Skrzeczkowice
| Sołectwo Jastrzębia-Zdroju | |
 Wjazd do Skrzeczkowic od strony Świerklan | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| W granicach Jastrzębia-Zdroju |
1975 |
| Sołtys |
Dawid Fojt |
| Powierzchnia |
3,2 km² |
| Populacja (2021) • liczba ludności |
|
| Kod pocztowy |
44-268 |
Położenie na mapie Jastrzębia-Zdroju Położenie na mapie Jastrzębia-Zdroju | |
Skrzeczkowice (niem. Skrzetzkowitz) – sołectwo[1] miasta Jastrzębie-Zdrój, w jego w północnym krańcu. Dawniej samodzielna wieś i obszar dworski. Sołectwo obejmuje obszar o powierzchni 320 ha, który 31 grudnia 2021 zamieszkiwało 800 mieszkańców[2]. Graniczy na zachodzie z gminą Świerklany w powiecie rybnickim (Świerklany Górne), na północy z miastem Żory, na południowym wschodzie z gminą Pawłowice w powiecie pszczyńskim (Krzyżowice) i z Borynią na południu. Składa się z trzech odrębnych eksklaw.
Nazwa wsi jest patronimiczna od imienia Skrzek, z kolei niemiecka nazwa, Eichendorf, została nadana gminie w 1907 na wniosek ówczesnego starosty rybnickiego Lentza na cześć niemiecko-górnośląskiego poety (Joseph von Eichendorff)[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Możliwe, że wieś wzmiankowana została po raz pierwszy w Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (ok. 1305) jako Friczkonis villa przez obcego skrybę, który źle zrozumiał trudną do wyrażenie mu nazwę[4]. W 1323 Skrzeczkowice zostały sprzedane przez rycerza Piotra Steinera niejakiemu Jeske-Riske[5]. Odtąd wieś wielokrotnie zmieniała właścicieli. Politycznie należała początkowo do księstwa raciborskiego (od 1377 księstwo raciborsko-opawskie, od 1491 Wodzisławskie Państwo Stanowe), które w 1327 stało się lennem Królestwa Czech, które z kolei stało się częścią państwa Habsburgów w 1526. Po wojnach śląskich w Królestwie Prus (od 1871 Cesarstwo Niemieckie). Po zaprowadzeniu na pruskim Śląsku powiatów w 1818 Skrzeczkowice znalazły się w powiecie rybnickim. W drugiej połowie XIX wieku wieś przeżywała kryzys demograficzny. Zadłużony majątek został przez bank rozparcelowany w 1904, po czym zaczęli się tu osiedlać niemieccy osadnicy (m.in. z Besarabii i spod Gliwic), podobnie jak w Boryni Górnej i Osinach. W 1910 30% mieszkańców gminy Eichendorf zadeklarowało używanie wyłącznie języka niemieckiego, natomiast kolejnych 22% było dwujęzyznych, w sumie był to największy odsetek osób niemieckojęzycznych w powiecie rybnickim[6]. W plebiscycie górnośląskim w 1921 49 z 76 osób uprawnionych do głosowania osób optowało za pozostaniem w granicach Niemiec, przeciwko 27 głosującym za Polską. Podobnie wysoki procent osób proniemieckich w powiecie rybnickim odnotowano jedynie w 3 miastach i 4 gminach wiejskich[6].
Charakterystyka dzielnicy[edytuj | edytuj kod]
Skrzeczkowice i sąsiednia Borynia stanowią w praktyce jedną jednostkę osadniczą. Podlegają w większości jednej parafii Matki Bożej Piekarskiej, mają wspólnego sołtysa i dom sołecki. Mimo to administracyjnie są odrębnymi sołectwami z własnymi radami sołeckimi. Skrzeczkowice są dodatkowo podzielone na trzy niegraniczące ze sobą części, przedzielone terytorium sołectwa Borynia. Część zachodnia, stanowiąca właściwą część wsi, graniczy z Borynią oraz Żorami (dzielnica Rój) i Świerklanami Górnymi, część środkowa graniczy z Borynią i Żorami (dzielnica Rogoźna), a część wschodnia – z Borynią, Żorami (dzielnice Rogoźna i Osiny) i Krzyżowicami. Taki stan jest skutkiem administracyjnej przeszłości regionu.
