Bzie
| Sołectwo Jastrzębia-Zdroju | |
 Krajobraz Bzia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| W granicach Jastrzębia-Zdroju |
od 1975 |
| Sołtys |
Michał Urgoł[1] |
| Powierzchnia |
17,29 km² |
| Populacja (2021) • liczba ludności |
|
| Kod pocztowy |
44-336 |
| Tablice rejestracyjne |
SJZ |
Położenie na mapie Jastrzębia-Zdroju Położenie na mapie Jastrzębia-Zdroju | |
Bzie (niem. Goldmannsdorf) – sołectwo[2][3] miasta Jastrzębie-Zdrój. Stanowi wschodni obszar miasta, graniczący z gminą Pawłowice. W 2015 r. sołectwo miało 3937 mieszkańców[1] i zajmowało obszar o powierzchni 1728,73 ha[1], co stanowi 19% powierzchni miasta. Bzie położone jest nad potokiem Bzianką.
Sołectwo obejmuje części miasta i dawne wsie: Bzie Zameckie, Bzie Górne i Bzie Dolne. Graniczy na zachodzie z sołectwem Ruptawa i Cisówka oraz osiedlami Pionierów, Barbary i Jastrzębie Górne i Dolne. Na północy, wschodzie i południu graniczy z gminą Pawłowice w powiecie pszczyńskim (wsie Pniówek, Pawłowice, Golasowice i Pielgrzymowice).
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość Bzie wzmiankowana jako Byze w dokumencie z 25 października 1293 roku[4].
W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w szeregu wsi położonych w okolicy Żor i Wodzisławia (ville circa Zary et Wladislaviam) w zlatynizownej formie Goltimani: Item in Goltimanni villa debent esse LXIII mansi[5][4]. Co oznacza, że "również wieś Bzie winna płacić dziesięcinę z 63 łanów"[4]. Z kolei zgermanizowane wersje spotyka się w dwóch innych dokumentach. Pierwszym jest dokument z 25 października 1293 roku wydany przez księcia raciborskiego Przemysława w którym Bzie występuje pod nazwą Goldmannsdorf: "[...] Rattibor den 8 Nov. 1293 dem Besitzer des in der Standesherrschaft Pless gelegenen Guthes Pawlowitz, Wojani, […] wie er denn auch gedachtem Wojani úber die bereits gehabte 50 Fránkische Morgen Landes noch 30 Fránkische Morgen zwischen Goldmannsdorf und Golassowitz[...]” (Właściciel Pawłowic, Wojan, w Raciborzu 25 października 1293 r. do posiadanych już 50 frankońskich morgów, otrzymał dodatkowo 30 morgów położonych pomiędzy Bziem i Golasowicami)[4]. Drugim dokumentem jest ten z 22 listopada 1409 r. w którym Bzie występuje pod nazwą Goldmirsdorf: "[...] Um 22 November 1409 treffen wir den Herzog in Rybnik, wo er bekannt macht, das Frau Weronika Woinia Und ihre Schwester Margareth von Goldmirsdorf (so hieβ damals Goldmannsdorf) ihr väterliches Erbe daselbst á 30 Mark prager Groschen poln. Zahl den Gebrüdern Goslav Und Mikunden von Jajkowic verkanft haben und gestattet er ihnen, das Dorf in Lehnrecht zu besitzen […]” (siostry Weronika i Małgorzata Woiani sprzedały za 30 marek praskich groszy liczonych po polsku ojcowiznę - Bzie, braciom z Jejkowic, Gosławowi i Mikundejowi)[4].
W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod lokalnymi nazwami w etnolekcie śląskim - Bzi postrzedni, Bzi dulni oraz Bzi wierchni, a także nazwami niemieckimi Mittel, Nieder oraz Ober Goldmannsdorf[6].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowa parafia funkcjonowała tu już w XIV wieku.
