Dojazdów
50°07′14″N 20°06′51″E/50,120556 20,114167| wieś | |
 Plac św. Stanisława w Dojazdowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1213[2] |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-010[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KRA |
| SIMC |
0322169 |
Położenie na mapie gminy Kocmyrzów-Luborzyca  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
| 50°07′14″N 20°06′51″E/50,120556 20,114167[1]
| |
Dojazdów – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Kocmyrzów-Luborzyca[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Osada na terenie obecnej wsi istniała już w 1079[5]. Najstarsze wzmianki pisemne o Dojazdowie pochodzą z 1389. W 1399 Władysław II Jagiełło dokonał przeniesienia wsi z prawa polskiego na prawo magdeburskie oraz nadał miejscowości immunitet sądowy[6].
Od XIV wieku wieś stała się własnością Krakowskiej Kapituły Katedralnej i należała do parafii w Luborzycy, której płacona była dziesięcina[5][6].
W powstałym w XV wieku Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis autorstwa Jana Długosza Dojazdów został określony jako wieś z rolami, sadami, łąkami, gajami, folwarkiem, dobrymi zabudowaniami i dwiema karczmami[5].
Zgodnie z wynikami spisu ludności przeprowadzonego w latach 1790-1792 przez Komisję Porządkową Cywilno-Wojskową Województwa Krakowskiego wieś liczyła 151 mieszkańców. Zlokalizowany był tu wówczas dwór, zamieszkały przez Michała Grzączeńskiego, ponadto działała karczma Mikołaja Kalińskiego oraz browar Ignacego Łęckiego[6].
W 1795, w związku z III rozbiorem Polski, Dojazdów stał się częścią Cesarstwa Austrii. W wyniku wojny polsko-austriackiej, w 1809 został przyłączony do Księstwa Warszawskiego[6]. Następnie na mocy postanowień Kongresu Wiedeńskiego mającego miejsce w latach 1814–1815, miejscowość stała się częścią Wolnego Miasta Kraków. Po zniesieniu jednostki w 1846 teren ten przyłączony został do Królestwa Galicji i Lodomerii, będącego częścią Cesarstwa Austrii[5].
Wieś pozostawała własnością kościelną do końca XVIII wieku[7]. Według stanu na 1801 dzierżawcą Dojazdowa pozostawał Kazimierz Ostrowski[6]. W pierwszych latach XIX wieku miejscowość przeszła na własność rodziny Potockich[7].
Właścicielką wsi była Zofia Czosnowska, wywodząca się z Potockich. Była ona kochanką Józefa Poniatowskiego. Z relacji tej pochodził jej syn, Józef[8]. W 1834 w dojazdowskim dworze zamieszkała córka Czosnowskiej, Paulina, wraz z mężem Stefanem Tańskim. Większość powierzchni miejscowości porastały wcześniej lasy, niewielką część jej obszaru stanowiły grunty orne. Tański doprowadził do rozwoju rolnictwa i powiększenia areału pod uprawę. Był on także zaangażowany w działalność niepodległościową, uczestniczył w powstaniu listopadowym, a w Dojazdowie prowadził pracę konspiracyjną. W 1846 w związku z powstaniem krakowskim prowadził zabiegi w celu utworzenia tu jednostki powstańczej, jednak udało mu się zgromadzić wokół siebie jedynie kilka osób, z którymi podążył do Krakowa[6].
W latach 50. XIX wieku Dojazdów wraz z okolicznymi miejscowościami stał się własnością Leona Rzewuskiego. Po jego śmierci w 1869 spadkobiercą tych dóbr zostały dzieci jego siostry: Hersylia Caetani hrabina Lovatelli oraz Honoriusz Caetani, książę Teano, którzy jednak nigdy nie przeprowadzili wizyty na zapisanych im terenach[6].
W 1888 dawny majątek Rzewuskiego zakupili Władysław i Stanisław Mycielscy. Dzięki posagowi wniesionemu przez swoją żonę, Władysław Mycielski w 1896 spłacił udziały brata, stając się jedynym właścicielem tych dóbr, rezydującym w Łuczanowicach. Dzięki darowaniu przez niego działki pod budowę, w 1890 w Dojazdowie została uruchomiona szkoła, którą w 1909 rozbudowano o trzy klasy, co nastąpiło w efekcie przekazania dotacji przez Mycielskiego. Do placówki uczęszczali uczniowie z Łuczanowic, Krzysztoforzyc, Kocmyrzowa i Dojazdowa. W 1897 w miejscowości uruchomiona została mleczarnia, działająca od 1905 pod nazwą „Parowa Mleczarnia Dóbr Łuczanowice w Dojazdowie”, posiadająca sieć barów mlecznych na terenie Krakowa[9]. Przerabiane w mleczarni mleko pochodziło zarówno z produkcji realizowanej przez majątek dworski, jak i było też skupowane od miejscowych rolników. Mycielski uruchomił również we wsi nowoczesny młyn[6].
14 grudnia 1899 uruchomiona została linia kolejowa łącząca Kraków z Kocmyrzowem, której trasę przeprowadzono przez Dojazdów[10].
Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 1921 Dojazdów liczył 388 mieszkańców, z czego 362 katolików, 5 ewangelików, 20 żydów oraz 1 osobę innego wyznania. 378 mieszkańców miejscowości podało narodowość polską, a 10 – żydowską[11].
W latach 20. XX wieku Władysław Mycielski przeprowadził parcelację ziemi pośród chłopów, jako jeden z pierwszych majątków pod Krakowem[6].
W 1928 majątek Dojazdowski został przepisany na syna Mycielskiego, Andrzeja, który w 1931 stał się formalnym właścicielem całych dotychczasowych dóbr swojego ojca, jednak z uwagi na prowadzoną przez niego pracę naukowa, do 1939 faktyczny zarząd nad majątkiem pełnił Władysław Mycielski[6].
Do 30 lipca 1934 Dojazdów stanowił gminę jednowioskową. 1 sierpnia 1934 miejscowość została włączona w skład powstałej wówczas gminy zbiorowej Ruszcza[12].
W okresie II wojny światowej ludność miejscowości brała udział w działalności konspiracyjnej, a tutejsza mleczarnia dostarczała swoje wyroby działającym na tym terenie partyzantom[6].
W 1945 Mycielscy zostali zmuszeni do opuszczenia majątku[6][13]. Zaraz po zakończeniu II wojny światowej założony został miejscowy Ludowy Klub Sportowy „Partyzant Dojazdów”[6]. W 1947 we wsi wybudowano boisko sportowe[14][15].
Gmina Ruszcza została zniesiona 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[16]. Na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 utworzono gromadę Dojazdów, a miejscowość stała się siedzibą liczącej 23 członków Gromadzkiej Rady Narodowej. Jednostka poza Dojazdowem obejmowała również Kocmyrzów, Krzysztoforzyce, Łuczanowice, Sulechów i Węgrzynowice[17][18].
Gromadę Dojazdów zniesiono 30 czerwca 1960 w związku z przeniesieniem siedziby Gromadzkiej Rady Narodowej z Dojazdowa do Kocmyrzowa i przemianowaniem jednostki na gromada Kocmyrzów[19].
1 stycznia 1973 roku Dojazdów wszedł w skład nowo utworzonej gminy Kocmyrzów-Luborzyca[6]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
Zgodnie z wynikami Narodowego Spisu Powszechnego z 1988 Dojazdów zamieszkiwało 728 osób, natomiast według danych Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 liczba ludności wzrosła do 880 osób. Spis Powszechny z 2011 wykazał 989 mieszkańców, a według Spisu Powszechnego z 2021 było to 1212 osób[20].
Edukacja i kultura[edytuj | edytuj kod]
W Dojazdowie znajduje się publiczne przedszkole[21]. Starsze dzieci uczęszczają do Szkoły Podstawowej w Kocmyrzowie[22].
Na terenie wsi działa koło gospodyń wiejskich, biorące udział w uroczystościach gminnych, a także w imprezach w innych miejscowościach, jak Kraków, Skawina, Nowy Targ, czy Sieniawa[23][24].
Funkcjonuje tu świetlica wiejska, której budynek został oddany do użytku w 2021. Mieści ona siedzibę koła gospodyń wiejskich, odbywają się tu również zajęcia organizowane przez gminne Centrum Kultury i Promocji. W bezpośrednim sąsiedztwie obiektu znajduje się plac zabaw, ścieżka rekreacyjno-edukacyjna oraz altana sołecka[6].
Transport[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość leży na szlaku drogi wojewódzkiej nr 776 Kraków – Busko-Zdrój[25][26].
Przez ul. Kocmyrzowską przebiegają podmiejskie linie 202, 212, 222, 232, 262, 272 MPK Kraków, zatrzymujące się tu na trzech przystankach. Linia 272 obsługuje ponadto kolejne trzy przystanki zlokalizowane w ciągu ulicy Krakowskiej, łącząc Dojazdów z Łuczanowicami, Wadowem, Luboczą oraz nowohuckim Kombinatem[27][28][29].
Najbliższe stacje kolejowe to Zastów i Baranówka[30].
Miejscowość położona była na szlaku linii kolejowej nr 111 Kraków – Kocmyrzów, na której przewozy rozpoczęto 14 grudnia 1899. Najbliższy Dojazdowa przystanek na linii stanowiła końcowa stacja w Kocmyrzowie[10]. Od 28 września 1963 relacje pociągów zostały skrócone do odcinka pomiędzy stacjami Kocmyrzów i Nowa Huta. W 1970 linię zamknięto dla ruchu pasażerskiego, a w maju 1993 całkowicie zaprzestano na niej kursowania pociągów[31]. Linia została rozebrana w 2006[32], a jej teren zajęła rozbudowana w latach 2010–2014 ulica Kocmyrzowska, będąca częścią drogi wojewódzkiej nr 776[33][34].
