Dystrykt Brczko

Dystrykt Brczko Bośni i Hercegowiny

bośn., chor. Brčko distrikt Bosne i Hercegovine
serb. Брчко дистрикт Боснe и Херцеговинe

Herb Flaga
Stolica	Brczko
Powierzchnia	493 km²
Populacja (2013) • liczba ludności	93 028
• gęstość	189 os./km²
Waluta	marka zamienna (BAM)
Telefoniczny nr kierunkowy	(+387) 49
Strefa czasowa	UTC +1
Język urzędowy	bośniacki, serbski, chorwacki
Położenie na mapie

Mapa

Brčko

Dystrykt Brczko – samorządna jednostka administracyjna Bośni i Hercegowiny. Zlokalizowany w północno-wschodniej części kraju, w Bośni (krainie historyczno-geograficznej), nad rzeką Sawą. Utworzony 5 marca 1999, z 52% terytoriów zajętych przez Bośniackich Muzułmanów i 48% terytoriów zajętych przez Bośniackich Serbów, a faktycznie istniejący od 8 marca 2000. Obejmuje obszar okręgu miejskiego Brczka w granicach z 1 stycznia 1991 roku. Obejmuje terytorium całej gminy Brczko, a siedziba jego władz mieści się w mieście Brczko. Dzielnica ma powierzchnię 208 km² i zamieszkuje ją około 87 332 mieszkańców (dane szacunkowe z 2007 r.). Jej stolicą jest miasto Brčko, liczące około 31 500 mieszkańców (dane szacunkowe z 2007 r.).

Dystrykt jest integralną częścią Bośni i Hercegowiny, ale do 31 sierpnia 2012 znajdował się pod kontrolą międzynarodową (opiekę sprawował nad nim Wysoki Przedstawiciel dla Bośni i Hercegowiny). Formalnie jest również częścią obydwu pozostałych części składowych Bośni i Hercegowiny, tj. zarówno Federacji Bośni i Hercegowiny, jak i Republiki Serbskiej. Jest strefą zdemilitaryzowaną.

Posiada własne władze: ustawodawczą – Zgromadzenie (Skupština, Скупштина) na czele z Przewodniczącym oraz wykonawczą na czele z burmistrzem, wybieranym przez Zgromadzenie, a ich działalność nadzoruje międzynarodowy Zarządca.

Historia

Granice Dayton przed utworzeniem dystryktu Brcko

„Dystrykt Brčko” został utworzony w wyniku procesu arbitrażowego prowadzonego przez Wysokiego Przedstawiciela ONZ w Bośni i Hercegowinie. Jednak w porozumieniu pokojowym z Dayton proces ten mógł rozstrzygać jedynie spór o linię graniczną między podmiotami (granica). Okręg Brčko został utworzony przez całe terytorium dawnej gminy Brčko, z czego 48% (w tym miasto Brčko) znajdowało się w Republice Serbskiej, a 52% w Federacji Bośni i Hercegowiny. Po wojnie Unia Europejska utrzymywała obecność dyplomatyczną w celu utrzymania pokoju na tym obszarze.

W 2006 r. Na mocy Rozkazu Misji Obserwacyjnej ONZ zniesiono całe „ustawodawstwo podmiotowe w powiecie Brczko i na granicy”. Rezolucja podjęta przez przełożoną Brčko, Susan Johnson, usuwa wszystkie przepisy dotyczące podmiotów federalnych Bośni i Hercegowiny w Dystrykcie, a także usuwa linię graniczną. Decyzja czyni prawa Dystryktu i prawa Państwa Bośni i Hercegowiny (w tym prawa Socjalistycznej Republiki Bośni i Hercegowiny) podstawowymi zasadami prawnymi w Dystrykcie.

Brčko był jedynym elementem porozumienia pokojowego z Dayton, który nie został sfinalizowany. Umowa arbitrażowa została sfinalizowana w kwietniu 1996 r., w wyniku czego „okręg” jak wspomniano powyżej miał być administrowany przez międzynarodową reprezentację w osobie ambasadora wyznaczonego przez misję OBWE.

Pierwszy przedstawiciel OBWE w okręgu Brčko przybył w czerwcu 1996 r. Przed tą datą Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) miała skromne przedstawicielstwo, początkowo kierowane przez Randolpha Hamptona. W międzyczasie, zanim dystrykt Brczko mógł być reprezentowany zgodnie z ustaleniami postarbitrażowymi, odbyły się wybory lokalne i przekazano pakiety pomocy humanitarnej, przy współpracy agencji USAID i ECHO. Okręg ten był znany jako ośrodek różnych międzynarodowych programów odbudowy Bośni i Hercegowiny, kierowanych głównie przez obce rządy, zwłaszcza Stany Zjednoczone.

