Sąd okręgowy

Obszary właściwości sądów okręgowych

Budynek Sądu Okręgowego w Toruniu

Gmach Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

Budynek Sądu Okręgowego w Białymstoku

Pałac Trybunalski w Kaliszu, siedziba Sądu Okręgowego w Kaliszu (2011)

Budynek Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp.

Sąd okręgowy (SO, do 1998 wojewódzki, SW) – w Polsce sąd powszechny orzekający zarówno w pierwszej, jak i drugiej instancji.

Właściwość

W polskim wymiarze sprawiedliwości jest zasadą, że w pierwszej instancji orzeka sąd rejonowy. W postępowaniu cywilnym procesowym sąd okręgowy orzeka w sprawach o roszczenia majątkowe przekraczające 75 tys. zł (z pewnymi wyjątkami), o roszczenia wynikające z Prawa prasowego, o ochronę praw niemajątkowych (z pewnymi wyjątkami), a także o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni, o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem oraz w pewnych innych sprawach dotyczących uchwał osób prawnych i jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, jak również rozpoznaje sprawy o roszczenia związane z naruszeniem przepisów o ochronie danych osobowych. Sąd okręgowy ponadto orzeka w postępowaniu nieprocesowym o ubezwłasnowolnieniu, a także separacji na żądanie jedno z małżonków i jej zniesieniu. Sąd okręgowy orzeka w sprawach własności intelektualnej w postępowaniu odrębnym (dotyczy to także zapobiegania i zwalczania nieuczciwej konkurencji, ochrony dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczy ona wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów lub usług, jak również ochrony dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą). W sprawach karnych sąd okręgowy orzeka jako sąd pierwszej instancji tylko w sprawach o zbrodnie i niektóre występki.

Ponadto na wniosek sądu rejonowego sąd apelacyjny może przekazać sądowi okręgowemu do rozpoznania w I instancji sprawę o każde przestępstwo ze względu na szczególną wagę lub zawiłość tej sprawy, zaś w sprawach cywilnych postanowienie o przekazaniu sprawy do sądu okręgowego wydaje sam sąd rejonowy. Sąd okręgowy uprawniony jest także do wydania listu żelaznego i europejskiego nakazu aresztowania. Instancją odwoławczą od orzeczeń tego sądu jest sąd apelacyjny – tylko wtedy, gdy sąd okręgowy był sądem I instancji w danej sprawie.

W drugiej instancji sąd okręgowy rozpoznaje apelacje i zażalenia od orzeczeń wydanych w pierwszej instancji przez sąd rejonowy.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 Prawa prasowego wydawanie dziennika lub czasopisma wymaga rejestracji w sądzie okręgowym właściwym miejscowo dla siedziby wydawcy.

Organizacja

Sądy okręgowe tworzy i znosi minister sprawiedliwości po uzyskaniu opinii Krajowej Rady Sądownictwa w drodze rozporządzenia. Obszar właściwości sądu okręgowego winien obejmować obszary właściwości przynajmniej dwóch sądów rejonowych. Mogą również być powoływane ośrodki zamiejscowe i wydziały zamiejscowe sądów okręgowych. Choć obszar właściwości sądu oraz podział administracyjny są od siebie niezależne, to okręgi zasadniczo mieszczą się w granicach jednego województwa. Jedynym wyjątkiem jest obszar właściwości Sądu Okręgowego w Suwałkach, który obejmuje północny fragment województwa podlaskiego oraz kilka wschodnich powiatów województwa warmińsko-mazurskiego.

W Polsce istnieje 45 sądów okręgowych:

1. Sąd Okręgowy w Białymstoku,
2. Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej,
3. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy,
4. Sąd Okręgowy w Częstochowie,
5. Sąd Okręgowy w Elblągu,
6. Sąd Okręgowy w Gdańsku,
7. Sąd Okręgowy w Gliwicach,
8. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim,
9. Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze,
10. Sąd Okręgowy w Kaliszu,
11. Sąd Okręgowy w Katowicach,
12. Sąd Okręgowy w Kielcach,
13. Sąd Okręgowy w Koninie,
14. Sąd Okręgowy w Koszalinie,
15. Sąd Okręgowy w Krakowie,
16. Sąd Okręgowy w Krośnie,
17. Sąd Okręgowy w Legnicy,
18. Sąd Okręgowy w Lublinie,
19. Sąd Okręgowy w Łodzi,
20. Sąd Okręgowy w Łomży,
21. Sąd Okręgowy w Nowym Sączu,
22. Sąd Okręgowy w Olsztynie,
23. Sąd Okręgowy w Opolu,
24. Sąd Okręgowy w Ostrołęce,
25. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim,
26. Sąd Okręgowy w Płocku,
27. Sąd Okręgowy w Poznaniu,
28. Sąd Okręgowy w Przemyślu,
29. Sąd Okręgowy w Radomiu,
30. Sąd Okręgowy w Rzeszowie,
31. Sąd Okręgowy w Siedlcach,
32. Sąd Okręgowy w Sieradzu,
33. Sąd Okręgowy w Słupsku,
34. Sąd Okręgowy w Suwałkach,
35. Sąd Okręgowy w Szczecinie,
36. Sąd Okręgowy w Świdnicy,
37. Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu,
38. Sąd Okręgowy w Tarnowie,
39. Sąd Okręgowy w Toruniu,
40. Sąd Okręgowy w Warszawie,
41. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie,
42. Sąd Okręgowy we Włocławku,
43. Sąd Okręgowy we Wrocławiu,
44. Sąd Okręgowy w Zamościu,
45. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze.

Sąd okręgowy dzieli się na wydziały:

• cywilny (oddzielnie wydział cywilny oraz cywilny odwoławczy),
• karny (oddzielnie wydział karny oraz karny odwoławczy),
• penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń sądowych,
• pracy,
• ubezpieczeń społecznych (jeśli liczba spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, rozpatrywanych przez sąd okręgowy jest niewielka to zamiast tego wydziału i odrębnego wydziału pracy, tworzy się wspólny wydział pracy i ubezpieczeń społecznych),
• gospodarczy.

W SO w Warszawie istnieje ponadto:

• odrębna jednostka organizacyjna do spraw z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki, telekomunikacji i transportu kolejowego (sąd ochrony konkurencji i konsumentów),
• odrębna jednostka organizacyjna do spraw rejestrowych powierzonych temu sądowi na podstawie odrębnych przepisów np. rejestr zawodowy, rejestr partii politycznych (Wydział VII),
• odrębna jednostka organizacyjna do spraw z zakresu ochrony wspólnotowych znaków towarowych i wspólnotowych wzorów przemysłowych (sąd wspólnotowych znaków towarowych i wzorów przemysłowych).

Zobacz też

• sąd rejonowy
• sąd apelacyjny
• Sąd Najwyższy
• struktura sądów powszechnych w Polsce

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.