Emerytura obywatelska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Emerytura obywatelska – powszechne świadczenie emerytalne równe dla każdego[1] w wysokości odpowiadającej minimum socjalnemu zapewnione przez państwo[1] i wypłacane wszystkim osobom, które osiągnęły wiek emerytalny, niezależnie od ich stażu pracy[2][3].

w Polsce[edytuj | edytuj kod]

W Polsce za wprowadzeniem emerytury obywatelskiej opowiadały się m.in. Centrum im. Adama Smitha (2011)[4], Fundacja Republikańska (2012), Twój Ruch Janusza Palikota (2013)[5], Polska Razem Jarosława Gowina (2014)[6], Partia Razem (2017)[7], Związek Przedsiębiorców i Pracodawców (2018)[3], Polska Fair Play (2019)[8], Wiosna Roberta Biedronia (2019)[9], Lewica (2019)[10].

Emerytura obywatelska miałaby być finansowana z budżetu państwa. Pomysłowi wprowadzenia emerytury obywatelskiej towarzyszą także likwidacja składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe oraz reforma podatkowa[3][4].

W polskiej debacie publicznej nt. emerytur obywatelskich jako przykład podawane są systemy emerytalne w Australii (Age Pension), Danii (Folkepension) i Kanadzie (Old Age Security)[3][4][7].

na świecie[edytuj | edytuj kod]

Australia[edytuj | edytuj kod]

Świadczenie emerytalne pn. Age Pension otrzymują wszyscy Australijczycy w wieku emerytalnym, spełniający łącznie 3 kryteria:

  • kryterium zamieszkiwania (łącznie co najmniej 10 lat w Australii, z których ostatnich 5 – nieprzerwanie),
  • kryterium dochodowe,
  • kryterium majątkowe[11].

Podstawowa wysokość Age Pension w Australii w 2023 roku[12][edytuj | edytuj kod]

stan cywilny kwota (AUD)* kwota (EUR)
samotny emeryt A$971,50 ok. 575 €
emeryt w związku A$732,30 ok. 435 €
*wypłacana co 2 tygodnie

Z programu wyłączone są osoby, których wielkość majątku oraz dwutygodniowy dochód przekracza ustalone limity[13][14]. Age Pension stanowi jeden z trzech filarów systemu emerytalnego Australii[3].

Dania[edytuj | edytuj kod]

Prawo do świadczenia pn. Folkepension (tłum. emerytura państwowa) ma każdy obywatel Danii, który osiągnął wiek emerytalny, ma stałe miejsce zamieszkania w Danii oraz mieszkał w Danii przez co najmniej 3 lata po ukończeniu 15. r.ż. Jednak do otrzymywania Folkepension w pełnej wysokości wymagany jest 40-letni okres zamieszkiwania w Danii, w przeciwnym razie świadczenie jest wypłacane proporcjonalnie do okresu zamieszkiwania – 1/40 za każdy rok[3].

Wysokość Folkepension w Danii w 2023 roku (miesięcznie)[15][edytuj | edytuj kod]

stan cywilny Podstawa Dodatek
kwota (DKK) kwota (EUR) kwota (DKK) kwota (EUR)
samotny emeryt 6 694 kr 900 € 7 745 kr 1 040 €
emeryt w związku 3 963 kr 530 €

Wysokość dodatku jest uzależniona także od dochodu emeryta.

Duńskie Folkepension jest tylko jednym z trzech filarów systemu emerytalnego w tym kraju[3].

Kanada[edytuj | edytuj kod]

Prawo do świadczenia pn. Old Age Security (OAS) mają wszyscy mieszkańcy Kanady powyżej 65 r.ż. pod warunkiem że są obywatelami Kanady (lub na stałe tam zamieszkują), którzy mieszkali w Kanadzie przez co najmniej 10 lat po ukończeniu 18 r.ż. Prawo do emerytury Old Age Security w pełnej wysokości nabywa się po 40-letnim okresie zamieszkiwania w Kanadzie.

Wysokość OAS w Kanadzie w 2023 roku (miesięcznie)[16][edytuj | edytuj kod]

wiek emeryta kwota (CAD) kwota (EUR)
od 65 do 75 r.ż. C$698,60 470 €
od 75 r.ż. C$768,46 520 €

Old Age Security nie jest wypłacane, jeśli całkowity roczny dochód emeryta przekracza ok. 134 tys. dolarów kanadyjskich (ok. 91 tys. €).

Emerytura Old Age Security stanowi jeden z trzech filarów systemu emerytalnego w Kanadzie. Pozostałe dwa to obowiązkowy program dla pracowników i samozatrudnionych oraz prywatne i dobrowolne programy pracownicze[3].

Zalety i wady[edytuj | edytuj kod]

zalety[edytuj | edytuj kod]

Jest pewnego rodzaju powrót do początków systemu emerytalnego, który opierał się na koncepcji kanclerza Bismarcka, zakładającej wsparcie państwa dla starszych członków społeczeństwa, ale nie zapewniającej im wysokich dochodów[1]. Robert Gwiazdowski uważa, że emerytura obywatelska to najbardziej ekonomiczne, skuteczne i sprawiedliwe rozwiązanie zapewnienia emerytury dla wszystkich[17]. Do zalet systemu emerytur obywatelskich wymienia się też:

  • jest prosty i równy dla wszystkich obywateli,
  • ekonomiczny w utrzymaniu, nie wymagający kosztownej personalizacji ani poboru indywidualnych składek,
  • eliminuje dyskryminację kobiet związaną z posiadaniem i wychowywaniem dzieci, systemowo wspiera politykę prorodzinną,
  • nie hamuje aktywności inwestycyjnej obywateli, a wręcz ją promuje[18].

