Alojzy Budzisz
| Data i miejsce urodzenia |
10.06.1874 r. |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
23.12.1934 |
| Zawód, zajęcie |
nauczyciel, pisarz |
Alojzy Budzisz (kasz. Alojzy Bùdzysz, ur. 10 czerwca 1874 w Świecinie, zm. 23 grudnia 1934 w Pucku)[1] – nauczyciel, pisarz kaszubski.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Na świat przyszedł jako syn nauczyciela. Zawód ten wykonywali także jego trzej bracia i dwaj szwagrowie[2]. Uczył się w gimnazjum w Pelplinie oraz w seminarium nauczycielskim w Grudziądzu[3]. W 1894 roku rozpoczął pracę jako nauczyciel w Wielkim Donimierzu, następnie pracował w Szemudzie, Wiczlinie i Mrzezinie. Po przejściu na emeryturę w 1912 roku mieszkał w Karlikowie, gdzie po I wojnie światowej pełnił funkcję sołtysa. Od 1923 przebywał w klasztorze sióstr elżbietanek w Pucku[4], w którym także zmarł[5]. W tym samym mieście pochowany został na cmentarzu[4]. W 1912 roku zaczął pisać utwory literackie, publikowane na przełomie lat 20. i 30. XX wieku. Talent kaszubskiego nauczyciela został odkryty przez Friedricha Lorentza[6]. Budzisz uznawany jest za jednego z najwybitniejszych literatów piszących w języku kaszubskim. Jest autorem ponad 120 utworów[7]. Publikował na łamach „Bënë ë bùten”, „Przyjaciela Ludu Kaszubskiego”, „Gryfa Kaszubskiego”, „Gryfa” oraz w kalendarzach i publikacjach zbiorowych. Tworzył opowiadania, anegdoty, baśnie i wiersze. Część jego dorobku pozostała w rękopisach[4]. Zasłynął jako humorysta i bystry obserwator życia na Kaszubach. Tematyka jego humoresek skupiona jest wokół życia wsi kaszubskiej[7]. Dorobek literacki Budzisza obejmuje także wydrukowany w 1932 roku na łamach "Gryfa" utwór pt. "Ballada” stanowiący poetycki obraz Bitwy pod Świecinem. W wierszu tym autor skupił się na problemie bratobójczej walki Polaków[6].
Pokłosie
[edytuj | edytuj kod]Zestawienie utworów Alojzego Budzisza wydane zostało dopiero w latach 80. XX wieku. Pierwszy tom opowiadań, zatytułowany "Modra kraina" wydrukowano w wersji polskojęzycznej nakładem Ludowej Spółdzielni Wydawniczej. Druga część opowiadań ukazała się w 1982 r. w wydanym przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie zbiorze "Zemja Kaszëbskō"[8] w opracowaniu Jana Drzeżdżona[9]. Twórczość kaszubskiego literata stała się przedmiotem zainteresowań między innymi Leona Roppla i Jana Drzeżdżona[5]. W 1994 roku powstała na Uniwersytecie Gdańskim dysertacja doktorska Róży Wosiak-Śliwy "Kaszubszczyzna pisarzy Jana Bilota i Alojzego Budzisza", napisana pod kierunkiem prof. Edwarda Brezy[10].
Imię Alojzego Budzisza nosiła zlikwidowana w 2013 roku Biblioteka Powiatowa w Pucku[11]. Imieniem kaszubskiego twórcy nazwano jedną z ulic w Bojanie[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Budzisz, [w:] Róża Ostrowska, Izabella Trojanowska, Bedeker kaszubski, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979, s. 43-44.
- ↑ Budzisz Alojzy, [w:] Tadeusz Bolduan, Nowy bedeker kaszubski, Gdańsk: Polnord, 1997, s. 39, ISBN 83-86181-34-6, OCLC 39273847 [dostęp 2022-11-22].
- ↑ Twórczość kaszubskojęzyczna, Alojzy Budzisz – Kaszubska Książka [online], kaszubskaksiazka.pl [dostęp 2021-12-06].
- ↑ a b c Alojzy Budzisz, Dokôzë : kaszëbsczé mònografie, Gdiniô: Region, 2007, okładka, ISBN 978-83-60437-52-0, OCLC 749321738 [dostęp 2021-12-06].
- ↑ a b Budzisz, [w:] Róża Ostrowska, Izabella Trojanowska, Bedeker kaszubski, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979, s. 44.
- ↑ a b Stanisław Janke, Pieśń krzyżowa, „Pomerania” (3), 1999, s. 21, ISSN 0238-9045.
- ↑ a b Leszek Selin, Nazwy zwierząt i ich funkcje w „Modrej krainie” Alojzego Budzisza (w przekładzie Jana Drzeżdżona), „Acta Cassubiana”, Tom XI, 2009, s. 166, ISSN 1509-5703.
- ↑ Budzisz Alojzy, [w:] Tadeusz Bolduan, Nowy bedeker kaszubski, Gdańsk: Polnord, 1997, s. 40, ISBN 83-86181-34-6, OCLC 39273847 [dostęp 2022-11-22].
- ↑ Alojzy Budzisz (1874–1934) | Kaszubska Strona Informacyjna [online] [dostęp 2021-12-06].
- ↑ Kaszubszczyzna pisarzy Jana Bilota i Alojzego Budzisza w bazie „Prace badawcze” portalu Nauka Polska (OPI). [dostęp 2022-11-22].
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej [online], bip.starostwo.puck.pl [dostęp 2022-11-22].
- ↑ Budzisza Alojzego Bojano, Ulica, 84-207 [online], mapa.targeo.pl [dostęp 2022-11-22] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Władysław Pniewski: Budzisz Alojzy. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 3: Brożek Jan – Chwalczewski Franciszek. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1937, s. 102–103. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Wybór kaszubskojęzycznych utworów Alojzego Budzisza [online], czetnica.org [zarchiwizowane z adresu 2016-04-22].