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
Dojazdów w strukturach kościoła rzymskokatolickiego od 1828 formalnie pozostaje częścią parafii św. Grzegorza Wielkiego w Ruszczy. Wcześniej miejscowość wchodziła w skład parafii Luborzyca, którą w wyniku utworzenia Wolnego Miasta Krakowa znacznie okrojono[35]. Współcześnie niektórzy miejscowi wierni kościoła rzymskokatolickiego przynależą również do erygowanej w 2001 parafii Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Prusach[36][37].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 25047
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 232 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ a b c d Dojazdów – Historia wsi okraszona legendą. Polska Niezwykła. [dostęp 2020-05-10].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Dojazdów. Gmina Kocmyrzów-Luborzyca. [dostęp 2022-07-24].
- ↑ a b Sołectwa – Dojazdów. Gmina Kocmyrzów-Luborzyca. [dostęp 2020-05-10].
- ↑ Zofia Oborska z Potockich [online], ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2023-07-24] [zarchiwizowane z adresu 2019-07-02].
- ↑ O tradycjach ludowych w Łuczanowicach i nie tylko. Łuczanowice – tradycja i nowoczesność [online], glos-tn.krakow.pl [dostęp 2023-07-24].
- ↑ a b Maciej Miezian. Rola Kolei Kocmyrzowskiej w początkowym okresie budowy Nowej Huty. „Zeszyty Naukowo Techniczne SITK RP, Oddział w Krakowie”. 3 (114), s. 71–72, 2017.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 i innych źródeł urzędowych, t. XII, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1925, s. 18.
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 535
- ↑ W dworze Mycielskich [online], karnet.krakowculture.pl [dostęp 2023-07-24].
- ↑ L.K.S. „Partyzant” Dojazdów. Gmina Kocmyrzów-Luborzyca. [dostęp 2020-05-10].
- ↑ L.K.S. "Partyzant" Dojazdów [online], kocmyrzow-luborzyca.ug.gov.pl [dostęp 2024-01-02].
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Uchwała Nr 22/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu krakowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 17 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50)
- ↑ Uchwała Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 1 października 1954 r. w sprawie ustalenia liczby członków gromadzkich rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 8 października 1954 r., Nr. 9, Poz. 34)
- ↑ Uchwała Nr 16/III/60 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 maja 1960 r. w sprawie zmiany granic gromad, oraz ustalenia siedzib niektórych gromadzkich rad narodowych i zmiany nazw gromad w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 25 czerwca 1960 r., Nr. 10, Poz. 56)
- ↑ Bank Danych Lokalnych. bdl.stat.gov.pl. [dostęp 2022-12-04].
- ↑ Kontakt. Przedszkole Samorządowe „Wesoła Gromadka” w Dojazdowie. [dostęp 2020-05-10].
- ↑ Uchwała Nr VII/43/2019 Rady Gminy Kocmyrzów-Luborzyca z dnia 6 maja 2019 r. w sprawie ustalenia planu sieci publicznych przedszkoli i Oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych prowadzonych przez Gminę Kocmyrzów-Luborzyca. [dostęp 2020-05-10].
- ↑ Koła Gospodyń Wiejskich. Gmina Kocmyrzów-Luborzyca. [dostęp 2020-05-10].
- ↑ KGW Dojazdów. 14 czerwca 2009. [dostęp 2020-05-10].
- ↑ Mapa drogowa Małopolski. Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie. [dostęp 2020-05-10].
- ↑ Wykaz dróg. Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie. [dostęp 2020-05-10].
- ↑ Rozkłady jazdy [online], Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Krakowie [dostęp 2022-06-19].
- ↑ Aktualny schemat sieci. Komunikacja miejska w Krakowie. [dostęp 2022-06-19].
- ↑ Kraków. W czerwcu uruchomią nową linię autobusową. Będą zmiany w komunikacji miejskiej [online], krakow.naszemiasto.pl [dostęp 2023-06-19].
- ↑ Transport i komunikacja publiczna. Gmina Kocmyrzów-Luborzyca. [dostęp 2020-05-10].
- ↑ Waldemar Bałda. Stacja umarła. „Dziennik Polski”, 6 października 2007.
- ↑ Linia Kraków Nowa Huta – Kocmyrzów (111) – Historia linii. Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 2020-10-24].
- ↑ Ewa Tyrpa. Nowy trakt w sierpniu. „Dziennik Polski”, 7 marca 2011.
- ↑ Inwestycje drogowe w Gminie Kocmyrzów-Luborzyca. Gmina Kocmyrzów-Luborzyca, 2 listopada 2015. [dostęp 2020-10-24].
- ↑ Piotr Maroszek, „Dzieje parafii Ruszcza” – Rozdział VI: Trudny wiek XIX [online], www.nhmz.pl [dostęp 2021-09-18].
- ↑ Święto parafii w Prusach [online], Gmina Kocmyrzów-Luborzyca, 10 listopada 2010 [dostęp 2020-05-10].
- ↑ Parafia – Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Prusach [online] [dostęp 2021-09-18] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Dojazdów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 92.
- Dojazdów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 423.
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonia | |
| Integralne części wsi |
|
