Brzotín

Brzotín
	; Kościół ewangelicki
Państwo	Słowacja
Kraj	koszycki
Powiat	Rożniawa
Starosta	Pavol Gášpár
Powierzchnia	20,565 km²
Wysokość	267 m n.p.m.
Populacja (2016-12-31); • liczba ludności; • gęstość	; 1349; 65,60 os./km²
Nr kierunkowy	058
Kod pocztowy	049 51
Tablice rejestracyjne	RV
	Położenie na mapie kraju koszyckiego Brzotín
	Położenie na mapie Słowacji Brzotín
	48°38′N 20°30′E/48,633333 20,500000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 6 maj 2019, była oparta na tej wersji.

Brzotín (węg. Berzéte) – wieś (obec) w powiecie Rożniawa, w kraju koszyckim, na Słowacji. Powierzchnia 20,565 km². Liczy 1316 mieszkańców (spis ludności z 21 maja 2011), z czego ok. 48% Słowaków, 42% Węgrów i 5,5% Romów^[4].

Położenie

Wieś położona jest na prawym brzegu rzeki Slanej, w południowo-zachodniej części Kotliny Rożniawskiej, u podnóży płaskowyżu Plešivská planina. Znajduje się w odległości około 5 km na południowy wschód od Rożniawy. Centrum wsi leży na wysokości ok. 267 m n.p.m.^[5]

Historia

Brzotín jest jedną z najstarszych osad ludzkich w dolinie Slanej. Tereny dzisiejszej wsi były zamieszkane już w epoce brązu, ok. 1500 lat p.n.e. Ślady ludzkich siedzib z tego okresu znaleziono u stóp Płaskowyżu Pleszywskiego, niedaleko Brzotyńskiego Wywierzyska (słow. Brzotínska vyvieračka).

Pierwsza wzmianka pisemna o wsi (pod nazwą Berzsete) pochodzi z 1243, kiedy to król Bela IV darował ją Bebekom z Pleszywca. Od 1293 należała do spiskiego rodu Mariássych, którzy na miejscu starszego gródka (lub też strażnicy, wybudowanej przez joannitów) przed 1327 r. wznieśli murowany zamek. Później osiadły tu i inne rody szlacheckie: Hámošów, Póschów, Okolicsányich, a później również Rákossych. Do dziś we wsi istnieje 5 dworów, wzniesionych przez te rodziny między końcem XVIII a połową XIX w.

W 1556 r. zamek zdobyli Turcy. Później obiekt wykorzystywali różni rycerze-rozbójnicy, aż go w końcu w 1575 r. Turcy definitywnie zburzyli. Turcy następnie kilkakrotnie najeżdżali wieś, część mieszkańców uprowadzając w jasyr, a resztę zmuszając do płacenia daniny. Zabudowania kilkakrotnie palono tak, że pod koniec XVI w. liczba mieszkańców wsi spadła do 1/3 stanu sprzed najazdów.

W latach 1938-1945 wieś znajdowała się w granicach Węgier Horthyego. W 1976 r. przyłączono ją do Rożniawy, jednak od 1 lipca 1990 jest znów samodzielną gminą.

Gospodarka

Przez całe średniowiecze wieś była znaczącą siedzibą szlachecką, a jednocześnie gospodarczym i handlowym centrum Kotliny Rożniawskiej. Znana była już od XIII w. ze swoich kopalń złota, a później również srebra, antymonu i żelaza, które rozwijali głównie przybysze z krain niemieckich. W XIX w. działała tu huta żelaza z 5 wielkimi piecami i kuźnią, która zanikła jednak już na początku następnego stulecia. Motywy górnicze znajdują się w herbie wsi, pochodzącym z 1575 r. Kilka wspomnianych rodzin szlacheckich było właścicielami ponad 60% całej ziemi uprawnej we wsi, a także młynów i gorzelni, które swą produkcją zaopatrywały cały Gemer. Duże znaczenie miała budowa w 1873 r. linii kolejowej do Rożniawy, która zintensyfikowała rozwój górnictwa, hutnictwa i handlu.

Zabytki

Kasztel Máriássych (słow. Mariássyho kaštieľ, obecnie siedziba Parku Narodowego Kras Słowacki)
Kasztel Okolicsányich (słow. Okolicsányiho kaštieľ, obecnie siedziba archiwum powiatowego)
Kasztel Hámosich (słow. Hámosiho kaštieľ, obecnie nieużytkowany)
Dwór Rákossych (słow. Rákossyho kúria, przebudowany, obecnie siedziba przedszkola)
Mały kasztel Juliusza Póscha (słow. malý kaštieľ Júliusa Póscha) z 1729 r., barokowy (obecnie ośrodek zdrowia)
Kościół ewangelicki (pierwotnie katolicki) z XIII w., będący dominantą wsi. Gotycki, przebudowany w XIV i XV w. W XVIII w. dobudowano północną nawę boczną. Wewnątrz późnobarokowa ambona z XVIII w. Wokół kościoła mur obronny ze strzelnicami.
Kościół katolicki pw. św. Anny z lat 1798–1803

Przypisy

↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-17]. (słow.).
↑ Registre obnovenej evidencie pozemkov. Úrad geodézie, kartografie a katastra SR, 2017-08-10. [dostęp 2017-11-17]. (słow.).
↑ Slovakia: Košický kraj. [w:] City Population [on-line]. [dostęp 2017-11-17]. (ang.).
↑ ZÁKLADNÉ ÚDAJE zo Sčítania obyvateľov, domov a bytov 2011. OBYVATEĽSTVO PODĽA NÁRODNOSTI. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2012. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (słow.).
↑ Turystyczna i satelitarna mapa Słowacji. [dostęp 2017-06-05].

Bibliografia

Ďurček Jozef a kolektív: Slovenský kras. Turistický sprievodca ČSSR, č. 41, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1989, ISBN 80-7096-020-5

[zarządzający-1] Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-17]. (słow.).

[obszar-2] Registre obnovenej evidencie pozemkov. Úrad geodézie, kartografie a katastra SR, 2017-08-10. [dostęp 2017-11-17]. (słow.).

[cp-3] Slovakia: Košický kraj. [w:] City Population [on-line]. [dostęp 2017-11-17]. (ang.).

[spis2011-4] ZÁKLADNÉ ÚDAJE zo Sčítania obyvateľov, domov a bytov 2011. OBYVATEĽSTVO PODĽA NÁRODNOSTI. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2012. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (słow.).

[SK-5] Turystyczna i satelitarna mapa Słowacji. [dostęp 2017-06-05].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]