Emil Zegadłowicz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Emil Zegadłowicz
Emil Zegadłowicz, portrait.jpg
Portret pisarza, lata 20. XX wieku.
Imiona i nazwisko Emil Erwin Zegadłowicz
Data i miejsce urodzenia 20 lipca 1888
Biała Krakowska
Data i miejsce śmierci 24 lutego 1941
Sosnowiec
Narodowość polska
Dziedzina sztuki literatura
Styl ekspresjonizm
Ważne dzieła Zmory
Motory
Muzeum artysty Muzeum Emila Zegadłowicza w Gorzeniu Górnym
Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Wawrzyn Akademicki
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Źródła Teksty w Wikiźródłach
Wikicytaty Cytaty w Wikicytatach

Emil Erwin Zegadłowicz (ur. 20 lipca 1888 w Białej Krakowskiej, zm. 24 lutego 1941 w Sosnowcu) – polski poeta, prozaik, znawca sztuki i tłumacz.

Życiorys[edytuj]

Miejsce narodzin Emila Zegadłowicza (Bielsko-Biała, ul. Wyzwolenia 33)

Urodził się w Białej Krakowskiej, był synem nauczyciela Tytusa Zegadłowicza i Elżbiety Kaiszarówny. Dzieciństwo spędził w Gorzeniu Górnym niedaleko Wadowic, gdzie jego ojciec miał dwór letniskowy. Uczęszczał do gimnazjum w Wadowicach, ukończył je w 1906. Studiował polonistykę, germanistykę i historię sztuki na UJ, a następnie w Wiedniu i w Dreźnie.

W latach 1919–1921 pracował w Ministerstwie Kultury i Sztuki. W latach 1929-1931 mieszkał w Poznaniu, pracując jako kierownik literacki Teatru Polskiego, doradca Księgarni św. Wojciecha, redaktor czasopism. W 1932 wrócił do Gorzenia. Pracował wówczas w teatrze katowickim i wykładał historię sztuki w konserwatorium w Katowicach. W 1936 nawiązał współpracę z jednolitofrontowym „Dziennikiem Popularnym”.

27 lipca 1915 poślubił Marię Kurowską, ze związku tego urodziły się dwie córki Halszka (1916-1966) i Atessa (1920-2013).

Zmarł w Sosnowcu w wieku 52 lat. Pochowany jest na cmentarzu parafii św. Tomasza na pograniczu Pogoni i Małobądza (w granicach Będzina).

Dom w Sosnowcu, w którym w l. 1940–1941 mieszkał Emil Zegadłowicz - widok obecny

Kariera pisarska[edytuj]

Poeta w swoim mieszkaniu w czasie obchodu jubileuszu 25 lecia pracy pisarskiej, Gorzeń Górny, czerwiec 1933.

Zadebiutował w 1908. W 1921 wszedł do redakcji czasopisma „Ponowa”. W tym samym roku wraz z Edwardem Kozikowskim założył w Gorzeniu Górnym grupę poetycką „Czartak” (działała do 1929 r.) i zainicjował wydawanie czasopisma „Czartak”. W 1928 był współzałożycielem kabaretu Ździebko w Poznaniu.

Pisał poezje, organizował spotkania artystów, gromadził wiele artystycznych dzieł. Dał się poznać jako znakomity (choć także mocno krytykowany) tłumacz z języka niemieckiego (Faust Goethego). Był odkrywcą swoistego fenomenu rzeźbiarstwa ludowego – świątkarza Jędrzeja Wowry.

W 1930 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1930)[1][2], a w 1935 – Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury[3]. W 1933 z okazji dwudziestopięciolecia twórczości otrzymał honorowe obywatelstwo Wadowic. Po wydaniu powieści pt. Zmory, w której przedstawione zostały Wadowice w czasie sprzed I wojny światowej, na początku lutego 1936 Rada Miejska odebrała Zegadłowiczowi honorowe obywatelstwo miasta oraz przywróciła ulicy jego imienia poprzednią nazwę (Tatrzańska)[4].