Obszar ten był początkowo administrowany przez społeczność międzynarodową. Okręg Brčko został oficjalnie ustanowiony 8 marca 2000 r., po tym, jak stało się jasne, że obie jednostki nie mogą zdecydować, który obszar powinien zostać przydzielony każdej ze stron. Rząd składa się z równych części trzech grup etnicznych. Oprócz własnej administracji region ma własne przepisy dotyczące poczty, podatków i policji.

Do sierpnia 2012 r. lokalnie wybierani urzędnicy byli wspierani przez międzynarodowego przełożonego. Nadzorca posiadał szerokie uprawnienia, w tym prawo do ogłaszania wiążących decyzji. Odpowiadał za ułatwianie powrotu uchodźców, promowanie demokratycznego i wieloetnicznego rządu oraz reaktywację gospodarki. OBWE i EUFOR utrzymały swoją obecność w okręgu po zawieszeniu nadzoru, a delegatura Unii Europejskiej utworzyła warsztat w Brczku. Mandat wysokiego przedstawiciela pozostaje niezmieniony.

Regulamin w Federacji

Okręg Brčko, choć teoretycznie administrowany przez oba bośniackie podmioty federacyjne, w praktyce jest trzecim podmiotem Republiki Bośni i Hercegowiny, mającym takie same prawa jak Serbska Republika Bośni i Federacja Bośni i Hercegowiny.

Brčko znajduje się pod bezpośrednią administracją Federacji, ale dystrykt jest uważany za wolne terytorium, to znaczy pod administracją obu podmiotów federacyjnych, a nawet jako wspólne terytorium między nimi w formie kondominium.

Granice

Brčko graniczy od południa i północnego zachodu z Federacją Bośni i Hercegowiny, od wschodu i zachodu z Serbską Republiką Bośni, od północy z Republiką Chorwacji i na północnym wschodzie z Republiką Serbii.

Populacja

1971

Populacja wynosiła 74 771 mieszkańców, rozmieszczonych w następujący sposób:

• Boszniacy – 30 181 (40,36%)
• Chorwaci – 24 925 (33,33%)
• Serbowie – 1086 (1,45%)
• Jugosłowianie – 5 %
• Inni – 870 (1,18%)

Skład etniczny regionu Brczko w 1991:

• Boszniacy – 45%
• Chorwaci – 25%
• Serbowie – 21%
• Jugosłowianie – 6%
• inni – 3%

1997

Ludność na terenie powiatu wynosi 33 623 mieszkańców, w tym:

• Boszniacy – 10 569 (31,39%)
• Chorwaci – 2650 (7,81%)
• Serbowie – 18 193 (52,09%)
• Jugosłowianie – 5 %
• Inne – 0,4%

Od 1991 roku nie było oficjalnego spisu ludności, więc niektóre z przedstawionych tutaj danych są jedynie szacunkami.

2006

Populacja powiatu została oszacowana na 78 863 osób, rozłożona w następujący sposób:

• Boszniacy – 32 332 (43,95%)
• Chorwaci – 7919 (11,50%)
• Serbowie – 38 618 (46,55%)

Obecny skład etniczny regionu Brczko:

• Boszniacy – 42%
• Serbowie – 35%
• Chorwaci – 21%
• inni – 2%

2013

• bośniacki – 35,381 (42,36%)
• Serbowie – 28 884 (34,58%)
• Chorwaci – 17 252 (20,66%)
• inne narodowości – 1899 (2,28%)

spis ludności z 1961 r

• 
  Struktura etniczna Brcko według osadnictwa 1961
• 
  Struktura etniczna Brcko według osadnictwa 1961
• 
  Odsetek Bośniaków w Brčku według osadnictwa 1961
• 
  Proporcja Chorwatów w Brčku według osadnictwa 1961
• 
  Odsetek Serbów w Brczku według osadnictwa 1961

spis ludności z 1971 r

• 
  Struktura etniczna Brcko według osadnictwa 1971
• 
  Struktura etniczna Brcko według osadnictwa 1971
• 
  Odsetek Bośniaków w Brčku według osadnictwa 1971
• 
  Proporcja Chorwatów w Brčku według osadnictwa 1971
• 
  Odsetek Serbów w Brczku według osadnictwa 1971

spis ludności z 1981 r

• 
  Struktura etniczna Brcko według osadnictwa 1981
• 
  Struktura etniczna Brcko według osadnictwa 1981
• 
  Odsetek Bośniaków w Brčku według osadnictwa 1981
• 
  Odsetek Chorwatów w Brčku według osadnictwa 1981
• 
  Odsetek Serbów w Brczku według osadnictwa 1981

spis ludności z 1991 r

• 
  Struktura etniczna Brcko według osadnictwa 1991
• 
  Struktura etniczna Brcko według osadnictwa 1991
• 
  Odsetek Bośniaków w Brčku według osadnictwa 1991
• 
  Odsetek Chorwatów w Brčku według osadnictwa 1991
• 
  Odsetek Serbów w Brczku według osadnictwa 1991

spis ludności z 2013 r

• 
  Struktura etniczna Brcko według osadnictwa 2013
• 
  Struktura etniczna Brcko według osadnictwa 2013
• 
  Odsetek Bośniaków w Brčku według osadnictwa 2013
• 
  Odsetek Chorwatów w Brčku według osadnictwa 2013
• 
  Odsetek Serbów w Brčku według osadnictwa 2013

