Else Christensen

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Else Christensen
Data i miejsce urodzenia

1913
Esbjerg

Data i miejsce śmierci

4 maja 2005
Vancouver

Else Christensen (ur. w 1913[a] w Esbjerg, zm. 4 maja 2005 na wyspie Vancouver) – duńska orędowniczka rasistowskiej odmiany rodzimowierstwa germańskiego. Była założycielką Odinist Fellowship w Stanach Zjednoczonych, gdzie spędziła większość swojego życia. Ideolożka terceryzmu, popierała ustanowienie anarchosyndykalistycznego społeczeństwa, opartego na rasowo aryjskich społecznościach.

Urodziła się jako Else Ochsner w Esbjerg, w Danii. Po przeprowadzce do Kopenhagi stała się zwolenniczką anarchosyndykalizmu. Związała się ze strasserowsko-narodowobolszewicką frakcją Narodowosocjalistycznej Duńskiej Partii Robotniczej, łącząc skrajnie prawicowe podejście do rasy z lewicowym spojrzeniem na ekonomię. W 1937 roku poślubiła duńskiego działacza nazistowskiego Aage'a Alexa Christensena. Ze względu na ich narodowobolszewickie sympatie byli oni pod nieustanną obserwacją w trakcie okupacji Danii przez Niemcy podczas II wojny światowej. Po wojnie wyemigrowała do Anglii, a stamtąd do Kanady, osiedlając się w 1951 roku w Toronto. Współpracując z różnymi skrajnie prawicowymi aktywistami natknęła się na prace amerykańskiego ideologa skrajnej prawicy, Francisa Parkera Yockeya, a także australijskiego odynisty Alexandra Rud Millsa, którzy wywarli na nią głęboki wpływ.

Wierzyła, że Żydzi kontrolują zachodnie instytucje społeczno-polityczne, oraz że uniemożliwia to budowę jakiegokolwiek jawnie politycznego ruchu promującego świadomość rasową pośród tych, których uważała za Aryjczyków. W zamian uważała, że rodzimowierstwo germańskie, w swojej odmianie nazywanej przez nią odynizmem, stanowi najlepszy środek do krzewienia takiej świadomości. W 1969 roku Christensen wraz ze swoim mężem założyli grupę, noszącą nazwę Odinist Fellowship. Po śmierci Alexa w 1971 roku Christensen kontynuowała swoją pracę, przenosząc się do Stanów Zjednoczonych. W tym samym roku rozpoczęła wydawanie czasopisma pod tytułem The Odinist (Odynista), które ukazywało się przez wiele lat. W 1993 roku trafiła do więzienia za przemyt narkotyków, jakkolwiek utrzymywała ona, że została wykorzystana jako muł narkotykowy wbrew własnej wiedzy. Po wyjściu z więzienia została deportowana do Kanady, gdzie mieszkała na wyspie Vancouver aż do śmierci.

Wywarła znaczący wpływ na zorientowany rasowo ruch odynistyczny, otrzymując w jego ramach przydomek „Wielkiej Matki”. Jej życie i działalność były przedmiotem licznych badań w dziedzinie studiów nad odynizmem i skrajną prawicą w Ameryce Północnej ze strony takich uczonych, jak Nicholas Goodrick-Clarke, Mattias Gardell czy Jeffrey Kaplan.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się jako Else Oscher w 1913 roku w Esbjerg w zachodniej Danii. Została tkaczką ręczną i w 1933 roku przeniosła się do Kopenhagi, gdzie następnie przyjęła idee anarchosyndykalizmu i stała się zwolenniczką anarchosyndykalistycznego ideologa Christiana Christensena. Stykając się z różnymi konkurującymi ze sobą grupami radykałów, zarówno z lewej, jak i z prawej strony, znalazła się pod rosnącym wpływem skrzydła strasserowskiego Narodowosocjalistycznej Duńskiej Partii Robotniczej (DNSAP), organizacji odwzorowującej ideologię niemieckiego narodowego socjalizmu Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników. W 1937 roku poślubiła snycerza i związkowca, Aage'a Alexa Christensena, który służył w roli czołowego porucznika lidera DNSAP, Caya Lembcke[1][2]. Christensen związała się ze strasserowsko-narodowobolszewicką frakcją w partii, lecz jej mąż został z niej wyrzucony po przejęciu weń kontroli przez Fritza Clausena[1].