Centrum im. Adama Schmita wymienia jeszcze inne zalety:

  • obniżenie kosztów emerytur o 25%, z obecnych (2011) 87 mld PLN do 68 mld PLN, dla 6,3 mln obywateli[18];
  • redukcję zatrudnienia w ZUS, co pozwoli na zaoszczędzenie kosztów utrzymania instytucji[18];
  • Pozytywny wpływ na rynek pracy poprzez zmniejszenie kosztów pracy i klina podatkowego[18];
  • umożliwienie emerytom pełnej aktywności zawodowej[18];
  • rozwiązanie systemowych problemów, zapewniając prostotę i zabezpieczenie finansowe dla wszystkich obywateli na starość[18],
  • wyeliminowanie problemu zbyt szybkiego awansu w służbach mundurowych, związanych z wysokością emerytur[18];
  • zgodność z ideologią liberalizmu i umiarkowanie w odniesieniu do likwidacji systemu emerytalnego[18].

wady[edytuj | edytuj kod]

Niektórzy ekonomiści[1] twierdzą, że emerytura obywatelska generuje znaczne koszty, nie stymuluje do aktywności zawodowej ani do gromadzenia oszczędności na przyszłą emeryturę[1]. Inni dodają, że takie podejście byłoby po prostu niesprawiedliwe[1]. Wprowadzenie jednolitej, niskiej stawki emerytalnej dla wszystkich wymagałoby obniżenia składek. Jednakże te obniżone składki nie byłyby wystarczające do wypłacenia obecnych emerytur[19]. Poza tym wymienia się inne wady wprowadzenia systemu:

  • zwiększenie deficytu budżetowego oraz brak obniżenia obciążeń podatkowych[4];
  • podniesienie obciążeń podatkowych lub składek w przyszłości[4];
  • możliwość wystąpienia niewypłacalności systemu emerytalnego[4];
  • konieczność znalezienia nowego źródła finansowania emerytur[4];
  • niesprawiedliwość i zachęta do nadużyć systemowych[4];
  • poczucie niesprawiedliwości związane z większym obciążeniem pracujących w porównaniu z osobami niepracującymi[4];
  • ryzyko wzrostu nielegalnego zatrudnienia z powodu emerytury obywatelskiej[4];
  • przyznanie emerytury osobom, które nigdy nie podjęły pracy[4];
  • zachęta do działalności w szarej strefie i nieuczciwości, co prowadzi do rozwoju szarej strefy[4];
  • pogorszenie sytuacji materialnej najuboższych członków społeczeństwa[4];
  • zwiększenie różnic między najbiedniejszymi a najbogatszymi[4];
  • brak możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f Emerytury obywatelskie. Ekonomiści stawiają sprawę jasno [online], Businessinsider, 8 lutego 2021 [dostęp 2023-09-20] (pol.).
  2. ↑ Emerytura obywatelska. Czym jest i ile może wynosić [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-08-15] (pol.).
  3. ↑ a b c d e f g h Aleksandra Fandrejewska-Tomczyk (red.), Emerytura obywatelska, wyd. I, Związek Przedsiębiorców i Pracodawców, Warszawa, 27 września 2018, ISBN 978-83-948073-4-4 [dostęp 2023-08-15] (pol.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Magdalena Sołtys, Konrad Jagodziński, Model emerytur obywatelskich [online], Centrum im. Adama Smitha, 13 lipca 2011 [dostęp 2023-08-15] (pol.).
  5. ↑ Wyborcza.pl [online], wyborcza.biz [dostęp 2023-08-15].
  6. ↑ Gowin: Emerytura obywatelska dla wszystkich w wysokości 30 proc. średniej pensji [online], Dziennik Gazeta Prawna, 16 lutego 2014 [dostęp 2023-08-15] (pol.).
  7. ↑ a b Program emerytalny [online], Partia Razem [dostęp 2023-08-15] (pol.).
  8. ↑ Partia Gwiazdowskiego przedstawiła swój program. "Od jutra możecie zarabiać 20 proc. więcej" [online], forsal.pl, 2 marca 2019 [dostęp 2023-08-15] (pol.).
  9. ↑ Wiosna. Tak będzie nazywać się partia Roberta Biedronia [online], Onet Wiadomości, 3 lutego 2019 [dostęp 2023-08-15] (pol.).
  10. ↑ "Podniesiemy płacę minimalną". Pokazali program [online], wydarzenia.interia.pl [dostęp 2023-08-15] (pol.).
  11. ↑ Who can get Age Pension [online], Services Australia [dostęp 2023-08-15] (ang.).
  12. ↑ How much Age Pension you can get [online], Services Australia [dostęp 2023-08-15] (ang.).
  13. ↑ Assets test for Age Pension [online], Services Australia [dostęp 2023-08-15] (ang.).
  14. ↑ Income test for Age Pension [online], Services Australia [dostęp 2023-08-15] (ang.).
  15. ↑ Før du går på folkepension [online], nemlog-in.mitid.dk [dostęp 2023-08-15].
  16. ↑ Employment and Social Development Canada, Old Age Security: How much you could receive [online], www.canada.ca, 30 października 2015 [dostęp 2023-08-15].
  17. ↑ Robert Gwiazdowski: Dobrowolny ZUS i emerytura obywatelska [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-09-20] (pol.).
  18. ↑ a b c d e f g h Magdalena Sołtys, Konrad Jagodziński: Model emerytur obywatelskich. Centrum im. Adama Smitha, 2011-07-13.
  19. ↑ oprac WZ, Głodowe emerytury. Wraca pomysł, by wszyscy dostawali tyle samo [online], www.money.pl, 17 września 2020 [dostęp 2023-09-20] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Emerytura_obywatelska&oldid=71345831”