Dobrá Voda (powiat Trnawa)
48°36′N 17°32′E/48,600000 17,533333
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Powiat | |
| Starosta |
René Blanárik[1] |
| Powierzchnia |
32,98[2] km² |
| Wysokość |
244[3] m n.p.m. |
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
+421 33[3] |
| Kod pocztowy |
919 54[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TT |
Położenie na mapie kraju trnawskiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
| 48°36′N 17°32′E/48,600000 17,533333
| |
| Strona internetowa | |
Dobrá Voda (niem. Gutwasser, ale także Guttenstein i węg. Jókő, co znaczy Dobry Kamień) – wieś (obec) na Słowacji w powiecie Trnawa. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1392 roku jako Jokw[6].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Wieś leży w północnej części Małych Karpat, w śródgórskiej Dobrowodzkiej Kotlinie (słow. Dobrovodská kotlina), otoczonej ze wszystkich stron górami, których szczyty wznoszą się na wysokość od 340 do 460 m n.p.m. Przez wieś przepływa potok Horná Blava, prawobrzeżny dopływ Dudváhu. Wieś dostępna jest jedyną drogą od strony południowo-wschodniej, łączącą ją z miejscowością Dechtice i biegnąca przez nią drogą nr 502 Vrbové - Bratysława.
Południową część kotliny budują mioceńskie zlepieńce oraz czwartorzędowe osady dyluwialne i fluwialne (w dolinach potoków). Północnym skrajem wsi przebiega wąski pas wapnistych piaskowców, zlepieńców i piaszczystych margli młodszej kredy, zaliczanych do Pienińskiego Pasa Skałkowego. Północną część katastru wsi budują wapienie i dolomity tzw. wettersteinskie środkowego i młodszego triasu oraz ciemnoszare wapienie tzw. gutensteinskie triasu środkowego[7], zaliczane do tzw. Dobrowodzkiego Krasu (słow. Dobrovodský kras).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś powstała u podnóży istniejącego od XIII w. zamku Dobra Woda, przy lokalnym szlaku wiodącym z Dechtic w dolinie Wagu przez Kotlinę Dobrowodzką i dalej przez góry do Brezovéj pod Bradlom lub do Hradištia pod Vrátnom, już po stronie doliny Myjavy. Już w roku 1363 mieszczanie z Trnawy uzyskali od króla Ludwika I prawo rąbania drewna, łamać kamienia budowlanego i wydobycia wapienia do wyrobu wapna na terenie "Dobrej Wody". Wieś w źródłach pisemnych po raz pierwszy wymieniona była w 1394 r. (pod nazwą Jokew). Z roku 1401 pochodzi najstarszy urbarz, w którym wymieniono obowiązki mieszkańców wobec ich feudalnej władzy. W roku 1437 cesarz Zygmunt Luksemburski uwolnił mieszkańców od płacenia myta i cła na granicach państwa (tzw. trzycatku), zaś w 1467 r. król Maciej Korwin nadał miejscowości status "polnego miasteczka" z prawem urządzania jarmarków. Kolejni władcy (Ferdynand III, Leopold I i Karol III) potwierdzali miejscowości starsze przywileje zwolnienia mieszkańców od podatków na rzecz żupy i państwa. W 1754 r. została założona pierwsza, jednoklasowa szkoła. Z 1782 r. pochodzi najstarsza zachowana pieczęć Dobrej Vody. W 1796 r. Jozef Zechmeister założył tu pierwszą manufakturę - międlarnię (słow. trepáreň) konopia i wytwórnię przędzy. W 1890 rozpoczęto budowę fabryki suchej destylacji drewna. W 1906 r. rozpoczęła się budowa sieci leśnych kolei wąskotorowych, dostarczających do niej drewno z okolicznych lasów (funkcjonowała do 1957 r.). W tym samym roku rozpoczął działalność zakład produkcji dachówek i cegielnia (spłonęła w 1930).
Rozwój miejscowości przerywały różne klęski elementarne. Wśród nich były zarazy morowe (1509, 1562) i wielokrotnie trzęsienia ziemi. Najsilniejsze z nich miało miejsce 10 stycznia 1906 r., kiedy uszkodzeniom uległy prawie wszystkie zabudowania[8]. Epicentrum znajdowało się na wschód od wsi. Było to najsilniejsze trzęsienie ziemi na Słowacji w XX w., a zarazem pierwsze zanotowane w tym kraju przy użyciu sejsmografu[9].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Rzymskokatolicki kościół Narodzenia Maryi Panny, poświęcony w 1820 r. Jego budowę rozpoczęto w roku 1788 na miejscu zanikłej, starej świątyni gotyckiej. Organy z 1830 r., na wieży zegar z roku 1850. Kościół remontowany w 1907 r. po trzęsieniu ziemi z roku poprzedniego i odnowiono w roku 2001[8].
- Kaplica Najświętszej Trójcy z roku 1730.
- Historyczny budynek probostwa powyżej kościoła, w nim znajduje się izba pamiątkowa (słow. Pamätná izba) Jána Hollého otwarta w 1985 r. Na budynku pamiątkowa tablica z roku 1935[9].
W granicach wsi znajduje się rezerwat przyrody Slopy, chroniący fragment Dobrowodzkiego Krasu z cenną wapieniolubną roślinnością[9]. Nad wsią, w granicach rezerwatu, znajdują się ruiny zamku Dobra Woda.
Na miejscowym cmentarzu, w jego górnej części, rośnie lipa drobnolistna, licząca sobie ok. 150 lat. Ma wysokość 35 m i 655 cm obwodu w pierśnicy. Od 2000 r. chroniona[9].
Osobistości[edytuj | edytuj kod]
W Dobrej Vodzie pod koniec życia żył słowacki ksiądz katolicki, pisarz, poeta i tłumacz Ján Hollý. Do wsi przyjechał po trzydziestoletnim pobycie w Madunicach, gdzie przy pożarze w maju 1843 stracił majątek całego życia i był też ranny. W tym okresie poprosił kościelne zwierzchnictwo o emerytowanie, a w potrzebie przyjął go proboszcz z Dobrej Vody, Martin Lackovič (przyjaciel z czasów studiów). W Dobrej Vodzie mieszkał aż do swojej śmierci 14 kwietnia 1849 i jest pochowany na miejscowym cmentarzu. 11 maja 1854 odsłonięto mu nad grobem pomnik ze słowami Ľudovíta Štúra i popiersiem słowackiego rzeźbiarza Ladislava Dunajskiego.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Panorama Dobrej Wody -
Izba pamiątkowa Jána Hollý'ego -
Kościół i rynek Dobrej Wody
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-10-06]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 32,98S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Dobrá Voda - História. [w:] E-OBCE.sk [on-line]. TERRA GRATA. [dostęp 2017-10-06]. (słow.).
- ↑ Wg mapy Geoportalu [1]
- ↑ a b Wg oficjalnej strony wsi [2]
- ↑ a b c d Daniel Kollár: Dobrá Voda [w:] "Krásy Slovenska" R. 99, nr 9-10/2022, s. 34-45