Rajd DNSAP, w trakcie którego zaangażowano Christensen

Po inwazji Niemiec na Danię w 1940 roku, małżeństwo zostało aresztowane za wcześniejsze zaangażowanie w narodowobolszewickie bojówki. Else została wypuszczona po 3-dniowym przesłuchaniu, lecz Aage został skazany za nielegalne posiadanie broni i zamknięty na sześć miesięcy[1]. Po tym czasie Else przekonała kuzyna swego ojca, będącego ministrem sprawiedliwości, że Aage powinien zostać wypuszczony[1]. Wraz z końcem II wojny światowej, para wyjechała z Danii do Anglii. W 1951 roku wyemigrowali do Kanady, gdzie osiedlili się w Toronto; tam Else pracowała w różnych szpitalach, realizując powołanie, które zachowała przez całe swoje życie[3].

Rozwijając zainteresowania zorientowane wokół klasowego i rasowego radykalizmu, budowała ona kontakty z wieloma skrajnie prawicowymi aktywistami z sąsiednich Stanów Zjednoczonych, w tym z Willisem Carto czy Jamesem K. Warnerem, późniejszym nowojorskim organizatorem Amerykańskiej Partii Nazistowskiej. Warner miał za sobą wczesną próbę zaszczepienia odynizmu jako religijnego skrzydła amerykańskiego ruchu nazistowskiego, lecz nie wierząc w jego powodzenie przekazał wszystkie swoje materiały w tym temacie Christensen[3][2]. To w nich Christensen napotkała pamflet autorstwa australijskiego odynisty Alexandra Rud Millsa pod tytułem Zew Naszej Starożytnej Religii Nordyckiej (ang. Call of Our Ancient Nordic Religion). Jakkolwiek Christensen uważała, że wiele z idei Millsa było zbyt mocno inspirowanych wolnomularstwem, by trafić w jej sympatie[3], była ona pod głębokim wpływem jego idei odrodzenia kultu starożytnych bóstw nordyckich[4]. Jej podejście do rozumienia tych bóstw było silnie zakorzenione w psychologii jungowskiej – wierzyła, że bóstwa nordyckie były zakodowane w nieświadomości zbiorowej białej rasy[5].

Była również pod wpływem pism amerykańskiego teoretyka skrajnej prawicy, Francisa Parkera Yockeya, w tym szczególnie jego pracy Imperium z 1962 roku, gdzie ubolewał nad przegraną nazistowskich Niemiec i obarczał winą za to żydowskie wpływy w Europie i USA[6][7][8]. Pod wpływem tych inspiracji Christensen zaczęła wierzyć, że kultura aryjska osiągnęła swoją „fazę starości”, uosabianą przez ideologie chrześcijaństwa, komunizmu i kapitalizmu, wiarę w równość wszystkich ludzi oraz internacjonalistyczny rozkład odrębności kulturowej różnych ras[9]. Przeczytała również Zmierzch Zachodu Oswalda Spenglera[10][7], jednak odrzuciła jego pesymistyczny pogląd o tym, że ów zmierzch jest ostateczny, zamiast tego uważając, że cywilizacja aryjska może zostać odmłodzona poprzez przyjęcie nowej religii – odynizmu[9]. Uważała odynizm za religię, która posiada naturalną i niezbywalną więź z czymś, co postrzegała jako rasę północnoeuropejską, twierdząc że „pierwotne źródło” wiary jest „biologiczne: jej początek tkwi w naszej rasie, jego zasady zakodowano w naszych genach”[11]. Wierzyła również, że odynizm powinien używać raczej nordyckich nazw bóstw zamiast anglosaskich lub teutońskich w celu uniknięcia powojennej niechęci pomiędzy Anglią i Niemcami[7].

Odinist Fellowship[edytuj | edytuj kod]

„My, jako odyniści, powinniśmy kontynuować nasz trud dla
aryjskiej religii, aryjskiej wolności, aryjskiej kultury, aryjskiej
świadomości i aryjskiego samostanowienia.”

