Bosra
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Muhafaza | |
| Populacja (2004) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
15 |
Położenie na mapie Syrii  | |
 32°31′04,0″N 36°28′53,4″E/32,517778 36,481500
| |
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
I, III, IV |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Kraje arabskie |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
1980 |
| Obiekt zagrożony |
od 2013 |
Bosra, Bostra (arab. بصرى الشام, Busra asz-Szam) – miasto w południowej Syrii, 140 km na południe od Damaszku.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miasto założone przez Nabatejczyków przed I wiekiem p.n.e. Było głównym ośrodkiem kultu ich głównego bóstwa Duszary – do III wieku organizowano tam co cztery lata igrzyska zwane Actia Dusaria. W 106 r. Rzymianie wcielając nabatejskie królestwo do imperium, zajęli Bosrę przemianowując ją na cześć ówczesnego cesarza na Nova Traiana Bostra (Νεα Τραιανης Βοστρας). Za czasów rzymskich miasto rozkwitało dzięki uzyskaniu statusu stolicy prowincji Arabia – zbudowano wówczas wiele monumentalnych budowli, w tym okazały teatr. Było miejscem stacjonowania III legionu z Cyrenajki. Jest prawdopodobne, że ok. 200 r. odwiedził je cesarz Septymiusz Sewer wraz z małżonką.
Aleksander Sewer podniósł Bostrę do rangi kolonii z oficjalną nazwą Colonia Bostra Nea Traiana Alexandrianae; Filip Arab nadał jej tytuł "metropolii", tj. najważniejszego miasta regionu. Znaczenie jego podkreślało również prawo bicia własnej monety rozmiennej (od panowania Trajana aż do 251 r.)[2]
W okresie wczesnego chrześcijaństwa Bosra była stolicą biskupstwa, a później także siedzibą metropolity.
Po przejściu pod władzę muzułmanów nadal pełniła funkcję centrum administracyjnego i była ważnym punktem postojowym na trasie karawan z Damaszku do Mekki. W 1147 i 1151 miasto było oblegane przez wojska władcy Królestwa Jerozolimskiego Baldwina III, nie zostało jednak zdobyte. W 1260 zdobyli je i spustoszyli Mongołowie. Od XV wieku, już w granicach państwa Osmanów, miasto zaczęło pustoszeć. Ponownie zasiedlone zostało w XIX wieku przez uchodzących z Libanu druzów.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Najważniejsze zabytki Bosry pochodzą zarówno z okresu rzymskiego, jak i chrześcijańskiego oraz islamskiego. Jedyną konstrukcją z czasów nabatejskich jest brama na osi głównej ulicy, zdobiona kapitelami pseudokorynckimi, typowymi dla ówczesnej sztuki Nabatejczyków.
Teatr[edytuj | edytuj kod]
Najważniejszą z antycznych budowli jest jeden z największych i najlepiej zachowanych teatrów rzymskich pochodzący z II wieku n.e. i obliczony na 15 tys. widzów. W jego wielkiej półokrągłej widowni (cavea) zachowało się 35 stopni (rzędów) podzielonych przejściami poziomymi i pionowymi, i wzniesionych w całości na sklepionych podwalinach piętrowych. Dwupiętrowa scena tworzy fasadę zbliżoną do kompozycji znanych ze skał Petry, ale od nich późniejszą. Choć imponujący wyglądem, teatr ten nie różni się od innych z epoki cesarstwa, stanowiąc kopię już ukształtowanego typu[3].
Za czasów Omajjadów i Abbasydów otoczono go umocnieniami, a później za Fatymidów w 1089 roku został zamieniony w twierdzę, po której pozostała m.in. najstarsza zachowana średniowieczna wieża[4]. Odrestaurowany i przystosowany do współczesnych inscenizacji.
Inne[edytuj | edytuj kod]
Dawną arterię miasta prezentuje odsłonięta na całej długości monumentalna ulica kolumnowa z nienaruszonym brukiem oraz z dobrze zachowanymi podziemnymi galeriami i magazynami. Trójprzelotowy łuk otwiera ciąg innej ulicy, prowadzącej do teatru. Jedno ze skrzyżowań zdobi narożna eksedra z fontanną, gdzie przetrwały 14-metrowe kolumny. Naprzeciw usytuowana jest szczególna budowla (zwana „kalybe”), stanowiąca rozległe otwarte podium z absydą, przeznaczone najpewniej na posągi[3].
Inne zachowane zabytki to bramy oraz rzymskie łaźnie. Z czasów chrześcijaństwa zachowały się pozostałości katedry i bazyliki nazywanej „kościołem Bahiry” (był to nestoriański mnich, który spotkał proroka Mahometa, gdy ten miał 12 lat, i przepowiedział mu przyszłość).
Na północ od twierdzy położone jest miasto wzniesione na ruinach i wokół fragmentów dawnych rzymskich budowli (podstawowym budulcem są czarne bloki bazaltowe). W Bosrze znajduje się również XII-wieczny meczet Omara (wykorzystywany obecnie).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Attention Required! [online] [dostęp 2019-12-29].
- ↑ Y. Meshorer: City-coins of Eretz-Israel and the Decapolis in the Roman Period. Jerusalem: The Israel Museum, 1985, s. 87-88.
- ↑ a b M. Gawlikowski: Sztuka Syrii, dz. cyt., s. 195.
- ↑ D. Nicolle: Saracen Strongholds 1100–1500. The Central and Eastern Islamic Lands, September 2009; ISBN 978-1-84603-375-9, opis ilustracji s. 39.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- A. Humphreys, C. Lanigan, J. Wiliams: Bliski Wschód: Syria, Jordania i Liban. Bielsko-Biała: Pascal, 2001. ISBN 83-88355-52-X
- Michał Gawlikowski: Sztuka Syrii. Warszawa: WAiF, 1976
- Skarby Świata. Lista światowego dziedzictwa UNESCO, Jacek Lech (tłum.), Natascha Albus (tłum.), Bielsko-Biała: Pascal, 1998, ISBN 83-87696-12-9, OCLC 749811414.
- Magdalena Dobrzańska-Bzowska, Krzysztof Bzowski: Praktyczny przewodnik – Bliski Wschód. Bielsko-Biała: Pascal, 2008, s. 306-311. ISBN 978-83-7513-146-8.
