Powiat wodzisławski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Powiat wodzisławski
powiat
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

TERC

2415

Siedziba

Wodzisław Śląski

Starosta

Leszek Bizoń

Powierzchnia

286,92 km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności


157 088[1]

• gęstość

547,5 os./km²

Urbanizacja

66,51%

Tablice rejestracyjne

SWD, SWZ[2]

Adres urzędu:
ul. Bogumińska 2
44-300 Wodzisław Śląski
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu wodzisławskiego
Liczba gmin miejskich

4

Liczba gmin wiejskich

5

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
49°59′35,88″N 18°25′30,72″E/49,993300 18,425200
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej
Portal Polska

Powiat wodzisławski – powiat w Polsce (województwo śląskie), reaktywowany w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą i największym miastem jest Wodzisław Śląski.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[3] powiat zamieszkiwało 157 088 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 156 939 osób[4].

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

W skład powiatu wchodzą:

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wchodzący w skład powiatu wodzisławskiego obszar bywa często określany terminem ziemia wodzisławska[5][6]. Jest to termin umowny, choć granice powiatu pokrywają się mniej więcej z historycznie ukształtowanym obszarem, zwanym ziemią wodzisławską (poza Rydułtowami, które w latach 1945-1975 należały do powiatu rybnickiego) jednak z Jastrzębiem będącym dziś miastem na prawach powiatu. Rodowód ziemi wodzisławskiej sięga czasów późnego średniowiecza, kiedy to powstało Wodzisławskie Państwo Stanowe. Wzmianka o jego istnieniu pochodzi dopiero z końca XV wieku[5]. W związku z reformą administracyjną Prus w 1742 r. państwo to zostało zlikwidowane i ziemia wodzisławska włączona została do powiatu pszczyńskiego, z zachowaniem pewnej autonomii, a po 1816 r. do powiatu rybnickiego. W latach 1922-1939 południowa granica ziemi wodzisławskiej stanowiła granicę z Czechosłowacją do Olzy i od Olzy w stronę Raciborza z Niemcami[6]. Historycznie teren powiatu leży na Górnym Śląsku[7].

Dnia 1 października 1954 w województwie stalinogrodzkim (katowickim) reaktywowano powiat wodzisławski o granicach zbliżonych do historycznych granic państwa wodzisławskiego. Był to jeden z pierwszych powiatów utworzonych po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat wodzisławski złożyły się 1 miasto i 21 gromad, które wyłączono z powiatu rybnickiego w tymże województwie (w praktyce gromady te należały do powiatu rybnickiego przez zaledwie dwa dni)[8]:

13 listopada 1954 roku Pszów i Radlin otrzymały prawa miejskie[16]. 1 stycznia 1956 roku Jastrzębie Zdrój zostało osiedlem[17], którym pozostało do 1 lipca 1963 roku, kiedy to nadano mu prawa miejskie[18]. 20 grudnia 1956 roku przywrócono województwu stalinogrodzkiemu jego pierwotną nazwę województwo katowickie[19]. 1 stycznia 1957 roku do powiatu wodzisławskiego dołączono gromadę Bzie Zameckie z powiatu pszczyńskiego[20].

Po zniesieniu gromad i osiedli oraz reaktywacji gmin z dniem 1 stycznia 1973 roku powiat wodzisławski podzielono na 4 miasta i 6 gmin[21]:

27 maja 1975 roku, pięć dni przed reformą likwidującą powiaty, miało miejsce przyłączenie jednostek administracyjnych do większych sąsiednich ośrodków miejskich. Spośród 10 jednostek powiatu wodzisławskiego 4 utraciły suwerenność: do Wodzisławia włączono miasta Pszów i Radlin oraz gminę Marklowice (a także miasto Rydułtowy z powiatu rybnickiego), a do Jastrzębia-Zdroju gminę Ruptawa[22] (ponadto gminę Szeroka z powiatu rybnickiego[23]).

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku zredukowane administracyjnie terytorium zniesionego powiatu wodzisławskiego włączono do nowego województwa katowickiego[24].

Jako pierwsze status miasta odzyskały Rydułtowy: odłączyły się od Wodzisławia 1 stycznia 1992[25]. 30 grudnia 1994 roku status miasta odzyskał Pszów, odtworzono także gminę Marklowice[26]. Nieco później, 1 stycznia 1997 roku, prawa miejskie odzyskał również Radlin[27]. Gminy Ruptawa już nie reaktywowano.