Else Christensen, 1985

Założyła Odinist Fellowship w 1969 roku w oparciu o swój dom przenośny w Crystal River[12]. Badacz skrajnej prawicy, Jeffrey Kaplan określił je „pierwszym organizacyjnym uzewnętrznieniem rasowistycznego odynizmu w Stanach Zjednoczonych”[7], podczas gdy religioznawczyni Stefanie von Schnirbein zapisała, że Christensen stworzyła swoją wersję odynizmu będącego „odrębnym nosicielem do ustanowienia jej kulturalnego pesymizmu, antysemickiej i radykalnej rasowej agendy pod płaszczykiem religii”[13]. Po śmierci męża w 1971 roku skupiła się mocniej na aktywnościach związanych z odynizmem. Zaczęła podróżować po Ameryce Północnej promując go[11], a w sierpniu 1971 roku wydała pierwszy numer swojego magazynu, The Odinist, którego otwarciu towarzyszyło hasło „Nowe Wartości z Przeszłości” (ang. New Values from the Past)[14][11]. The Odinist skupiał się na prawicowych kwestiach – Kaplan wymienia komentowanie prawicowych idei, aktualności i idee antysemickie, które regularnie gościły na jego łamach, podczas gdy bezpośrednie dyskusje teologii odynistycznej czy tekstów staronordyckich były bardzo rzadkie[15]. Pogańska publicystka Margot Adler określiła The Odinist jako będący „szczerze rasistowski, chociaż oni prawdopodobnie preferowaliby termin »rasowistyczny«”[16].

Wierzyła, że odynizm jest idealnym narzędziem dla rozwijania aryjskiej świadomości rasowej, rozgłaszając swoją opinię, jakoby kontrolowane przez Żydów instytucje nie mogły pozwolić jej na dokonanie tego w bardziej otwarty sposób, stwierdzając że „nie możesz popełnić błędu, który popełnił Hitler (otwartego atakowania Żydów)... Każdy wie, że Żydzi kontrolują cały cholerny świat, więc nie możesz walczyć z ich połączonymi siłami. Musisz uważać, gdzie stąpasz”[11]. Niektórzy czytelnicy The Odinist pisali listy do redakcji, wyrażając swoją dezaprobatę wobec tego, co określali jako poparcie redaktorów dla nazizmu, na co Christensen publicznie odpowiadała oskarżeniami o „najmarniejszy ze wszystkich ciosów, jakie mogą być wymierzone przeciwko każdemu, kto znajdzie cokolwiek pozytywnego do powiedzenia o... narodowym socjalizmie... lub kto pragnie jedynie pewnego stopnia obiektywizmu w zajmowaniu się tym rażąco oczernianym ruchem”[17].

We wczesnych latach 70. nawiązała kontakt z Valgardem Murrayem i Eltonem Hallem, rodzimowiercami germańskimi prowadzącymi klan w Arizonie, których grupa stała się w 1976 roku pierwszą grupą atestowaną przez Odinist Fellowship[18][19]. Z kolei we wczesnych latach 80. stworzyła ona program pomocy więziennej w nadziei przyciągnięcia więźniów do odynizmu, zyskując w ten sposób oficjalne uznanie odynizmu za religię w stanie Floryda[14][20][5][21]. W więzieniach Odinist Fellowship organizowało cztery okresowe święta w roku, w trakcie których miał miejsce zarówno symbel, jak i wspominanie urodzin Hitlera[22][5].

Nagrobek Else Christensen

W 1993 roku Christensen została aresztowana, sądzona i skazana na 5 lat i 4 miesiące więzienia za przemyt marihuany i heroiny[23][22]. Według niej samej prowadziła ona samochód z Teksasu do Florydy w ramach przysługi dla znajomych i nie miała świadomości, że została przez nich wykorzystana jako muł narkotykowy. Wielu odynistów i asatruar odrzuciło wyrok, twierdząc że oskarżenie zostało sfabrykowane w celach politycznych; Murray założył Komitet Uwolnienia Else Christensen (Free Else Christensen Committee) i wraz ze Stephenem McNallenem stworzyli fundusz w celu jej wspierania. Sama Christensen nie poparła głosów o politycznej motywacji zarzutów, zamiast tego obwiniając swoją własną naiwność za to, że dała się wykorzystać handlarzom narkotyków[22]. Tuż przed uwięzieniem przekazała listę członków Odinist Fellowship McNallenowi na użytek jego własnej organizacji germanorodzimowierczej, Ásatrú Folk Assembly[23].