Twórczość (wybór)[edytuj]

Poezja[edytuj]

  • Drogą życia, 1908;
  • Nad rzeką, 1910;
  • Powrót, 1911;
  • Imagines, 1918;
  • Odejście Ralfa Moora, 1919;
  • Ballady, 1920;
  • U dnia, którego nie znam, stoję bram: poema symfoniczne, 1921;
  • Powsinogi beskidzkie, 1923;
  • Kolędziołki beskidzkie, 1923;
  • Przyjdź królestwo Twoje, 1923;
  • Zielone Święta: poezje i medytacje, 1923;
  • Wielka nowina w Beskidzie, 1923;
  • Kantyczka rosista, 1924;
  • Gody pasterskie w beskidzie: ,,Wielskiej Nowiny” część wtóra, 1925;
  • Krąg, 1926;
  • Dom jałowcowy: poezje 1920-1926, 1927;
  • Siedem pieśni zgrzebnych o Janie Kasprowiczu, 1927;
  • Dziewanny: poemat, 1927;
  • Dziewanny, księga 2-ga : Zmysły, 1927;
  • Rezurekcje, 1927;
  • Ballada o świątkarzu, 1928;
  • Flora, Caritas, Sofia: posągi i poezje, 1928;
  • Widma wskazówek: elegie, 1928;
  • Do Jana Kuglina w Poznaniu ul. Sew. Mielżyńskiego 24, 1929;
  • Dziesięć ballad o powsinogach beskidzkich, 1929;
  • Głośniki płonące, 1929;
  • Zegar słoneczny w chińskim ogrodzie, 1929;
  • Chleb i wino, 1930;
  • Duma o obronie Sigetu, 1932;
  • Pieśń o Śląsku, 1933;
  • Światła w okopach, 1933;
  • Podsłuchy, 1933;
  • Czarny dzień, 1935.

Proza[edytuj]

  • Seria Żywot Mikołaja Srebrempisanego
    • Godzina przed jutrznią, 1927;
    • Z pod młyńskich kamieni, 1928;
    • Cień nad falami, 1929;
    • Zmory, 1935[5].
  • Motory (dwa tomy), 1938;
  • Martwe morze. Pamiętnik Jana w Oleju Zydla, 1939.

Dramat[edytuj]

  • Lampka oliwna: tragedia w trzech aktach, 1924;
  • Noc świętego Jana Ewangelisty: misterium balladowe, 1924;
  • Nawiedzeni: misterium balladowe w trzech aktach, 1924;
  • Głaz graniczny, 1925;
  • Gdy się Chrystus rodzi...: widowisko jasełkowe w 4 obrazach z interludiami kukłowymi, 1930;
  • Dramaty: Nawiedzeni, Lampka oliwna, Głaz graniczny (T.1), 1932;
  • W pokoju dziecinnym: dialogi natrętne za kulisami teatru marionetek, 1936;
  • Wasz korespondent donosi, 1939[6];
  • Domek z kart: dramat w 3 aktach, 1954;
  • Łyżki i księżyc: groteska straganowa w trzech aktach, 1957.

Publicystyka, listy[edytuj]

  • W obliczu gór i kulis, 1928;
  • Gawęda poety z typografem, 1929;
  • Piszemy listy, 1937.

Upamiętnienia[edytuj]

Pomnik Emila Zegadłowicza w Wadowicach.

W Gorzeniu Górnym w dworze kupionym w 1873 przez Tytusa Zegadłowicza, późniejszej siedzibie jego syna, mieści się obecnie Muzeum Emila Zegadłowicza.

Adaptacje teatralne i filmowe[edytuj]

Jego twórczość jest źródłem adaptacji teatralnych (w szczególności Powsinogi beskidzkie) oraz filmowych (Domek z kart – film w reżyserii Erwina Axera z 1953 r., Zmory w reżyserii Wojciecha Marczewskiego z 1978 r.).

Przypisy

  1. ↑ M.P. z 1930 r. Nr 260, poz. 352
  2. ↑ Udekorowanie Krzyżem Polonia Restituta Emila Zegadłowicza. „Gazeta Lwowska”, s. 6, Nr 85 z 14 kwietnia 1931. 
  3. ↑ Rocznik Polskiej Akademii Literatury, Warszawa 1937, s. 254.
  4. ↑ Wadowice odbierają Zegadłowiczowi obywatelstwo honorowe. „Gazeta Lwowska”, Nr 32 z 9 lutego 1936. 
  5. ↑ Emil Zegadłowicz, Zmory: kronika z zamierzchłej przeszłości, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 2006, Biblioteka Narodowa, seria I, nr 309. Wstęp (s. I–CXXV), opracowanie tekstu powieści (s. 1–490) i przypisy Mirosław Wójcik.
  6. ↑ Zob. Mirosław Wójcik, Wasz korespondent donosi – dzieje zaginionego dramatu Emila Zegadłowicza, „Rocznik Świętokrzyski”, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce 2004, tom 28, s. 33-51.

Bibliografia przedmiotowa[edytuj]

  • Kozikowski E., Portret Zegadłowicza bez ramy. Opowieść biograficzna na tle wspomnień osobistych, Warszawa 1966.
  • Kolińska K., Zegadłowicz. Podwójny żywot srebrempisanego, Warszawa 1999.

Linki zewnętrzne[edytuj]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Emil_Zegadłowicz&oldid=50146319”