Cyk (województwo mazowieckie)
53°22′57″N 21°12′01″E/53,382500 21,200278
| wieś | |
 Skrzyżowanie we wsi z kapliczką | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
175[2] |
| Strefa numeracyjna |
29 |
| Kod pocztowy |
07-431[3] |
| Tablice rejestracyjne |
WOS |
| SIMC |
0507992[4] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostrołęckiego  | |
Położenie na mapie gminy Czarnia  | |
| 53°22′57″N 21°12′01″E/53,382500 21,200278[1]
| |
.jpg)
Cyk (kurp. Cyk[5]) – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim, w gminie Czarnia[4][6]. Leży na Równinie Kurpiowskiej[7] nad Trybówką (znana wcześniej jako Tryp, Tryb, Trypówka), dopływem rzeki Omulew[8], w otoczeniu dużych kompleksów leśnych[7].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa wsi to nazwa osobowa od czasownika cykać, czyli sączyć[9].
Wieś leżała w starostwie ostrołęckim, w ziemi łomżyńskiej w województwie mazowieckim. Nie notowano jej w lustracji dóbr królewskich z 1660–1661[10]. Natomiast w lustracji dóbr królewskich z 1789 zapisano, że wieś leżała na bagnistych i niskich gruntach, gdzie rosły jodły i olchy. Większość gruntów we wsi była nieużytkami. Część ziemi była podbierana przez mieszkańców Prus, ponieważ wieś znajdowała się w bliskiej odległości od granicy państwa. Mieszkało tu 10 gospodarzy, którzy płacili czynsz staroście ostrołęckiemu w wysokości 222 złp. rocznie, a wysokość opłaty propinacyjnej wynosiła 40 złp.[11].
W 1827 Cyk liczył 26 domostw z 153 mieszkańcami[12]. Podczas powstania styczniowego 21 listopada 1863 w pobliżu wsi Polacy starli się z kozakami, a w potyczce zginął dowódca oddziału kurpiowskiego nazwiskiem Żarski. Rosjanie rozproszyli wówczas niewielki oddział powstańczej konnicy pod dowództwem kpt. Ostaszewskiego[7][13].
Pod koniec XIX wieku liczba ludności wzrosła do 272 osób w 34 domostwach, a powierzchnia wsi liczyła 712 mórg[14]. Miejscowość leżała wówczas w gminie Myszyniec i przynależała do myszynieckiej parafii[14].
W 1915, w czasie I wojny światowej, wieś została częściowo spalona[15].
W latach 1921–1939 wieś leżała w województwie białostockim, w powiecie ostrołęckim, w gminie Myszyniec. Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwało 255 osób w 54 budynkach mieszkalnych[16]. Miejscowość należała do parafii rzymskokatolickiej w Czarni[17] (tak jest i współcześnie)[18]. Podlegała pod Sąd Grodzki w Myszyńcu i Okręgowy w Łomży; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Czarni[17].
W okresie międzywojennym znajdowała się tu placówka Straży Celnej „Cyk”[19].
W wyniku agresji niemieckiej we wrześniu 1939 wieś znalazła się pod okupacją niemiecką. Od 1939 do wejścia Armii Czerwonej w 1945 była częścią powiatu ostrołęckiego (Landkreis Scharfenwiese) w rejencji ciechanowskiej Prus Wschodnich III Rzeszy[20].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego.
W 1998 mieszkało tu 195 osób, w 2002 – 204 osoby, w 2009 – 209 osób[21]. W 2011 miejscowość liczyła 202 mieszkańców[22], według spisu w 2021 mieszkało tu 175 osób[21]. W gwarze kurpiowskiej mieszkaniec wsi to cykoźåk, a mieszkanka – cykoźónka[5].
We wsi od 2023 działa koło gospodyń wiejskich[23][24]. Znajduje się tu remiza strażacka, siedziba miejscowej jednostki OSP. Jednostka powstała w 1956[25].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]W rejestrze zabytków nieruchomych nie ma obiektów z Cyku[26], ale opracowania turystyczne wzmiankują tradycyjne kurpiowskie chaty pod adresami Cyk 22 i Cyk 56[7].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Cyk – wieś w województwie wielkopolskim
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 18330
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2024-08-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 168 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ a b Słownik Kurpiowski [online], www.zwiazekkurpiow.pl [dostęp 2024-08-21].
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b c d Tomasz Krzywicki, Elżbieta Mlącka: Pisz: mapa topograficzna Polski. Wyd. 2. Warszawa: Wojskowe Zakłady Kartograficzne, 2006, s. 1–2. ISBN 978-83-7135-226-3.
- ↑ Tryp, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 533.
- ↑ Urszula Bijak, Kazimierz Rymut (red.), Nazwy miejscowe Polsk. Historia, pochodzenie, zmiany, t. 2: C–D, Kraków 1997, s. 163 [dostęp 2024-08-21].
- ↑ Alina Wawrzyńczyk (red.), Lustracje województwa mazowieckiego XVII wieku, cz. 2: 1660–1661, Warszawa 1989, s. 165–166.
- ↑ Nr 7. 1789. Lustracja Starostwa Ostrołęckiego, [w:] Łukasz Gut, Wojciech Łukaszewski (red.), Kadzidło i okolice w źródłach historycznych, wyd. 1, Biblioteczka Kurpiowska, Kadzidło: Urząd Gminy w Kadzidle, 2021, s. 42, ISBN 978-83-957112-6-8 [dostęp 2024-08-21].
- ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowey Spraw Wewnętrznych i Policy, t. 1: A–L, Warszawa 1827, s. 79 [dostęp 2022-07-27].
- ↑ Maria Weronika Kmoch, Insurekcja styczniowa w Przasnyskiem (1863–1864) [online] [dostęp 2024-08-21].
- ↑ a b Cyk 1, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 723.
- ↑ Z Ostrołęki, „Goniec Wieczorny” (13), crispa.uw.edu.pl, 1915, s. 3 [dostęp 2024-08-21].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 5: województwo białostockie, 1924, s. 47.
- ↑ a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 270.
- ↑ Czarnia k. Myszyńca – Parafia pw. Niepokalanego Poczęcia NMP [online], diecezja.lomza.pl [dostęp 2024-08-10] (pol.).
- ↑ Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927, s. 232.
- ↑ Scharfenwiese/Ostrolenka [online], www.territorial.de [dostęp 2020-05-05].
- ↑ a b Wieś Cyk (mazowieckie) » mapy, GUS, nieruchomości, regon, kod pocztowy, atrakcje, wypadki drogowe, kierunkowy, edukacja, demografia, tabele, zabytki, statystyki, drogi publiczne, liczba ludności [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-08-21] (pol.).
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-10-07].
- ↑ Akcja społeczna „Letnie smaki z KGW w Cyku” – Centrum Usług Społecznych w gminie Czarnia [online], 19 sierpnia 2021 [dostęp 2024-08-21] (pol.).
- ↑ Kazimierz Żyra, Mała wieś z wielką ochotą do działania – Cyk w gminie Czarnia [online], 10 marca 2024 [dostęp 2024-08-21].
- ↑ Ochotnicze Straże Pożarne - Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Ostrołęce - Portal Gov.pl [online], Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Ostrołęce [dostęp 2024-08-21] (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 72 [dostęp 2024-08-08].