Po odbyciu wyroku została deportowana do Kanady. Tam została zaproszona przez Maxa Hyatta, gothi Asatru Alliance – grupy stowarzyszonej w Wodan's Kindred, do zamieszkania w jego domu na wyspie Vancouver[22], jednak w wyniku pojawienia się osobistych oraz politycznych niesnasek Christensen opuściła jego domostwo i przeniosła się do RV parku w Parksville, gdzie żyła w małej przyczepie[24]. Pomimo o wiele mniejszego zaangażowania w odynistyczny aktywizm niż wcześniej[25], podjęła wysiłki w kierunku reaktywacji Odinist Fellowship. W 1998 roku zaczęła publikację Midgard Page, która pojawiała się zarówno w wersji papierowej, jak i elektronicznej, w późniejszym czasie była też zamieszczana na należącej do Hyatta stronie Wodansdaeg Press. U schyłku swego życia stała się bardziej umiarkowana w swoich poglądach, popierając raczej zmianę kulturową wśród Aryjczyków, niż akcje polityczne. Stało to w sprzeczności z radykalniejszymi poglądami nowszych organizacji odynistów jak Wotansvolk, które stawiały na akcje bojowe ukierunkowane na zmianę socjo-polityczną[22]. Umarła 4 maja 2005 roku[26].

Ideologia[edytuj | edytuj kod]

Kamień pamiątkowy poświęcony Elsie Christensen w świątyni Wspólnoty Odynistycznej Hiszpanii – Ásatrú w hiszpańskiej prowincji Albacete.

Historyk religii Mattias Gardell wierzył, że odynizm Christensen wyrażał odrębny w stosunku do McNallenowskiego Asatru nurt rodzimowierstwa germańskiego, określając Christensenowską wersję jako „bardziej polityczną i rasową interpretację ze znaczącymi wpływami narodowego socjalizmu”[25]. Wskazywał on, że Christensen postrzegała religię jako środek służący „ujednoliceniu i odmłodzeniu rasowemu”[1]. Jej podejście do odynizmu koncentrowało się głównie na studiowaniu książek niż doświadczeniach duchowych osiąganych poprzez rytuały[22], odrzucała też deklaracje innych rodzimowierców germańskich głoszące, że zostali odwiedzeni przez antropomorficznych bogów, wymawiając je jako przejaw niepoczytalności[27].

Wierzyła, że obecna struktura władzy w społeczeństwie zmierza ku upadkowi, a zorientowani rasowo odyniści powinni być na to przygotowani. Wierzyła, że aktywizm rewolucyjny w kierunku obalenia rewolucyjnych rządów jest naturalnym instynktem Aryjczyków i ujawniał się on „od Jeffersona do Hitlera”. Jakkolwiek popierała jego podejście do rasy, wierzyła, że przykład nazistowskich Niemiec nie jest dobrym wzorem do naśladowania ze względu na ich totalitarną strukturę i sojusz z kapitalistami. W zamian przywoływała pochwalne komentarze odnośnie do ekonomicznie lewicowej polityki wczesnych rządów Benito Mussoliniego we Włoszech, oraz frakcji strasserowsko-narodowobolszewickiej w NSDAP. Podkreślała pogląd, że reżim Hitlera nie osiągnął swojego „prawdziwego potencjału” i zamiast tego powinien utrzymać swój „oryginalny, socjalistyczny i ludowy program”[28].