Współczesna granica między Borynią i Skrzeczkowicami w przybliżeniu odpowiada granicy, która do roku 1954 dzieliła powiaty pszczyński (do którego należała Borynia w ramach gminy Pawłowice) i rybnicki (w skład którego wchodziły Skrzeczkowice). Same Skrzeczkowice były podzielone na poziomie gminnym. Część zachodnia Skrzeczkowic (b. obszar dworski Skrzeczkowice) przynależała od 1 grudnia 1945 do gminy Jankowice Rybnickie, przy czym według stanu z 1 stycznia 1946 roku obszar ten figurował w gminie jako osobna gromada Skrzeczkowice[7], a 1 lipca 1952 roku nie były już wyróżniane w spisie[8], stanowiąc część gromady Świerklany Górne. Natomiast środkowa (pola uprawne) i wschodnia (wieś) część Skrzeczkowic, stanowiły od 1 grudnia 1945 odrębną gromadę Skrzeczkowice w gminie Żory, a wg spisu z 1952 przynależały do gromady Osiny w tejże gminie.
5 października 1954 w wyniku reformy administracyjnej znoszącej gminy, utworzono w powiecie pszczyńskim gromadę Borynia, do której oprócz Boryni i sąsiedniej Szerokiej, włączono także wszystkie trzy części Skrzeczkowic[9]. Od tego momentu historia tych trzech wsi przebiegała wspólnie. Skrzeczkowice w powiecie pszczyńskim znajdowały się zaledwie przez niecałe trzy miesiące, ponieważ 1 stycznia 1955 roku gromada Borynia została włączona do powiatu rybnickiego[10].
W wyniku kolejnej reformy administracyjnej z dnia 1 stycznia 1973 roku z terenu gromady Borynia utworzono gminę Szeroka[11], którą w 27 maja 1975 roku, wraz ze Skrzeczkowicami w składzie, włączono w granice miasta Jastrzębie-Zdrój w powiecie wodzisławskim[12]. W powiecie wodzisławskim Skrzeczkowice pobyły zaledwie 5 dni, ponieważ już 1 czerwca 1975 zniesiono powiaty, tworząc nowe województwa[13]. Jastrzębie-Zdrój (ze Skrzeczkowiczmi) weszło w skład mniejszego województwa katowickiego[14].
W związku z kolejną reformą przywracającą powiaty i większe województwa, Jastrzębie-Zdrój (ze Skrzeczkowicami) ustanowiły odrębny powiat miejski w województwie śląskim[15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Uchwała Nr XLII/1036/2002 Rady Miasta Jastrzębie Zdrój z 25 maja 2002 r. ws. utworzenia jednostek pomocniczych (Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2002 r. Nr 37 poz. 1326)
- ↑ Sołectwa i osiedla - Oficjalna strona miasta Jastrzębie-Zdrój [online], www.jastrzebie.pl [dostęp 2022-02-07].
- ↑ H. Białecka, 2001, s. 40-43
- ↑ H. Białecka, 2001, s. 40
- ↑ H. Białecka, 2001, s. 41
- ↑ a b H. Białecka, 2001, s. 45
- ↑ Podział administracyjny województwa śląsko-dąbrowskiego wraz ze skorowidzem gmin i gromad (według stanu z dnia 1 stycznia 1946). Katowice, Wrocław: Instytut Śląski, 1947.
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
- ↑ Uchwała Nr 21/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu pszczyńskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 15 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 54)
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 252
- ↑ Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972 r., Nr. 12, Poz. 103)
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 87
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 16, poz. 91
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw (Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92)
- ↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Helena Białecka: Zarys dziejów Boryni i Skrzeczkowic od czasów najdawniejszych do 2001. Jastrzębie-Zdrój: 2001.