Wraz z kolejną reformą administracyjną przywrócono 1 stycznia 1999 roku w województwie śląskim powiat wodzisławski o obszarze nieco zmodyfikowanym w porównaniu z tym z początku 1975 roku[28]. Do powiatu przybyło miasto Rydułtowy (wcześniej związane z powiatem rybnickim, a w latach 1975-1991 jako dzielnica Wodzisławia[5]) a ubyło miasto Jastrzębie-Zdrój, z którego utworzono miasto na prawach powiatu. Obecnie powiat wodzisławski obejmuje gminy związane przez wieki z miastem Wodzisław Śląski.

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Wodzisław Śląski
Rynek w Wodzisławiu Śląskim
Zabytkowy XIV w. kościół św. Trójcy w Wodzisławiu Śląskim
Zespół pałacowo parkowy w Wodzisławiu Śląskim - Kokoszycach
Pałac Dietrichsteinów w Wodzisławiu Śląskim
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Wodzisławiu Śląskim
Baszta Rycerska w Wodzisławiu Śląskim
Budynek Starostwa Powiatowego Wodzisław Śl
„Balaton” na historycznym Grodzisku w Wodzisławiu Śl
Dwie wielkie rzeki Odra i Olza – w powiecie wodzisławskim
Koksownia w Radlinie
Hałda w Rydułtowach (jedna z najwyższych w Europie)

Powiat wodzisławski leży w województwie śląskim, w jego południowej części, od północy graniczy z miastem Rybnik, od wschodu z powiatem rybnickim i miastem Jastrzębie-Zdrój należącym do 1975 r. do powiatu wodzisławskiego. Od południa granica powiatu stanowi również granicę państwa z Czechami. Od zachodu powiat graniczy z powiatem raciborskim. Na terenie powiatu wodzisławskiego leżą 4 miasta i 5 gmin. Stolicą powiatu jest położone w środku powiatu miasto Wodzisław Śląski. Przez powiat przepływają rzeki Odra, Olza, Lesznica, Nacyna i Szotkówka. W zachodniej części powiatu swoje źródło ma rzeka Sumina, a na wschodnich jego krańcach swe źródła ma rzeka Pszczynka. W powiecie wodzisławskim występują bardzo duże różnice w wysokościach względnych sięgające ponad 100 metrów. W okolicach Rogowa i Bełsznicy roztacza się malowniczy krajobraz na dolinę Odry. Stawy Wielikątu tworzą ponadto doskonały teren dla dzikiego ptactwa. Północna część regionu (od Wodzisławia na północ) to krajobraz górnośląski z kominami zakładów przemysłowych i hałdami.

Kultura i turystyka[edytuj | edytuj kod]

Życie kulturalne mieszkańców powiatu skupia się głównie w Wodzisławiu Śląskim w którym mają swe siedziby min. Wodzisławskie Centrum Kultury, Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna, Muzeum Miejskie czy Towarzystwo Miłośników Ziemi Wodzisławskiej. W Wodzisławiu działa również klub piłkarski Odra Wodzisław Śląski, przez wiele lat występujący w Ekstraklasie. Rozpoznawalnym miejscem jest również bazylika w Pszowie oraz Sanktuarium MB Fatimskiej w Turzy Śląskiej, które są jednym z istotniejszych miejsc pątniczych na Śląsku. W powiecie istnieją ścieżki rowerowe, które przebiegają wzdłuż interesujących miejsc w regionie. Obiekty, które można zobaczyć po drodze to m.in. kościoły WNMP w Wodzisławiu, Radlinie, dawny klasztor franciszkanów wraz z gotyckim kościołem Świętej Trójcy, pałace w Wodzisławiu, zabytkowy XV w. drewniany kościół w Łaziskach. Część zabytków ziemi wodzisławskiej została nakazem ówczesnych władz przeniesiona do innych miejscowości (drewniane kościoły w Syryni i Jedłowniku). Latem wypocząć można w nadodrzańskich miejscowościach takich jak np. Olza, Odra, Buków czy Nieboczowy lub skorzystać z leśnego kąpieliska Balaton.

Najważniejsze zabytki i atrakcje turystyczne powiatu[edytuj | edytuj kod]

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
  osób % osób % osób %
Ogółem 155 090 100 79 934 51,54 75 156 48,46
Miasto 103 025 66,43 53 429 34,45 49 596 31,98
Wieś 52 065 33,57 26 505 17,09 25 560 16,48
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu wodzisławskiego w 2014 roku[30].
    Piramida wieku powiat wodzislawski.png

Ludność w latach[edytuj | edytuj kod]

  • 1999 – 158 570
  • 2000 – 158 246
  • 2001 – 158 108
  • 2002 – 155 389
  • 2003 – 155 147
  • 2004 – 155 124
  • 2009 – ok. 156 tys.

