomiast 18 września przekroczył granicę polsko-węgierską na Przełęczy Tatarskiej i został internowany^[6]. Po ucieczce z obozu jenieckiego dostał się 7 grudnia 1939 roku do Francji^[5]. Od stycznia do czerwca następnego roku służył w Dowództwie Oddziałów Pancerno-Motorowych w Bollène. 23 czerwca po ewakuacji, przypłynął do Plymouth. Od sierpnia do października 1941 roku był oficerem w 14 pułku Ułanów Jazłowieckich, w składzie 10 Brygady Kawalerii Pancernej i 4 Brygady Kadrowej Strzelców^[6].

Instruktor broni cichociemnych

25 października 1941 roku przeszedł do dyspozycji Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza oraz został przeszkolony m.in. w 1941 na kursie dywersyjno - strzeleckim (STS 25, Inverlochy), kursach w 4 BKS oraz spadochronowym (Znak Spadochronowy nr 0524)^[1]. Został instruktorem broni na szkoleniach dla cichociemnych (kurs walki konspiracyjnej) w Audley End, a od 8 listopada 1943 roku w Ostuni^[6]. Był znawcą broni i doskonałym strzelcem, jednym z najpopularniejszych instruktorów^[7].

Spośród grona licznych instruktorów, (..) dwaj z nich pozostaną niezapomniani, a mianowicie ppłk Józef Hartman i kpt. Aleksander Ihnatowicz. (..)
Drugi zwany pospolicie „Atamanem”, był instruktorem strzelania. Sam świetny znawca broni i doskonały strzelec, uczył nas metody „instynktownego strzelania” oraz zapoznawał ze wszystkimi rodzajami broni niemieckiej. W późniejszych walkach w Kraju „atamanowe” sposoby okazywały się nieocenione, ratując życie wielu żołnierzom AK. W starciach z Niemcami byliśmy dzięki niemu na ogół szybsi, z naszych pistoletów padały pierwsze strzały, a to niejednokrotnie decydowało o powodzeniu^[7].

31 stycznia 1943 roku w Audley End złożył przysięgę na rotę Armii Krajowej, nie został jednak zrzucony do Polski, mimo wielokrotnie ponawianych raportów^[6]. Dwaj dowódcy ośrodków szkoleniowych cichociemnych: w Audley End (STS 43) oraz w Ostuni (OW nr 10) składali do szefa Oddziału Specjalnego wnioski o odwołanie go z funkcji instruktora z powodu zachowania^[1].

Operacje spadochronowe

22 grudnia 1943 roku, na wniosek pułkownika Mariana Utnika, został „wypożyczony” Brytyjczykom. Od 1 października następnego roku, na własną prośbę, urlopowany na dwa lata z szeregów Wojska Polskiego. Za zgodą MON wstąpił do Armii Brytyjskiej w stopniu podporucznika^[1]. Został przydzielony do sekcji polskiej (Force 139) Special Forces No 1 z siedzibą w Kairze, (miała m.in. placówkę w Monopoli we Włoszech), m.in. przygotowywał zespoły, które zdobywały uzbrojenie niemieckie. Szkolił włoskich spadochroniarzy z 185 batalionu komandosów włoskich dowodzonych przez majora Angelo Massimino^[8].

Ihnatowicz-Świat jako spadochroniarz Akcji Kontynentalnej, brał udział w następujących operacjach spadochronowych:

17/18 marca 1944 roku, skok bojowy w rejonie Zlatibor w Jugosławii (część opanowana przez czetników) z zadaniem zdobycia karabinu maszynowego FG42, opracowanego dla niemieckich spadochroniarzy. Zdobył 2 egzemplarze tej broni, likwidując w zasadzce niemiecki patrol i dostarczył je w rejon wsi Gruda (na południowy wschód od Dubrownika). Po 4,5 tygodniach wrócił łodzią podwodną do Brindisi^[5].
3/4 lipca 1944 roku, skok bojowy w północnych Włoszech, z trzema włoskimi spadochroniarzami w celu przygotowania zrzucenia 185 Batalionu Komandosów Włoskich (185 Reparto Paracadutisti Arditi). Zrzut batalionu się nie odbył z powodu dekonspiracji. Po zniszczeniu 3 czołgów niemieckich, został ewakuowany samolotem Lysander^[5].
5/6 października 1944 roku, skok bojowy na rejon zapasowy z zadaniem przeprowadzenia rozmów z jednym z atamanów kozackich w służbie niemieckiej, użytych do zwalczania partyzantów włoskich. Po wykonaniu tego zadania, szkolił grupy partyzanckie w zakresie posługiwania się bronią i materiałami wybuchowymi, wraz z którymi wysadził dwa mosty oraz trzy mniejsze przeprawy. W styczniu 1945 roku przekroczył front i powrócił do bazy^[8].
29/30 marca 1945 roku, skok bojowy w rejon Bielli na placówkę misji brytyjskiej „North Piedmonth”, zamiast kapitana Władysława Buryna, który uległ wypadkowi. Przejął polski oddział byłych jeńców Wehrmachtu i Organizacji Todta. Wysadził wraz z pirotechnikiem 7 czołgów Tygrys w dolinie Aosty. Na początku maja 1945 roku przekazał oddział porucznikowi Henrykowi Śreniawie-Saganowskiemu, a sam powrócił 24 lipca do Wielkiej Brytanii^[9].