W swoim antytotalitarnym i antykapitalistycznym podejściu ukierunkowanym na zdecentralizowaną organizację społeczną, Christensen odwzorowywała swoje anarchistyczne wartości[29]. Opisując swoją idealną wizję społeczeństwa jako „socjalizm plemienny”, snuła wizję świata, w którym biali ludzie żyją w małych, samowystarczalnych „plemiennych” komunach wiejskich odynistów, z których każda byłaby niezależna i w których dopuszczalne byłyby prywatne przedsiębiorstwa, ale zasoby i obowiązki społeczne byłyby wspólne[30]. Wierzyła, że społeczeństwa starożytnej Europy Północnej miały podobną, anarchistyczną naturę, wyrażając w ten sposób pogląd, że ów anarchistyczny nacisk na wolność jest nieodłącznym elementem „natury” ludów aryjskich; w tym sensie jej punkt widzenia silnie różnił się od antyrasistowskiego podejścia większości anarchistów[31].

Stała na stanowisku, że owe społeczności powinny być homogeniczne rasowo oraz powinny okazywać „świadomość rasową”, uważając że w ramach dobrowolnego porządku społecznego nikt nie chciałby żyć obok przedstawicieli innych ras[32]. Mimo że zaprzeczała byciu białą supremacjonistką, jasno przedstawiała siebie jako białą separacjonistkę. Popierała zakaz małżeństw międzyrasowych, chcąc zachowania „czystości” rasy „aryjskiej”[33]. Owa troska wokół koncepcji czystości była wspólna w środowisku narodowych socjalistów, wyrażających ją nie tylko w kategoriach rasowych, ale również środowiskowych[20]. Christensen odrzucała kapitalizm, konsumpcjonizm i materializm, wierząc w potrzebę świadomości ekologicznej, etosu „powrotu do natury” i zrównoważonej produkcji[33].

Znaczenie[edytuj | edytuj kod]

Historyk ezoteryzmu Nicholas Goodrick-Clarke opisał Christensen jako „najbardziej publiczny głos odynizmu w Stanach Zjednoczonych od wczesnych lat 1970. w przód”[5], podczas gdy w 2003 roku Gardell stwierdził, że Odinist Fellowship było „najstarszą organizacją” rodzimowierstwa germańskiego[12]. Christensen stała się znana jako „Wielka Matka” pomiędzy zorientowanymi rasowo odynistami, z wieloma hołdującymi jej nawet, gdy przyjmowali bardziej agresywne stanowiska w kwestiach rasowych niż te, które były przez nią reprezentowane[1]. Wielu w ramach społeczności odynistów zna ją również jako „Ludową Matkę” (ang. Folk Mother)[34]. Liczne idee jej autorstwa okazały się posiadać kluczowy wpływ na amerykański ruch odynistyczny, szczególnie jej polityczny i ekonomiczny „socjalizm plemienny”, jej nacisk na rekrutowanie ludzi poprzez służby więzienne, a także jej nacisk na interpretację bóstw nordyckich poprzez archetypy jungowskie[1].

