Przejdź do zawartości

Powiat wodzisławski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Powiat wodzisławski
powiat
Ilustracja
Pałac Dietrichsteinów w Wodzisławiu Śląskim
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

TERC

2415

Siedziba

Wodzisław Śląski

Starosta

Leszek Bizoń

Powierzchnia (2024)

286,83 km²

Populacja (31.12.2023)
• liczba ludności


150 269[1]

• gęstość

523,9 os./km²

Urbanizacja

63,11%

Tablice rejestracyjne

SWD, SWZ[2]

Adres urzędu:
ul. Bogumińska 2
44-300 Wodzisław Śląski
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu wodzisławskiego
Liczba gmin miejskich

4

Liczba gmin wiejskich

5

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
49°59′35,88″N 18°25′30,72″E/49,993300 18,425200
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Powiat wodzisławski – powiat w Polsce (województwo śląskie), reaktywowany w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą i największym miastem jest Wodzisław Śląski.

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]

W skład powiatu wchodzą:

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Wchodzący w skład powiatu wodzisławskiego obszar bywa często określany terminem ziemia wodzisławska[3][4]. Jest to termin umowny, choć granice powiatu pokrywają się mniej więcej z historycznie ukształtowanym obszarem, zwanym ziemią wodzisławską (poza Rydułtowami, które w latach 1945-1975 należały do powiatu rybnickiego) jednak z Jastrzębiem będącym dziś miastem na prawach powiatu. Rodowód ziemi wodzisławskiej sięga czasów późnego średniowiecza, kiedy to powstało Wodzisławskie Państwo Stanowe. Wzmianka o jego istnieniu pochodzi dopiero z końca XV wieku[3]. W związku z reformą administracyjną Prus w 1742 r. państwo to zostało zlikwidowane i ziemia wodzisławska włączona została do powiatu pszczyńskiego, z zachowaniem pewnej autonomii, a po 1816 r. do powiatu rybnickiego. W latach 1922–1939 południowa granica ziemi wodzisławskiej stanowiła granicę z Czechosłowacją do Olzy i od Olzy w stronę Raciborza z Niemcami[4]. Historycznie teren powiatu leży na Górnym Śląsku[5].

Dnia 1 października 1954 w województwie stalinogrodzkim (katowickim) reaktywowano powiat wodzisławski o granicach zbliżonych do historycznych granic państwa wodzisławskiego. Był to jeden z pierwszych powiatów utworzonych po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat wodzisławski złożyły się 1 miasto i 21 gromad, które wyłączono z powiatu rybnickiego w tymże województwie (w praktyce gromady te należały do powiatu rybnickiego przez zaledwie dwa dni)[6]:

13 listopada 1954 roku Pszów i Radlin otrzymały prawa miejskie[14]. 1 stycznia 1956 roku Jastrzębie Zdrój zostało osiedlem[15], którym pozostało do 1 lipca 1963 roku, kiedy to nadano mu prawa miejskie[16]. 20 grudnia 1956 roku przywrócono województwu stalinogrodzkiemu jego pierwotną nazwę województwo katowickie[17]. 1 stycznia 1957 roku do powiatu wodzisławskiego dołączono gromadę Bzie Zameckie z powiatu pszczyńskiego[18].

Po zniesieniu gromad i osiedli oraz reaktywacji gmin z dniem 1 stycznia 1973 roku powiat wodzisławski podzielono na 4 miasta i 6 gmin[19]:

27 maja 1975 roku, pięć dni przed reformą likwidującą powiaty, miało miejsce przyłączenie jednostek administracyjnych do większych sąsiednich ośrodków miejskich. Spośród 10 jednostek powiatu wodzisławskiego 4 utraciły suwerenność: do Wodzisławia włączono miasta Pszów i Radlin oraz gminę Marklowice (a także miasto Rydułtowy z powiatu rybnickiego), a do Jastrzębia-Zdroju gminę Ruptawa[20] (ponadto gminę Szeroka z powiatu rybnickiego[21]).

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku zredukowane administracyjnie terytorium zniesionego powiatu wodzisławskiego włączono do nowego województwa katowickiego[22].

Jako pierwsze status miasta odzyskały Rydułtowy: odłączyły się od Wodzisławia 1 stycznia 1992[23]. 30 grudnia 1994 roku status miasta odzyskał Pszów, odtworzono także gminę Marklowice[24]. Nieco później, 1 stycznia 1997 roku, prawa miejskie odzyskał również Radlin[25]. Gminy Ruptawa już nie reaktywowano.