W okresie międzywojennym Bzie Dolne było jedną z 4 gmin w górnośląskiej (dawnej pruskiej) części województwa śląskiego, gdzie protestanci stanowili większość mieszkańców (60,6% w 1933)[7]. Podlegali oni parafii w Golasowicach. W latach 1945–1954 Bzie Górne, Dolne i Zameckie należały do gminy Golasowice w powiecie pszczyńskim. W 1954 roku Bzie Górne, Dolne i Zameckie weszły w skład gromady Bzie Zameckie, włączonej do powiatu wodzisławskiego w 1957 roku[8]. W latach 1973–1975 stanowiły część gminy Ruptawa, a w 1975 roku Bzie zostało włączone w granice miasta Jastrzębia-Zdroju.
Zabudowa[edytuj | edytuj kod]
Na terenie Bzia znajduje się zabytkowy zespół dworski, składający się z późnorenesansowego dworu obronnego z 1636 roku oraz pozostałości po parku dworskim z pomnikowym dębem szypułkowym. Ponadto zachowały się średniowieczne rzeźby z nieistniejącego drewnianego kościoła – eksponowane obecnie w Muzeum Archidiecezjalnym w Katowicach.
Przy głównej drodze z Jastrzębia do Pawłowic pomnik upamiętniający wkroczenie na te tereny wojsk polskich po podziale Górnego Śląska 4 lipca 1922. Na cmentarzu znajduje się grób 22 więźniów oświęcimskich – ofiar marszu śmierci z Oświęcimia do Wodzisławia Śląskiego.
-
Boisko piłkarskie -
Zabytkowy dwór obronny
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Przez Bzie przebiegają następujące trasy rowerowe oraz piesze:
EuroVelo 4 (EV 4) - międzynarodowa trasa rowerowa która dociera do miasta od strony Gołkowic i przechodzi przez następujące części miasta: sołectwo Moszczenica, osiedle Zdrój, centrum, las Kyndra i sołectwo Bzie. Trasa opuszcza miasto granicząc z powiatem pszczyńskim i biegnie dalej do Golasowic w gminie Pawłowice.
niebieska trasa rowerowa nr 279 - Jastrzębie-Zdrój - Strumień
zielona trasa rowerowa nr 13 - Rybnik - Jastrzębie-Zdrój - Ustroń
Szlak im. Ewakuacji Więźniów Oświęcimskich (91 km) → trasa: Oświęcim – Wodzisław Śląski[9]
Szlak Zebrzydowicki (9,80 km) → trasa: Zebrzydowice – Bzie Zameckie[10]
W Bziu działa klub piłkarski LKS Zryw Bzie, który występuje w klasie B podokręgu Rybnik.
Podział[edytuj | edytuj kod]
- Przysiółki
- Bzie Dolne
- Szyrówka
- Bzie Górne
- Bzie Zameckie
- Kolonia Jana
- Pastorówka
- Skerbenia
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Sołectwa i osiedla. Urząd Miasta Jastrzębie-Zdrój. [dostęp 2023-07-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-15)].
- ↑ Uchwała Nr XLII/1036/2002 Rady Miasta Jastrzębie Zdrój z dnia 25 maja 2002 r. ws. utworzenia jednostek pomocniczych (Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2002 r. Nr 37 poz. 1326)
- ↑ Uchwała Nr LV/697/2010 Rady Miasta Jastrzębie Zdrój z dnia 29 kwietnia 2010 r. zmieniająca (Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2010 r. Nr 114 poz. 1829)
- ↑ a b c d e Janusz Lubszczyk, Pierwsze pisane wzmianki o ziemi jastrzębskiej, „Biuletyn Galerii Historii Miasta” nr 1 (27) z marca 2013 r., s. 8 (ISSN 2080-3737).
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889; Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 195.
- ↑ Henryk Czembor: Ewangelicki Kościół Unijny na polskim Górnym Śląsku. Katowice: Dom Wydawniczy i Księgarski "Didache", 1993, s. 45. ISBN 83-85572-05-X. OCLC 80237547.
- ↑ Dz.U. z 1956 r. nr 58, poz. 276
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)].
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
