Eugeniusz Kupski
| Data i miejsce urodzenia |
27 listopada 1904 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
29 września 1971 |
| Wyznanie |
greckokatolickie, polskokatolickie, protestanckie (de facto brak) |
| Kościół |
wiele chrześcijańskich Kościołów |
Eugeniusz Kupski (ur. 27 listopada 1904 w Warszawie, zm. 29 września 1971 w Częstochowie) – polski duchowny chrześcijański, który należał do wielu Kościołów, imał się rozmaitych zawodów, informator organów Bezpieczeństwa Publicznego Polski Ludowej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Wychował się w rodzinie rzymskokatolickiej, ale jako dziecko interesował się judaizmem. Wstąpił do seminarium duchownego, po którego ukończeniu przeszedł do Kościoła Polskokatolickiego[1]. Konwersja wiązała się z objęciem parafii w Plymouth w USA. Niedługo potem przeszedł do Niezależnego Kościoła Katolickiego w Wallington, którego został zwierzchnikiem. Kościół liczył około 300 wiernych. Bp Apolinary przekonał go do przejścia do niekanonicznego Wschodniego Kościoła Greckokatolickiego[2]. 30 października 1930 został biskupem tego Kościoła. Sakrę biskupią otrzymał w katedrze pod wezwaniem św. Piotra i Pawła w Springfield, z rąk metropolity Konstantego Kuryłły[3]. Wielokrotnie zmieniał miejsce swojego pobytu. W roku 1933 opuścił USA i przybył do Polski, powody nie są znane, on sam później twierdził, że został deportowany[2]. Prowadził misje w wielu miejscowościach na Zamojszczyźnie i Wołyniu, bezskuteczne starał o przyjęcie w szeregi duchowieństwa archidiecezji lwowskiej Kościoła ormiańskokatolickiego. W 1936 roku za fałszywe zeznania i próbę oszustwa został skazany na pół roku więzienia. Wskutek apelacji został uniewinniony[3].
Podczas wojny był więźniem obozu koncentracyjnego Flossenbürg[4]. Po jej zakończeniu przystąpił do Kościoła Polskokatolickiego, niedługo potem do metodystów, a następnie do mennonitów[5]. W 1949 roku wespół z Szymonem Bilińskim i Kazimierzem Najmałowskim próbował utworzyć Polski Związek Ewangeliczny. Wszyscy trzej pracowali dla UBP. Ten Kościół miał się wyróżniać spośród innych tym, że został stworzony na wzór radziecki[6].
Porzucił stan duchowny, został świeckim urzędnikiem, udzielał ślubów cywilnych. Pracował w Warszawskiej Spółdzielni Spożywców, Warsztatach Remontu Sprzętu Budowlanego, Państwowych Zakładach Przemysłu Motoryzacyjnego i w kopalni węgla kamiennego w Lubaniu Śląskim. W 1961 roku został aresztowany ze względu na wyłudzanie pieniędzy (głównie od Amerykanów)[5].
Zmarł 29 września 1971 roku. Pochowany został na Cmentarzu św. Rocha w Częstochowie[7].
Przeróżne wcielenia[edytuj | edytuj kod]
Wojciech Giełżyński wyliczył następujące jego zajęcia, których się imał, zaznaczając przy tym, że nie jest to pełny wykaz: ksiądz katolicki na Wołyniu, zakonnik w Rzymie, duszpasterz Polskiego Kościoła Narodowego, kaznodzieja parafii starokatolickiej w Moundsville, zwierzchnik Niezależnego Kościoła Katolickiego, biskup greckokatolicki, pastor metodystów, referent BHP, urzędnik stanu cywilnego, pracownik banku i kopalni węgla. W zależności od sytuacji, podawał się za zwierzchnika mennonitów w Polsce, żyda, Niemca, zielonoświątkowca, amerykańskiego komunistę, ofiarę komunistów, pracownika Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego i za własną córkę, której nigdy nie miał. Usiłował nawiązać kontakt z mormonami, karaimami, baptystami, prezbiterianami, badaczami Pisma Świętego, misją czcicieli Ducha Świętego na Ceylonie, papieżem Piusem XII, arcybiskupem Makariosem III. W. Giełżyński zarzucił E. Kupskiemu, że jedynym jego bóstwem była Mamona[1].
Informator organów Bezpieczeństwa Publicznego[edytuj | edytuj kod]
Jako tajny współpracownik UBP miał pseudonim „Eagle”[8]. 28 maja 1949 roku MBP przystąpiło do rozpracowania kierownictwa Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego pod kryptonimem „Inżynier”. Do wstępnego rozpracowania wykorzystany został „Eagle”. Odnotowano, że informator „Eagle” ma ograniczone możliwości, bo nie tkwi w środowisku. Dlatego miał służyć do czasu „nasadzenia agentury” na obiekcie[9].
Jego donosy, obok donosów Bilińskiego i Najmałowskiego, posłużyły jako uzasadnienie dla aresztowania 199 ewangelikalnych duchownych we wrześniu 1950 roku[10]. Charakterystyki działaczy ewangelikalnych z roku 1949 i roku 1950 opierały się m.in. na jego doniesieniach[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Giełżyński 1962 ↓, s. 10.
- ↑ a b Giełżyński 1962 ↓, s. 11.
- ↑ a b Pastuszewski 2013 ↓, s. 79.
- ↑ Holocaust Survivors and Victims Database
- ↑ a b Giełżyński 1962 ↓, s. 10–11.
- ↑ Jańczuk 2017 ↓, s. 64.
- ↑ Cmentarz św. Rocha w Częstochowie Grobonet 2.5.
- ↑ Jańczuk 2017 ↓, s. 58–59.
- ↑ Tomaszewski 2009 ↓, s. 78.
- ↑ Michalak 2014 ↓, s. 160.
- ↑ Jańczuk 2017 ↓, s. 57-58, 63-64.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wojciech Giełżyński. 100 wcieleń księdza biskupa. „Dookoła świata”. NR 12 (430), s. 10–11, 25 marca 1962.
- Leszek Jańczuk. Rola agentury w inwigilacji środowiska ewangelikalnego ZKE, ZKCh i KCHWE w latach 1946–1950. „Studia Theologica Pentecostalia”. 5, s. 45–76, 2017.
- Ryszard Michalak: Polityka wyznaniowa państwa polskiego wobec mniejszości religijnych w latach 1945–1989. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski, 2014. ISBN 978-83-7842-124-5.
- Stefan Pastuszewski: Kapłan wagabunda na Zamojszczyźnie. [w:] Z archiwalnych półek [on-line]. zamosc.ap.gov.pl, 2013. [dostęp 2020-05-31]. (pol.).
- Henryk Ryszard Tomaszewski: Zjednoczony Kościół Ewangeliczny 1947-1987. Warszawa: KOMPAS II, 2009. ISBN 978-83-925744-5-3.