Przejdź do zawartości

Czarny Bór

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Czarny Bór
wieś
Ilustracja
Spichlerz z XVII w.
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

wałbrzyski

Gmina

Czarny Bór

Liczba ludności (2011)

2171[2]

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

58-379[3]

Tablice rejestracyjne

DBA

SIMC

0851933

Położenie na mapie gminy Czarny Bór
Mapa konturowa gminy Czarny Bór, w centrum znajduje się punkt z opisem „Czarny Bór”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Czarny Bór”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Czarny Bór”
Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego
Mapa konturowa powiatu wałbrzyskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Czarny Bór”
Ziemia50°46′14″N 16°07′48″E/50,770556 16,130000[1]
Strona internetowa

Czarny Bór (niem. Schwarzwaldau) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim, w gminie Czarny Bór.

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Czarny Bór.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczył 2171 mieszkańców[2]. Jest największą miejscowością gminy Czarny Bór.

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Położona jest w Sudetach Środkowych, na pograniczu Gór Wałbrzyskich i Kamiennych (pasmo Czarnego Lasu i Lesistej), w dolinie Leska (prawego dopływu Bobru) i jego dopływu – Grzędzkiego Potoku. Wieś jest oddalona o 13 km od Wałbrzycha.

Infrastruktura

[edytuj | edytuj kod]

Swoją sławę Czarny Bór zyskał dzięki znajdującym się w tej miejscowości Zakładowi Lecznictwa Odwykowego, który jest jedną z 13 placówek stażowych PARPY[4]. Ośrodek jako szpital powstał na terenie poniemieckiego pałacu w latach 60 i został przekształcony w ZLO w roku 2000[5]. Jest to jeden z niewielu ośrodków szkoleniowych lecznictwa uzależnień w Polsce[6][7]. Ponadto w Czarnym Borze znajduje się szkoła podstawowa i gimnazjum, przedszkole, biblioteka i Centrum Kultury.

Istnieją tu kluby sportowe, m.in. Heros Czarny Bór, klub zapaśniczy szkolący kobiety w stylu wolnym. Jego zawodniczką jest Agnieszka Wieszczek, brązowa medalistka z IO w Pekinie w 2008 r.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Początki wsi Czarny Bór sięgają XIII wieku. Po raz pierwszy pojawia się w dokumentach w 1364 roku pod nazwą Swarczewalde. W następnych wiekach nazwa ta zmieniała się następująco: Schwartzwaldt (1667), Schwartzwaldau (1743), Schwarzwaldau (1809), Czarnolesie (1945), Czarny Bór (1946).

Były to dobra książęce skupione wokół kaszteli Conroczwalde (Grzędy) i Lybenow (Czarny Bór). Na początku XIV wieku piastowski książę Bernard świdnicki podarował zamek w Czarnym Borze grupie rycerzy, którzy bardzo szybko stali się rozbójnikami, łupiącymi przejeżdżających w okolicy podróżnych. Właścicielem zamku był wówczas rycerz Nickol Bolcze. Rozbójników pokonał dopiero syn Bernarda, książę Bolko II Świdnicki w roku 1355.

Wówczas na zamku Liebenau w Czarnym Borze, którego resztki pozostały w postaci zamkowej wieży, pojawił się czeski ród rycerski. Ponieważ nie jest znane ich nazwisko, dlatego historycy nadali im nazwę Boehm (po niem. Czesi) – nazwisko to było różnie pisane: Boehmen, Boeheim, Beheim, Beheime. Stało się tak, ponieważ te tereny, dotychczas należące do polskich książąt piastowskich, wskutek zapisów spadkobierczych przeszły pod panowanie Królestwa Czech.

W 1410 roku jako właściciel zamku w Czarnym Borze wymieniany jest Peter Zedlitz pochodzący z Maciejowej (k. Jeleniej Góry), który prawdopodobnie kupił tę posiadłość od rodu Boehm. Nie był on jednak długo właścicielem zamku, bo w 1436 roku pojawia się nowy właściciel Menlin Burgult. Ten z kolei 14 lat później, w 1450 roku, sprzedaje posiadłość Czarny Bór Hermanowi von Czettritzowi. W posiadaniu rodziny Czettritzów zamek i wieś były prawie przez następne 400 lat. W 1825 roku właścicielką Czarnego Boru była wdowa – baronowa Ernestyna von Czettritz.

W 1838 roku wieś zmieniła właściciela – nowym nabywcą został hrabia Ottokar von Zedlitz-Neukirch, który w 1851 roku drogą dziedziczenia dobra czarnoborskie przekazał zięciowi Bernardowi Portatiusowi. W rękach tej rodziny majątek pozostawał aż do roku 1945. Zaraz po wojnie wsi nadano nazwę Czarnolesie. Od 1946 roku wieś nosi obecną nazwę – Czarny Bór.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[8]:

  • ruiny zamku gotyckiego zbudowanego prawdopodobnie w 1355 roku – XIV w. przez księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II Małego; zachowały się fragmenty murów i kolista baszta z granitu. Nie jest znana dokładna data powstania zamku z powodu braku ścisłych historycznych dokumentów. Jednakże na podstawie analizy wydarzeń historycznych można w przybliżeniu określić czas jego powstania, datując to na przełom XIII i XIV wieku, a nie jak to się podaje w wielu publikacjach – połowa XIV wieku. Strzegł on szlaku handlowego prowadzącego z Czech. Wybudowany został na niewielkim „wzgórzu” otoczonym podmokłymi łąkami. Bagna stanowiły jego naturalną ochronę, dodatkowo wokół zamku była wykonana fosa. W połowie wieku XIV zamek stał się zbójnicką siedzibą. Został on odzyskany zbrojnie przez księcia w 1355 roku, o czym wspomina pierwszy zachowany dokument wspominający o zamku. Przez kilkadziesiąt lat zamek zmieniał właścicieli, był niszczony i odbudowywany. Kres jego istnienia położył pożar w 1755 roku. Od tego czasu pozostaje on w ruinie. Do naszych czasów zachowała się tylko część wieży i fragmenty murów. Samo położenie wieży jest nietypowe, gdyż zazwyczaj wieże były budowane na wzgórzach i górach. Ta budowla została wybudowana na podmokłych łąkach w dolinie rzeki Lesk. Obecnie wśród kępy lasu jest mało widoczna z daleka. Czas zrobił już swoje, wieża coraz bardziej się rozpada.
  • zespół pałacowy, z XVIII-XIX w.:
    • pałac barokowy z połowy XVIII w.[9], remontowany w XIX w., restaurowany w 1963 r.; obecnie Szpital Leczenia Odwykowego
    • oficyna I
    • oficyna II
    • spichrz, z XVIII w., ul. Parkowa 6
    • starym park, który otacza pałac
      • grobowce rodziny von Portatius, znajdujący się przy ścieżce do stadionu

inne zabytki:

Urodzeni w Czarnym Borze

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 19392
  2. a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 175 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Lista placówek stażowych [online], www.parpa.pl [dostęp 2019-02-17].
  5. Historia [online], zlo.czarnybor.pl [dostęp 2019-02-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-18].
  6. Misja Zakładu [online], zlo.czarnybor.pl [dostęp 2019-02-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-18].
  7. Placówka [online], zlo.czarnybor.pl [dostęp 2019-02-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-18].
  8. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 186. [dostęp 2012-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-29)].
  9. Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 83.
  10. Baron von Zedlitz – Ślązak, który wymyślił matury na wachtyrz.eu.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]