Dąbrówka Ruska
49°34′06″N 22°10′04″E/49,568333 22,167778| część miasta | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Miasto | |
| SIMC |
0953562 |
Położenie na mapie Sanoka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |
| 49°34′06″N 22°10′04″E/49,568333 22,167778
| |
Dąbrówka Ruska (w latach 1977–1981 Dąbrówka) – część miasta Sanok, dawniej wieś.
Była położona w obecnym województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Sanok przy drodze krajowej nr 28. W teraźniejszości stanowi zachodnią część dzielnicy Dąbrówka miasta Sanoka.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś wspomniana po raz pierwszy w dokumencie z 1426 jako inter villa Prossek et Dombrowka. W 1515 odnotowana jako Dąbrowka, w 1565 jako Dambrowa Ruska wyesz, Dąbrówka Ruska 1665, Dąbrówka Ruthenica 1745. Wieś była położona między wsiami królewskimi Prusiek i wsią Dąbrówka Niemiecka.
Wieś królewska Dąbrówka położona na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi sanockiej województwa ruskiego[1], w drugiej połowie XVII wieku należała do starostwa sanockiego[2].
Nazwa wsi powstała w oparciu o lasy dębowe (dąbrowy), istniejące dawniej na tym obszarze[3]. Ostatnie z tych drzew zostały wycięte na początku XX wieku[3].
Dąbrówka Ruska leżała przy trakcie z Sanoka w kierunku na Rymanów, wzdłuż tegoż gościńca i biegnącej do niej równolegle linii kolejowej[4]. Topograficznie umiejscowiona na północnym zboczu leżącym w południowej części wsi oraz u południowych stóp wzgórza Glinice po stronie północnej[4]. Długość wsi przed 1939 mierzyła 2 km[5]. Pomiędzy Dąbrówką Ruską a Sanokiem była wieś Dąbrówka Polska.
Jako udzielny pan we wsi władał ród Tchorznickich[3]. Jego przedstawiciele nadawali mieszkańców nazwiska[3]. W XIX wieku do końca życia właścicielem posiadłości tabularnej w Dąbrówce Polskiej i Ruskiej był Jan Tchorznicki (zm. 1868)[6][7][8].
W 1880 wieś liczyła 77 domów i ok. 500 mieszkańców (400 Rusinów i 100 Polaków), którzy należeli do parafii obu obrządków. Były w niej obszary dworskie i włościańskie.
Do 1877 istniała cerkiew drewniana, jako filia cerkwi sanockiej, która została rozebrana, a na jej miejsce wybudowana nowa murowana cerkiew św. Dymitra. Poniżej cerkwi leżała plebania (rozebrana pod koniec XIX wieku)[4]. Ponadto funkcjonowała szkoła, której wpierw drewniana siedziba powstała w 1877, a potem murowana wybudowana w 1906, w której w 1914 dobudowano salę[4]. Przy skrzyżowaniu głównej arterii i drogi w stronę Bukowska powstała stacja kolejowa Sanok Dąbrówka[4]. Ponadto przed 1939 we wsi istniała jedna kapliczka murowana z figurą Matki Boskiej prawdopodobnie z XIX wieku, z zakończeniem na szczycie w postaci słońca[9].
Pod koniec XIX wieku właścicielami wsi byli potomkowie Jana Tchorznickiego (jego żoną była Kornelia, z domu Stankiewicz[10], zm. 1885[11]). Na przełomie XIX i XX wieku właścicielem tego terenu był Aleksander Mniszek-Tchorznicki[12][13]. W 1905 Józefa Rylska posiadała we wsi obszar 12 ha (w pobliskiej Dąbrówce Polskiej 126,7 ha)[14]. W sierpniu 1905 Józefa Rylska zbyła Dąbrówkę Polską i Dąbrówkę Ruską na rzecz Marii Strzelbickiej[15][16] (kwota zakupu wyniosła 50 tys. koron[17]). Po śmierci właścicielki dobra odziedziczyły jej dzieci jako małoletni spadkobiercy, zaś jej mąż Mieczysław został zarządcą tychże dóbr[17]. Według stanu z 1911 roku 16 ha stanowił dwór, 10 ha należało do gminy, a 351 ha do włościan[18]. Na terenie byłej wsi Dąbrówka Polska istnieje zachowany zespół pałacowo-parkowy Rylskich i Tchorznickich.