Wraz z kolejną reformą administracyjną przywrócono 1 stycznia 1999 roku w województwie śląskim powiat wodzisławski o obszarze nieco zmodyfikowanym w porównaniu z tym z początku 1975 roku[26]. Do powiatu przybyło miasto Rydułtowy (wcześniej związane z powiatem rybnickim, a w latach 1975-1991 jako dzielnica Wodzisławia[3]) a ubyło miasto Jastrzębie-Zdrój, z którego utworzono miasto na prawach powiatu. Obecnie powiat wodzisławski obejmuje gminy związane przez wieki z miastem Wodzisław Śląski.

Geografia

[edytuj | edytuj kod]
Wodzisław Śląski
Rynek w Wodzisławiu Śląskim
Zabytkowy XIV w. kościół św. Trójcy w Wodzisławiu Śląskim
Zespół pałacowo parkowy w Wodzisławiu Śląskim - Kokoszycach
Pałac Dietrichsteinów w Wodzisławiu Śląskim
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Wodzisławiu Śląskim
Baszta Rycerska w Wodzisławiu Śląskim
Budynek Starostwa Powiatowego Wodzisław Śl
„Balaton” na historycznym Grodzisku w Wodzisławiu Śl
Dwie wielkie rzeki Odra i Olza – w powiecie wodzisławskim
Koksownia w Radlinie
Hałda w Rydułtowach (jedna z najwyższych w Europie)

Powiat wodzisławski leży w województwie śląskim, w jego południowej części, od północy graniczy z miastem Rybnik, od wschodu z powiatem rybnickim i miastem Jastrzębie-Zdrój należącym do 1975 r. do powiatu wodzisławskiego. Od południa granica powiatu stanowi również granicę państwa z Czechami. Od zachodu powiat graniczy z powiatem raciborskim. Na terenie powiatu wodzisławskiego leżą 4 miasta i 5 gmin. Stolicą powiatu jest położone w środku powiatu miasto Wodzisław Śląski. Przez powiat przepływają rzeki Odra, Olza, Lesznica, Nacyna i Szotkówka. W zachodniej części powiatu swoje źródło ma rzeka Sumina, a na wschodnich jego krańcach swe źródła ma rzeka Pszczynka. W powiecie wodzisławskim występują bardzo duże różnice w wysokościach względnych sięgające ponad 100 metrów. W okolicach Rogowa i Bełsznicy roztacza się malowniczy krajobraz na dolinę Odry. Stawy Wielikątu tworzą ponadto doskonały teren dla dzikiego ptactwa. Północna część regionu (od Wodzisławia na północ) to krajobraz górnośląski z kominami zakładów przemysłowych i hałdami.

Kultura i turystyka

[edytuj | edytuj kod]

Życie kulturalne mieszkańców powiatu skupia się głównie w Wodzisławiu Śląskim w którym mają swe siedziby min. Wodzisławskie Centrum Kultury, Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna, Muzeum Miejskie czy Towarzystwo Miłośników Ziemi Wodzisławskiej. W Wodzisławiu działa również klub piłkarski Odra Wodzisław Śląski, przez wiele lat występujący w Ekstraklasie. Rozpoznawalnym miejscem jest również bazylika w Pszowie oraz Sanktuarium MB Fatimskiej w Turzy Śląskiej, które są jednym z istotniejszych miejsc pątniczych na Śląsku. W powiecie istnieją ścieżki rowerowe, które przebiegają wzdłuż interesujących miejsc w regionie. Obiekty, które można zobaczyć po drodze to m.in. kościoły WNMP w Wodzisławiu, Radlinie, dawny klasztor franciszkanów wraz z gotyckim kościołem Świętej Trójcy, pałace w Wodzisławiu, zabytkowy XV w. drewniany kościół w Łaziskach. Część zabytków ziemi wodzisławskiej została nakazem ówczesnych władz przeniesiona do innych miejscowości (drewniane kościoły w Syryni i Wodzisławiu Śląskim - Jedłowniku). Latem wypocząć można w nadodrzańskich miejscowościach takich jak np. Olza, Odra, Buków czy Nieboczowy lub skorzystać z leśnego kąpieliska Balaton.

Najważniejsze zabytki i atrakcje turystyczne powiatu

[edytuj | edytuj kod]

Demografia[28]

[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2023):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
osób % osób % osób %
Ogółem 150 269 100 77 342 51,47 72 927 48,53
Miasto 94 837 63,11 49 163 32,72 45 674 30,39
Wieś 55 432 36,89 28 179 18,75 27 253 18,14
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu wodzisławskiego

Ludność w latach

[edytuj | edytuj kod]
  • 1995 – 158 320
  • 2000 – 155 460
  • 2005 – 155 170
  • 2010 – 158 240
  • 2015 – 157 830
  • 2020 – 152 910
  • 2023 – 150 270[29]

Układ komunikacyjny powiatu

[edytuj | edytuj kod]

Drogi

[edytuj | edytuj kod]

Do najważniejszych dróg na terenie powiatu należą:

