Przejdź do zawartości

Almandyn

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Almandyn
Ilustracja
Granaty almandynowe
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny

Fe
3
Al
2
[SiO
4
]
3
(krzemian żelaza i glinu)[1][2]

Twardość w skali Mohsa

6,5–7,5[1]

Przełam

muszlowy[1][2], półmuszlowy[3]

Łupliwość

brak[1], niewyraźna wg {110}[2]

Pokrój kryształu

dwunastościenny rombowy, dwudziestoczterościenny deltoidowy[1][2], masywny, trapezoidalny[4]

Układ krystalograficzny

regularny[1]

Właściwości mechaniczne

kruchy[1][2]

Gęstość

3,95–4,32 g/cm³[1][5][2]

Właściwości optyczne
Barwa

intensywnie czerwona, fioletowoczerwona, brązowoczarna, czerwonobrunatna[1], różowa, brunatna[6], brązowoczerwona, brązowa[5][2]

Rysa

biała[1][2]

Połysk

szklisty[1], tłusty[2], żywiczny

Współczynnik załamania

1,770–1,820[4]

Inne

dyspersja (optyka): 0,027[4]

Dodatkowe dane
Klasyfikacja Strunza

9.AD.25[3]

Granat

Almandynminerał z grupy granatu[7], z gromady krzemianów. Należy do grupy minerałów pospolitych, szeroko rozpowszechnionych.

Nazwa pochodzi od Alabanda, starożytnego miasta w Turcji, skąd został po raz pierwszy opisany i gdzie szlifowano najpiękniejsze okazy tych kamieni[7][2][8].

Właściwości

[edytuj | edytuj kod]

Krystalizuje w układzie regularnym[3]. Tworzy dobrze wykształcone, izometryczne kryształy o pokroju dwunastościanu rombowego i dwudziestoczterościanu deltoidowego[2][8], bardzo rzadko ośmiościanu[1]. Występuje w skupieniach ziarnistych i zbitych[1]. Zazwyczaj występuje jako minerał wrosły lub narosły[1]. Czasami wykazuje niewyraźną, jednokierunkową oddzielność[8]. Jest kruchy, przezroczysty do nieprzezroczystego[2], tworzy kryształy mieszane z piropem – zwane rodolitem. Niektóre kryształy wykazują asteryzm w postaci czteroramiennej gwiazdy[8]. Kryształy obrabiane fasetkowo mają diamentowy połysk, natomiast kaboszonowo odznaczają się jedwabistym połyskiem[8]. Czerwone okazy nazywane są karbunkułami[8]. Za czerwoną barwę odpowiadają jony żelaza[4] .

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Stanowi składnik skał powstałych wskutek średniego metamorfizmu regionalnego[6] (łupki mikowe, migmatyty, paragnejsy)[8]. Buduje eklogity. Występuje w strefach kontaktowych intruzji granitowych zwłaszcza w hornfelsach. Spotykany w ryolitach, łupkach łyszczykowych, amfibolach, gnejsach, granulitach[6], dacytach, andezytach[1][8]. Rzadko spotykany w pegmatytach[1] i granitach[6][2][8]. także w skałach okruchowych (piaskach i żwirach)[1][2][8][3]. Towarzyszą mu staurolit, łyszczyki, chloryty, kwarc, biotyt, hornblenda, albit, mikroklin, kyanit, szerlit, beryl oraz skalenie[1][2][3].

Miejsce występowania

[edytuj | edytuj kod]

Na świecie

W Polsce

Występuje w gnejsach k. Strzelina; w amfibolach i pegmatytach Gór Sowich, łupki mikowe w Masywie Śnieżnika i Górach Złotych, na Pogórzu Izerskim (Krobica), w Karpaczu (Karkonosze), Piławie Górnej, Bielawie, Kletnie, Strzegomiu, Górach Opawskich, Górach Izerskich, Tatrach (łupki krystaliczne), aluwiach dolnośląskich i bałtyckich piaskach plażowych[6][5][2][8].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
  • jako materiał ścierny (papier, płótno ścierne)[2];
  • do wytwarzania narzędzi skrawających, szlifierskich, wierteł;
  • ma znaczenie naukowe – wskaźnik metamorfizmu;
  • poszukiwany przez kolekcjonerów[8];
  • szeroko stosowany w jubilerstwie do wyrobu biżuterii i ozdób (pierścionków, broszek, wisiorków)[1] - najbardziej poszukiwane są kamienie wykazujące efekt asteryzmu (gwiazdy)[8].
  • obrabiane fasetkowo, rzadziej kaboszonowo[1].
  • zwykle nadaje się im szlif schodkowy, mieszany, rzadziej - brylantowy[8].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

granat, andradyt, pirop, grossular, uwarowit, spessartyn

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Rupert Hochleitner, Minerały, kamienie szlachetne, skały, Multico Oficyna Wydawnicza, 15 kwietnia 2022, s. 326, ISBN 978-83-7073-816-7.
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p q Minerały i skały Polski, Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 192, ISBN 978-83-7073-816-7.
  3. a b c d e f g h i j k l Almandine, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2025-06-21] (ang.).
  4. a b c d e Almandine [online], Gemdat [dostęp 2025-06-21].
  5. a b c d e f g h i Walter Schumann, Minerały świata, Alma-Press, 2003, s. 130, ISBN 978-83-7020-313-9.
  6. a b c d e f g h Jan Parafiniuk, Atlas Minerałów, Multico Oficyna Wydawnicza, 2019, s. 206, ISBN 978-83-7073-845-7.
  7. a b Almandyn, [w:] Bania Zbigniew, Jędryczko Małgorzata, Sztuka świata. T. 17, Słownik terminów : A -K, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, s. 23, ISBN 978-83-213-4726-4, OCLC 829853214 [dostęp 2021-01-26].
  8. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Jerzy Żaba, Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów, Wydawnictwa Videograf SA, 2024, s. 24-25, ISBN 978-83-8293-231-7.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Kazimierz Maślankiewicz: Kamienie szlachetne. Wyd. 3 popr. i uzup. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1982.
  • Michał Sachanbiński: Vademecum zbieracza kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1984. ISBN 83-220-0199-1.