Postać Christensen miała niebagatelne znaczenie w kształtowaniu się neopogaństwa w Hiszpanii, w uznaniu w ramach ortodoksji odynistycznej Hiszpańskiego Koła Odynistycznego[35], które stało się ostatecznie Wspólnotą Odynistyczną Hiszpanii – Ásatrú i jako takie zyskało oficjalną akceptację w 2010 roku, tzn. pełne uznanie i równość wobec innych wyznań z ramienia państwa hiszpańskiego. Była uznana przez swoich wyznawców w Hiszpanii za „Matkę Lud” (ang. Mother Folk). Dzień jej śmierci jest oficjalnym dniem świętym wśród odynistów w Hiszpanii[36][37].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dokładna data narodzin Christensen nie jest określona przez żadne wiarygodne źródła.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g Gardell 2003 ↓, s. 166.
  2. ↑ a b Goodrick-Clarke 2003 ↓, s. 259.
  3. ↑ a b c Gardell 2003 ↓, s. 167.
  4. ↑ Gardell 2003 ↓, s. 167-168.
  5. ↑ a b c d Goodrick-Clarke 2003 ↓, s. 261.
  6. ↑ Kaplan 1998 ↓, s. 106.
  7. ↑ a b c d Kaplan 2000 ↓, s. 46.
  8. ↑ Gardell 2003 ↓, s. 168.
  9. ↑ a b Gardell 2003 ↓, s. 170.
  10. ↑ Kaplan 1996 ↓, s. 195.
  11. ↑ a b c d Gardell 2003 ↓, s. 171.
  12. ↑ a b Gardell 2003 ↓, s. 165.
  13. ↑ Schnurbein 2016 ↓, s. 58.
  14. ↑ a b Kaplan 2000 ↓, s. 47.
  15. ↑ Kaplan 1996 ↓, s. 226.
  16. ↑ Adler 2006 ↓, s. 289.
  17. ↑ Gardell 2003 ↓, s. 171-172.
  18. ↑ Gardell 2003 ↓, s. 261.
  19. ↑ Schnurbein 2016 ↓, s. 72.
  20. ↑ a b Gardell 2003 ↓, s. 175.
  21. ↑ Schnurbein 2016 ↓, s. 73.
  22. ↑ a b c d e f Gardell 2003 ↓, s. 176.
  23. ↑ a b Kaplan 2000 ↓, s. 48.
  24. ↑ Gardell 2003 ↓, s. 166, 176.
  25. ↑ a b Gardell 2003 ↓, s. 152.
  26. ↑ Osred 2005 ↓.
  27. ↑ Gardell 2003 ↓, s. 157.
  28. ↑ Gardell 2003 ↓, s. 172.
  29. ↑ Gardell 2003 ↓, s. 172-173.
  30. ↑ Gardell 2003 ↓, s. 173, 175.
  31. ↑ Gardell 2003 ↓, s. 173.
  32. ↑ Gardell 2003 ↓, s. 173-174.
  33. ↑ a b Gardell 2003 ↓, s. 174.
  34. ↑ Rudgley 2006 ↓, s. 309.
  35. ↑ http://www.observatorioreligion.es/upload/99/41/CastilllaMancha.pdf pag.311 religion.es. Minorías religiosas en Castilla-La Mancha
  36. ↑ http://web.archive.org/web/20160629170858/http://asatru.es/cartas-de-else-christensen/ letter by Else Chistensen to Odinist Spanish Circle
  37. ↑ https://web.archive.org/web/20151024034132/http://asatru.es/origenes-y-fundacion-2/ reference about Else Christensen

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Margot Adler: Drawing Down the Moon: Witches, Druids, Goddess-Worshippers and Other Pagans in America. Wyd. revised. London: Penguin, 2006. ISBN 978-0-14-303819-1.
  • Matthias Gardell: Gods of the Blood: The Pagan Revival and White Separatism. Durham and London: Duke University Press, 2003. ISBN 978-0-8223-3071-4.
  • Nicholas Goodrick-Clarke: Black Sun: Aryan Cults, Esoteric Nazism, and the Politics of Identity. New York: New York University Press, 2003. ISBN 978-0-8147-3155-0.
  • The Reconstruction of the Ásatrú and Odinist Traditions. W: Jeffrey Kaplan: Magical Religion and Modern Witchcraft. Lewis, James R. (editor). New York: State University of New York, 1996, s. 193–236. ISBN 978-0-7914-2890-0.
  • Else Christensen. W: Jeffrey Kaplan: Encyclopedia of White Power: A Sourcebook on the Radical Racist Right. Jeffrey Kaplan (editor). Lanham: AltaMira Press, 2000, s. 46-48. ISBN 978-0-7425-0340-3.
  • Jeffrey Kaplan, Leonard Weinberg: The Emergence of a Euro-American Radical Right. New Brunswick: Rutgers University Press, 1998. ISBN 978-0-8135-2564-8.
  • Osred: Hail the Folkmother! Else Christensen (1913–2005). Odinic Rite Australia, 2005. [dostęp 2016-02-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-13)].
  • Richard Rudgley: Pagan Resurrection: A Force for Evil or the Future of Western Spirituality?. London: Century, 2006. ISBN 978-0-7126-8096-7.
  • Stefanie von Schnurbein: Norse Revival: Transformations of Germanic Neopaganism. Leiden: Brill, 2016. ISBN 978-1-60846-737-2.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Else_Christensen&oldid=72699017”