Układ komunikacyjny powiatu[edytuj | edytuj kod]

Drogi[edytuj | edytuj kod]

Do najważniejszych dróg na terenie powiatu należą:

Kolej[edytuj | edytuj kod]

Najważniejsze stacje kolejowe w powiecie wodzisławskim to:

Planowana obwodnica powiatu[edytuj | edytuj kod]

Rada Powiatu[edytuj | edytuj kod]

Komitet wyborczy 2002-2006[31] 2006-2010[32] 2010-2014[33] 2014-2018[34] 2018-2023[35]
Sojusz Lewicy Demokratycznej 7 (SLD-UP) - - - -
Ruch Demokracji Lokalnej 5 - - - -
Razem Polsce 1 - - - -
Niezależna Inicjatywa Powiatowa 7 8 - - -
Forum Samorządowe 5 6 2 - -
Inicjatywa Społeczna Wspólnota Samorządowa 2 - - - -
Prawo i Sprawiedliwość - 5 5 10 8
Demokracja i Samorządność - 1 - - -
Powiatowy Ruch Demokracji Lokalnej - 6 3 - -
Wspólnota Samorządowa w Powiecie - 1 5 5 -
Platforma Obywatelska - - 10 9 6 (KO)
Ruch Autonomii Śląska - - 1 1 -
Ruch Demokracji Samorządowej - - 1 - -
Zgoda i Rozwój - - - 2 3
Wspólnota Samorządowa - - - - 8
Głos Pokoleń - - - - 2

Samorządy partnerskie[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. ↑ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 30 kwietnia 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rejestracji i oznaczania pojazdów (Dz.U. z 2015 r. poz. 669)
  3. ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  4. ↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
  5. ↑ a b c Mirosław Furmanek, Sławomir Kulpa, Zamek wodzisławski i jego właściciele, Wodzisław Śląski 2003.
  6. ↑ a b Piotr Hojka, Wodzisław Śląski i ziemia wodzisławska w czasie II wojny światowej, Wodzisław Śląski 2011.
  7. ↑ https://web.archive.org/web/20171201033607/http://www.haus.pl/images/mapa.jpg
  8. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 247.
  9. ↑ Jastrzębie Górne jest obecnie dzielnicą Jastrzębia-Zdroju.
  10. ↑ Oryginalna pisownia bez łącznika, obowiązująca w latach 1950.
  11. ↑ Kokoszyce są obecnie dzielnicą Wodzisławia Śląskiego.
  12. ↑ Moszczenica jest obecnie częścią Jastrzębia-Zdroju.
  13. ↑ Ruptawa jest obecnie dzielnicą Jastrzębia-Zdroju.
  14. ↑ Obecnie pod nazwą Turza Śląska.
  15. ↑ Wilchwy są obecnie dzielnicą Wodzisławia Śląskiego.
  16. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 254.
  17. ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 299.
  18. ↑ Dz.U. z 1963 r. nr 23, poz. 132.
  19. ↑ Dz.U. z 1956 r. nr 58, poz. 269.
  20. ↑ Dz.U. z 1956 r. nr 58, poz. 276.
  21. ↑ Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974.
  22. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 88.
  23. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 87.
  24. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.
  25. ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497.
  26. ↑ Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 671.
  27. ↑ Dz.U. z 1996 r. nr 155, poz. 761.
  28. ↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652.
  29. ↑ Szyb projektu Hansa Poelziga, szlak.radlin.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  30. ↑ Powiat wodzisławski w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  31. ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe, wybory2002.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
  32. ↑ Geografia wyborcza - Wybory samorządowe - Państwowa Komisja Wyborcza, wybory2006.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
  33. ↑ Dituel Sp., Wybory Samorządowe 2010 - Geografia wyborcza - Województwo śląskie - Powiat wodzisławski, wybory2010.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
  34. ↑ PKW | Samorząd 2014, samorzad2014.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
  35. ↑ Wybory samorządowe 2018, wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-28].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Województwo śląskie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

POL województwo śląskie COA.svg

Powiat wodzisławski
Miasta
Gminy wiejskie

POL powiat wodzisławski COA.svg

Powiat wodzisławski (1954–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1954-75*)
Osiedla (1954-72)
Gromady
(1954-72)
Gminy wiejskie (1973-75*)
Legenda
  • * do 31 maja 1975
  • ** do 26 maja 1975
Związek Gmin i Powiatów Subregionu Zachodniego
miasta na prawach powiatu
powiaty
miasta
gminy miejsko-wiejskie
gminy wiejskie
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Powiat_wodzisławski&oldid=69059321”