Rząd i polityka

W sejmiku powiatu Brczko jest 29 miejsc. Miejsca są przydzielane dla każdej ze stron w następujący sposób:

• 6 miejsc w Demokratycznej Partii Serbii
• 5 mandatów z Partia Socjaldemokratyczna
• 4 mandaty z Partia Akcji Demokratycznej
• 3 miejsca w Chorwackiej Unii Demokratycznej
• 3 mandaty z Partii dla Bośni i Hercegowiny
• 2 miejsca w Sojuszu Niezależnych Socjaldemokratów
• 2 mandaty z Chorwackiej Partii Ludowej
• 2 mandaty z Socjalistycznej Partii Republiki Serbskiej
• 1 miejsce z Partia Demokratyczna
• 1 wolne miejsce na kandydata niezależnego

Według pochodzenia etnicznego:

• 13 bośniacki
• 11 Serbowie
• 5 chorwacki

Przełożeni

Powołano „nadzorcę międzynarodowego” dla powiatu Brczko. Pełni również funkcję zastępcy Wysoki Przedstawiciel. Stanowisko to zostało zawieszone w 2012 r. Stanowisko to sprawowali następujący „promotorzy”:

1. Robert William Farrand, 7 marca 1997 - 2 czerwca 2000
2. Gary L. Matthews, 2 czerwca 2000 - 14 marca 2001
3. Niemcy Gerhard Sontheim, 14 marca 2001 - 20 kwietnia 2001 (tymczasowo)
4. Henry Lee Clarke, 20 kwietnia 2001 - 1 października 2003
5. Niemcy Gerhard Sontheim, 1 października 2003 - 16 stycznia 2004 (tymczasowo)
6. Susan Rockwell Johnson, 16 stycznia 2004 - 1 października 2006
7. Stany Zjednoczone Raffi gregoriański, 1 października 2006 - 2 sierpnia 2010
8. Niemcy Gerhard Sontheim, 2 sierpnia 2010 - 22 września 2010 (tymczasowo)
9. Roderick Moore, od 22 września 2010

Burmistrzowie

W powiecie rządzili następujący burmistrzowie:

1. Miodrag Pajić (serbski) 1993 - 13 listopada 1997
2. Borko Reljić (serbski) 13 listopada 1997 - 15 kwietnia 1999
3. Sinisa Kisić (serbski) 15 kwietnia 1999 - 12 listopada 2003
4. Ivan Krndelj (chorwacki) 12 listopada 2003 - 3 grudnia 2003
5. Branko Damjanac (serbski) 3 grudnia 2003 - 8 grudnia 2004
6. Mirsad Djapo (Bośniak) 8 grudnia 2004 - 12 lutego 2009
7. Dragan Pajić (Serbski) od 12 lutego 2009

Wyjątkowi ludzie

• Edo Maaika —raper
• Mladen Petrić  to chorwacki międzynarodowy piłkarz
• Vesna Pisarović  jest piosenkarką popową
• Lepa Brena  jest piosenkarzem
• Edvin Kanka Čudić  jest obrońcą praw człowieka z Bośni
• Anil Dervišević — Właściciel klubu siatkówki „Denver-Area”, trener kobiecej drużyny siatkówki Bośni i Hercegowiny
• Jenana Šeganović  jest pianistą
• Anton Maglik  jest chorwackim piłkarzem
• Jasmin Imamović  jest politykiem
• Nataša Vojnović  jest modelem serbskim
• Mato Tadić  jest sędzią

• Brankica Mihajlović  to serbska siatkarka, mistrzyni świata i Europy, srebrna medalistka Letnich Igrzysk Olimpijskich 2016
• Ines Janković  jest serbskim projektantem mody
• Nikola Kovač  jest zawodowym graczem Counter-Strike: Global Offensive

Współpraca

• Mostar, Bośnia i Hercegowina

Zobacz też

• Bośnia i Hercegowina
• Podział administracyjny Bośni i Hercegowiny
• Republika Serbska

Linki zewnętrzne

• Statut (Konstytucja) Brczka (en). ohr.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-10)].
• Strona Zgromadzenia (Skupsztiny) Brczka
• Strona rządu (Burmistrza) Brczka. bdcentral.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-21)].
• Mapa Dystryktu Brczko
• Strona Zarządcy Brczka