Brsjacy
Brsjacy[1], Berzitowie[2], Berzetowie[3], Berzite[4], Werzyci[5], Werzitowie[6] – plemię słowiańskie zamieszkujące tereny rozciągające się od dwóch wielkich jezior macedońskich: Prespańskiego i Ochrydzkiego aż do miasta Veles nad Wardarem, przez Greków zwane Berzitią.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Źródła bizantyńskie używają na określenie Brsjaków nazwy Βερζηται (Werzetai), a kraj przez nich zamieszkany nazywają Βερζιτία (Werzitia) lub Βερζητία (Werzetia). Nazwę część uczonych wywodzi od słowiańskiego bŕz-, wedle innych (Vasamer) stanowi przekształcenie greckiego Βελζητία (Welzetia)[7]. Jest prawdopodobne, że nazwa Brsjaków utrzymała się do dziś w etnicznej nazwie Brosjaci, określającej lud zamieszkujący obszar od Ochrydy i Bitoli przez Prilep, Kiczewo i Kruszewo do Welesu nad dolnym Wardarem[8].
Pojawienie się Brsjaków
[edytuj | edytuj kod]Brsjacy pojawili się w Macedonii na początku VII wieku w ramach wielkiego exodusu sklawińskiego na ziemie Cesarstwa Bizantyjskiego, wypierając miejscową ludność iliryjską w Góry Albańskie. W latach 609–615 Słowianie zasiedlili prawie cały Półwysep Bałkański i znaczną część Grecji[9]. Około 615 roku Brsjacy wspólnie z Sagudatami, Rynchynami, Draguwitami, Wajunitami i Welegezytami spustoszyli rozległe obszary Iliricum i bezskutecznie oblegli Tesalonikę[10]. Brsjacy zajęli tereny Macedonii Wardarskiej, łącznie z wybrzeżami Jeziora Prespańskiego i Ochrydzkiego. Na zajętych terenach nie stworzyli własnego organizmu politycznego, żyjąc w ramach luźnych struktur plemiennych[11].
Kontrofensywa bizantyńska
[edytuj | edytuj kod]Na przeszkodzie dalszej konsolidacji Słowian macedońskich i utworzeniu własnego państwa słowiańskiego stanęła kontrofensywa cesarzy bizantyńskich. Po przezwyciężeniu kryzysu, w 658 roku Konstans II najechał Sklawinie macedońskie, zmuszając również Brsjaków do uznania swego zwierzchnictwa. W 758 roku cesarz Konstantyn V ujarzmił Słowian w Macedonii, a pozostałych podporządkował swej władzy. W 774 roku wyprawę na Berzitię podjął chan bułgarski Telerig z zamiarem przesiedlenia plemienia Brsjaków na tereny Bułgarii dotkniętej poważnym kryzysem demograficznym. Powiadomiony o planach bułgarskich Konstantyn V rozbił zmierzającą do Macedonii armię Bułgarów[12].
Z początkiem IX wieku Bizancjum na tyle umocniło swoje panowanie nad terenami zamieszkanymi przez Brsjaków, że włączyło je do nowo utworzonego temu Dyrrachium, narzucając Brsjakom w miejsce wodza plemiennego namiestnika cesarskiego zwanego archontem. Ostatecznie długoletnie współzawodnictwo o panowanie nad Macedonią zostało w latach czterdziestych IX wieku zakończone podziałem stref wpływów. Zachodnia Macedonia znalazła się pod panowaniem bułgarskim. Z ziem zamieszkanych przez Brsjaków chan Presjan lub jego następca utworzyli prowincję Kutmiczewicę. Postępująca chrystianizacja, prowadzona z wielkim rozmachem przez uczniów świętego Metodego: Klemensa i Nauma oraz napływ elementu słowiańskiego z Bułgarii, doprowadziły w następnych dziesięcioleciach do zniknięcia odrębnego plemienia Berzitów[13].
Według Witczaka „Geograf Bawarski” pod nazwą Fresiti (= Berziti) wymienia jakiś północny, wschodnioruski odłam Brsjaków, który pozostał w pierwotnych siedzibach i nie uczestniczył w wędrówce na południe[14].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nazwy „Brsjacy” używają: T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 31, 76.,I. Stawowy-Kawka: Historia Macedonii. s. 43.
- ↑ Nazwy „Berzitowie” jako uzupełniającej używa T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 31, 76.
- ↑ Nazwy „Berzetowie” używa Tadeusz Lehr-Spławiński: Słownik starożytności słowiańskich. T. 1. s. 108.
- ↑ Nazwy „Berzite” jako uzupełniającej używa I. Stawowy-Kawka: Historia Macedonii. s. 43.
- ↑ Nazwy „Werzyci” używa S. Turlej: Historia Grecji. s. 288.
- ↑ Nazwy „Werzitowie” używa Tadeusz Lewicki: Słownik starożytności słowiańskich. T. 1. s. 109.
- ↑ Tadeusz Lehr-Spławiński: Słownik starożytności słowiańskich. T. 1. s. 108.
- ↑ Tadeusz Lewicki: Słownik starożytności słowiańskich. T. 1. s. 109.
- ↑ T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 26–27.
- ↑ S. Turlej: Ziemie greckie w okresie średniobiznatyńskim VII – XII wiek. W: Historia Grecji. s. 279–280.
- ↑ T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 31 i 75.
- ↑ T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 75–76.
- ↑ T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 76–77.
- ↑ Krzysztof Tomasz Witczak, Z problematyki Słowiańszczyzny plemiennej, cz. 1, s. 103–113.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- I. Stawowy-Kawka: Historia Macedonii. Wrocław: Ossolineum, 2000, s. 43, 46-48 i 55. ISBN 83-04-04549-4.
- S. Turlej: Ziemie greckie w okresie średniobizantyńskim VII – XII wiek. W: J. Bonarek, T. Czekalski, S. Sprawski, S. Turlej: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. okładka. ISBN 83-08-03816-6.
- T. Wasilewski: Historia Jugosławii do XVIII wieku. W: W. Felczak, T. Wasilewski: Historia Jugosławii. Wrocław: Ossolineum, 1985, s. 75. ISBN 83-04-01638-9.
- Krzysztof Tomasz Witczak, Z problematyki Słowiańszczyzny plemiennej, cz. 1: Geografa Bawarskiego Fresiti, nazwa i lokalizacja, Slavia Orientalis R. 41, 1992, nr 1, s. 103–113; wersja rosyjska: K. T. Witczak, Iz problematiki drevnich slavjanskich plemen. I. Etnonim Fresiti u Bavarskogo geografa i ego lokalizacija, w: Étimologija 1988-1990. Sbornik naučnych trudov, Moskva 1992, s. 28–36