Kolej

[edytuj | edytuj kod]

Najważniejsze stacje kolejowe w powiecie wodzisławskim to:

Planowana obwodnica powiatu

[edytuj | edytuj kod]

Rada Powiatu

[edytuj | edytuj kod]
Komitet wyborczy 2002−2006[30] 2006−2010[31] 2010–2014[32] 2014–2018[33] 2018–2024[34] 2024–2029[35]
Sojusz Lewicy Demokratycznej 7 (SLD-UP) - - - - -
Ruch Demokracji Lokalnej 5 - - - - -
Razem Polsce 1 - - - - -
Niezależna Inicjatywa Powiatowa 7 8 - - - -
Forum Samorządowe 5 6 2 - - -
Inicjatywa Społeczna Wspólnota Samorządowa 2 - - - - -
Prawo i Sprawiedliwość - 5 5 10 8 8
Demokracja i Samorządność - 1 - - - -
Powiatowy Ruch Demokracji Lokalnej - 6 3 - - -
Wspólnota Samorządowa w Powiecie - 1 5 5 - -
Platforma Obywatelska - - 10 9 6 (KO) 9 (KO)
Ruch Autonomii Śląska - - 1 1 - -
Ruch Demokracji Samorządowej - - 1 - - -
Zgoda i Rozwój - - - 2 3 -
Wspólnota Samorządowa - - - - 8 7
Głos Pokoleń - - - - 2 -
Trzecia Droga PSL-PL2050 - - - - - 3

Samorządy partnerskie

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku Tabl. 2 [online], GUS [dostęp 2024-09-17].
  2. ↑ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 30 kwietnia 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rejestracji i oznaczania pojazdów (Dz.U. z 2015 r. poz. 669)
  3. ↑ a b c Mirosław Furmanek, Sławomir Kulpa, Zamek wodzisławski i jego właściciele, Wodzisław Śląski 2003.
  4. ↑ a b Piotr Hojka, Wodzisław Śląski i ziemia wodzisławska w czasie II wojny światowej, Wodzisław Śląski 2011.
  5. ↑ Historyczna mapa Górnego Śląska
  6. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 247.
  7. ↑ Jastrzębie Górne jest obecnie dzielnicą Jastrzębia-Zdroju.
  8. ↑ Oryginalna pisownia bez łącznika, obowiązująca w latach 1950.
  9. ↑ Kokoszyce są obecnie dzielnicą Wodzisławia Śląskiego.
  10. ↑ Moszczenica jest obecnie częścią Jastrzębia-Zdroju.
  11. ↑ Ruptawa jest obecnie dzielnicą Jastrzębia-Zdroju.
  12. ↑ Obecnie pod nazwą Turza Śląska.
  13. ↑ Wilchwy są obecnie dzielnicą Wodzisławia Śląskiego.
  14. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 254.
  15. ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 299.
  16. ↑ Dz.U. z 1963 r. nr 23, poz. 132.
  17. ↑ Dz.U. z 1956 r. nr 58, poz. 269.
  18. ↑ Dz.U. z 1956 r. nr 58, poz. 276.
  19. ↑ Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974.
  20. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 88.
  21. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 87.
  22. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.
  23. ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497.
  24. ↑ Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 671.
  25. ↑ Dz.U. z 1996 r. nr 155, poz. 761.
  26. ↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652.
  27. ↑ Szyb projektu Hansa Poelziga [online], szlak.radlin.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  28. ↑ Bank Danych Lokalnych. GUS, 2024-06-27. [dostęp 2024-09-17]. (pol.).
  29. ↑ Bank Danych Lokalnych. GUS, 2024-06-27. [dostęp 2024-09-17]. (pol.).
  30. ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe [online], wybory2002.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
  31. ↑ Geografia wyborcza - Wybory samorządowe - Państwowa Komisja Wyborcza [online], wybory2006.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
  32. ↑ Dituel Sp., Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza - Województwo śląskie - Powiat wodzisławski [online], wybory2010.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
  33. ↑ PKW | Samorząd 2014 [online], samorzad2014.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
  34. ↑ Wybory samorządowe 2018 [online], wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-28].
  35. ↑ Wybory samorządowe 2024 [online], wybory2024.pkw.gov.pl [dostęp 2024-09-29].
Województwo śląskie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

Powiat wodzisławski
Miasta
Gminy wiejskie

Powiat wodzisławski (1954–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1954–75*)
Osiedla (1954–72)
Gromady
(1954–72)
Gminy wiejskie (1973–75*)
Legenda
  • * do 31 maja 1975
  • ** do 26 maja 1975
Związek Gmin i Powiatów Subregionu Zachodniego
miasta na prawach powiatu
powiaty
miasta
gminy miejsko-wiejskie
gminy wiejskie
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Powiat_wodzisławski&oldid=75653063”