Cztery skoki bojowe to rekord wśród polskich spadochroniarzy z okresu II wojny światowej^[9].

Po wojnie

Od 1 października 1945 roku do 3 października 1948 roku pracował w Ministry of Supply – Armaments Design Establishment (Ministerstwo Zaopatrzenia – Dostaw Uzbrojenia) jako Senior Design Officer. Później pełnił służbę jako inspektor broni (Inspector of Weapons under C.I.A as British Serving Officer) w Indiach, w Rawalpindi (obecnie Pakistan)^[10]. 1 lipca 1950 roku został zwolniony ze służby w silach brytyjskich w randze majora. Następnie pracował jako asystent ds. konserwacji broni, inżynier projektant oraz kreślarz konstrukcji stalowych. Dwa lata później, w konkursie strzelania ze sztucera „Dubletów do Jeleni” zdobył mistrzostwo Imperium Brytyjskiego i puchar przechodni, a w strzelaniu z pistoletu kal. 22 do sylwetek olimpijskich drugie miejsce^[5]. Od 25 kwietnia do 7 września 1961 roku, w trakcie wojny w Katandze, zatrudniony był jako ekspert wojskowy ds. broni i amunicji w Kwaterze Głównej Sztabu Generalnego Armii Katangi. 28 sierpnia 1961 roku aresztowano go w Elisabethville podczas operacji sił ONZ o kryptonimie „Rumpunch”. Ihnatowicz-Świat był przesłuchiwany przez personel ONZ. Nie ujawnił żadnych tajemnic i został umieszczony jako jeniec w bazie w Kaminie^[11]. 1 stycznia 1964 roku awansowany na rotmistrza, a potem majora PSZ na Zachodzie^[11]. Zmarł 28 lutego 1991 roku w Londynie.

Ordery i odznaczenia

Uwagi

Spadochroniarze Akcji Kontynentalnej są niekiedy błędnie utożsamiani z cichociemnymi. Jak podkreśla Jan Librach, jeden z inicjatorów „Akcji” „nie było, poza ogólnymi założeniami walki z wrogiem, związku organizacyjnego pomiędzy Akcją Kontynentalną a kierowanymi z Londynu pracami krajowymi”, tj. organizowanymi przez Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza lotniczymi zrzutami cichociemnych, broni, sprzętu i pieniędzy dla Armii Krajowej^[13].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e SPP, teczka personalna, Studium Polski Podziemnej, sygn. SPP Kol.023.0077, Londyn 1943–1946 .
↑ Akcja Kontynentalna » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2022-09-21] (pol.).
↑ Pawełczyńska 2005 ↓, s. 24.
↑ ^a ^b Tochman 2016 ↓, s. 40.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Tucholski 1991 ↓, s. 164.
↑ ^a ^b ^c ^d Tochman 2016 ↓, s. 41.
↑ ^a ^b Drogi ↓, s. 50.
↑ ^a ^b Tochman 2016 ↓, s. 42.
↑ ^a ^b ^c ^d Tucholski 1991 ↓, s. 165
↑ Tochman 2016 ↓, s. 43.
↑ ^a ^b Tochman 2016 ↓, s. 44.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Tochman 2016 ↓, s. 44
↑ JanJ. Librach JanJ., Nota o „Akcji Kontynentalnej”, „Instytut Literacki” (zeszyt 123), Paryż 1973, s. 159-171 .

Bibliografia

Drogi Cichociemnych. Opowiadania zebrane i opracowane przez Koło Spadochroniarzy Armii Krajowej. Londyn: Veritas, 1972.
Anna Pawełczyńska: Koniec Kresowego Świata. Testament Prababki Na Cztery Wiatry. Lublin: Wydawnictwo Test, 2005. ISBN 83-7038-186-3.
Krzysztof A. Tochman: Cichociemni na Bałkanach we Włoszech i Francji. Słownik biograficzny. Zwierzyniec-Rzeszów: Ostoja, 2016. ISBN 978-83-933857-4-4.
Jędrzej Tucholski: Cichociemni i spadochroniarze 1941 - 1956. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2009. ISBN 978-83-7399-371-6.
Jędrzej Tucholski: Spadochroniarze. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1991. ISBN 83-211-1057-6.

[:0-1] SPP, teczka personalna, Studium Polski Podziemnej, sygn. SPP Kol.023.0077, Londyn 1943–1946 .

[2] Akcja Kontynentalna » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2022-09-21] (pol.).

[CITEREFPawełczyńska200524-3] Pawełczyńska 2005 ↓, s. 24.

[CITEREFTochman201640-4] Tochman 2016 ↓, s. 40.

[CITEREFTucholski1991164-5] Tucholski 1991 ↓, s. 164.

[CITEREFTochman201641-6] Tochman 2016 ↓, s. 41.

[Drogi-7] Drogi ↓, s. 50.

[CITEREFTochman201642-8] Tochman 2016 ↓, s. 42.

[T165-9] Tucholski 1991 ↓, s. 165

[CITEREFTochman201643-10] Tochman 2016 ↓, s. 43.

[CITEREFTochman201644-11] Tochman 2016 ↓, s. 44.

[Ordery-12] Tochman 2016 ↓, s. 44

[13] JanJ. Librach JanJ., Nota o „Akcji Kontynentalnej”, „Instytut Literacki” (zeszyt 123), Paryż 1973, s. 159-171 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]