Według stanu z 1936 ludność wsi według narodowości przedstawiała się następująco: 125 Polaków, 623 Rusinów i Ukraińców, 17 Żydów[19]. Rusini we wsi określali samych siebie mianem Starorusinów[5]. Dokładne rozróżnienie Rusinów od Ukraińców nie było wówczas możliwe, jako że chodziło o osobiste deklaracje przynależności, które np. często pojawiały się w obu przypadku w ramach jednej rodziny[5]. Przed 1939 większe skupiska ludności zamieszkiwały wschodnią i zachodnią część wsi, natomiast mniej osiedlało się w środkowym rejonie[4]. W tym czasie istniały drogi polne zwyczajowo zwane: Cygańska, Wywóz, Cesarska (nazwana od historycznego przejazdu cesarza – zob. podróż Franciszka Józefa I po Galicji i Bukowinie w 1851), Poprzecznica, Namłyńce[20].
Przed 1939 we wsi istniały straż pożarna oraz czytelnie Towarzystwa Szkoły Ludowej (polska) i Proswity (ukraińska)[21].
15 października 1948 wsie Dąbrówka Polska i Dąbrówka Ruska zostały połączone w jedną wieś Dąbrówkę[22][23]. Uchwałą Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej z 1 stycznia 1962 roku wieś przyłączono do miasta Sanoka i od tego czasu stanowi dzielnicę Dąbrówka[24].
W 1959 na obszarze wsi została ujawniona XVII-wieczna chałupa z tzw. tragarzem na którym wyryto inskrypcję A. D. 1681[25]. W 1961 został przeniesiny do Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku[26][27].
W Dąbrówce Ruskiej urodzili się:
- w 1912 roku Adam Ślusarczyk, kapłan greckokatolicki, kapelan UPA,
- w 1927 roku Mieczysław Kocyłowski, żołnierz Armii Krajowej i partyzantki antykomunistycznej.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. „Ziemie Ruskie” Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 2.
- ↑ Lustracja województwa ruskiego 1661–1665. Cz. 1, Ziemia Przemyska i Sanocka, wydali Kazimierz Arłamowski i Wanda Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 243.
- ↑ a b c d Kwestionariusze ↓, s. 5.
- ↑ a b c d e f Kwestionariusze ↓, s. 2.
- ↑ a b c Kwestionariusze ↓, s. 1.
- ↑ Hipolit Stupnicki: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 42, 192.
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. Lwów: 1868, s. 41, 193.
- ↑ Monarchya austriacka. Sprawy krajowe. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 167 z 23 lipca 1852.
- ↑ Kwestionariusze ↓, s. 11-12.
- ↑ Historia rodziny Mniszek Tchorznickich. dir.icm.edu.pl. [dostęp 2014-11-03].
- ↑ Kronika. „Echo z nad Sanu”. Nr 23, s. 3, 4 października 1885.
- ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 405.
- ↑ Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 164, 215. ISBN 83-909787-0-9.
- ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
- ↑ Kronika. Zmiany własności. „Gazeta Lwowska”. Nr 194, s. 4, 26 sierpnia 1905.
- ↑ Według Mieczysława Strzelbickiego doszło do tego jeszcze w 1904. Nieprostujące sprostowanie. „Gazeta Sanocka”. Nr 220, s. 4, 5 kwietnia 1908.
- ↑ a b Nieprostujące sprostowanie. „Gazeta Sanocka”. Nr 220, s. 4, 5 kwietnia 1908.
- ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 5.
- ↑ Kwestionariusze ↓, s. 1, 2.
- ↑ Kwestionariusze ↓, s. 4.
- ↑ Kwestionariusze ↓, s. 14.
- ↑ Rzeszowski Dziennik Wojewódzki. R.5, nr 8 (15 października 1948) = 27, poz. 95
- ↑ Ks. Antoni Szypuła. 25 lat Parafii Rzymsko-katolickiej w Sanoku-Dąbrówce (fragmenty). „Tygodnik Sanocki”. Nr 22, s. 10, 16 października 1991.
- ↑ Dz.U. z 1961 r. nr 46, poz. 249
- ↑ Cecylia Błońska. Młodość w pogoni... za starym zapieckiem. „Nowiny”. Nr 196, s. 6, 15 i 16 sierpnia 1959.
- ↑ Najstarszy dom wiejski. „Nowiny”. Nr 94, s. 4, 21 kwietnia 1961.
- ↑ Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. „Nowiny”. Nr 274, s. 5, 18 i 19 listopada 1961.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dąbrówka Ruska (10), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 937.
- M. Puraczyńska: Kwestionariusze z badania środowiska. Dąbrówka Ruska. 1936/1938, s. 1-17.