Przejdź do zawartości

Feliks Berdau: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
ToSter (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
50 094 edycje
m drobne redakcyjne
m MalarzBOT: poprawki
 
(Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 15 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
[[Plik:Felix Berdau (cropped).jpg|thumb|Portret Feliksa Berdau (1895)]]
'''Feliks Berdau''' (ur. w [[1826]] r. w [[Kraków|Krakowie]], zm. [[24 listopada]] [[1895]] r. w [[Warszawa|Warszawie]]) – polski botanik, pionier badań nad [[rośliny tatrzańskie|florą Tatr]].
'''Feliks Berdau''' (ur. w [[1826]] w [[Kraków|Krakowie]], zm. [[24 listopada]] [[1895]] w [[Warszawa|Warszawie]]) – polski [[Botanika|botanik]], [[Fitopatologia|fitopatolog]], pionier badań nad [[rośliny tatrzańskie|florą Tatr]].


== Życiorys ==
Studia botaniki na [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytecie Krakowskim]] ukończył w 1846 roku, w 1868 zdobył stopień doktora. W latach 1847–1854 był [[adiunkt]]em na Uniwersytecie Krakowskim, później jako profesor pracował w [[Puławy|Puławach]] w [[Instytut Politechniczny i Rolniczo-Leśny|Instytucie Politechnicznym i Rolniczo-Leśnym]] (1862–1863) i w [[Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Puławach|Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa]] (1869–1886)<ref name=wet>{{Cytuj książkę | nazwisko= Radwańska-Paryska | imię=Zofia | autor link= Zofia Radwańska-Paryska | nazwisko2= Paryski | imię2=Witold Henryk | autor link2= Witold Henryk Paryski | tytuł= Wielka encyklopedia tatrzańska | data=2004 | wydawca=Wydawnictwo Górskie | miejsce=Poronin | isbn=83-7104-009-1 | strony=63}}</ref>.
Studia botaniki na [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytecie Krakowskim]] ukończył w 1846 roku, w 1868 zdobył stopień doktora. W latach 1847–1854 był [[adiunkt]]em na Uniwersytecie Krakowskim<ref name=wet /> (był asystentem [[Ignacy Rafał Czerwiakowski|Ignacego Rafała Czerwiakowskiego]])<ref name=kosiek />, później pracował w krakowskim [[I Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie|Gimnazjum św. Anny]]<ref name=kosiek>{{Cytuj książkę |tytuł = Historia nauki polskiej. Tom IV, cz. III |inni= Andrusiak W., Kościelecka H. (red.) |autor r= Zdzisław Kosiek |rozdział=Botanika |wydawca = Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo PAN |miejsce = Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź |data = 1987 |strony = 342 |isbn = 83-04-02800-X}}</ref>, a następnie jako profesor w [[Puławy|Puławach]] w [[Instytut Politechniczny i Rolniczo-Leśny|Instytucie Politechnicznym i Rolniczo-Leśnym]] (1862–1863) i w [[Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa|Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa]] (1869–1886)<ref name=wet>{{Cytuj książkę |nazwisko= Radwańska-Paryska |imię=Zofia |autor link= Zofia Radwańska-Paryska |nazwisko2= Paryski |imię2=Witold Henryk |autor link2= Witold Henryk Paryski |tytuł= Wielka encyklopedia tatrzańska |data=2004 |wydawca=Wydawnictwo Górskie |miejsce=Poronin |isbn=83-7104-009-1 |strony=63}}</ref>.


Jako naukowiec odbywał liczne wycieczki w [[Karpaty]]. W [[Tatry|Tatrach]] zachowały się jedynie informacje o wejściach z 1854 roku, kiedy zdobył liczne szczyty. Pośród nich były [[Bystra (szczyt)|Bystra]], [[Czerwone Wierchy]], niższy wierzchołek [[Świnica|Świnicy]], [[Kościelec (Tatry)|Kościelec]], [[Murań]] i [[Lodowa Kopa]] (dwukrotnie, w tym raz z ks. [[Wojciech Grzegorzek|Wojciechem Grzegorzkiem]] i ks. [[Józef Stolarczyk (ksiądz)|Józefem Stolarczykiem]])<ref name=wet/>. W 1855 roku Berdau odwiedził [[Dolina Czarna Jaworowa|Dolinę Czarną Jaworową]], był też w niemal wszystkich [[dolina walna|dolinach walnych]] [[Tatry Wysokie|Tatr Wysokich]]. Do miejsc, w których Berdau badał roślinność w tym czasie, należą [[dolina Rówienki]] (przejście przez [[Zawracik Rówienkowy]] z [[Dolina Staroleśna|Doliny Staroleśnej]]), [[Przełęcz pod Kopą]], [[Lodowa Przełęcz]], [[Polski Grzebień]], a także stoki [[Gerlach]]a, [[Mała Wysoka|Małej Wysokiej]], [[Pośrednia Grań|Pośredniej Grani]], [[Łomnica (Tatry)|Łomnicy]] i [[Kieżmarski Szczyt|Kieżmarskiego Szczytu]]. Botanik zdobył też prawdopodobnie wszystkie szczyty [[Tatry Zachodnie|Tatr Zachodnich]]<ref name=chwascinski>{{Cytuj książkę|nazwisko=Chwaściński|imię=Bolesław|tytuł=Z dziejów taternictwa. O górach i ludziach|wydawca=Sport i Turystyka|miejsce=Warszawa|data=1988|isbn=83-217-2463-9|strony=34–35}}</ref>.
Jako naukowiec odbywał liczne wycieczki w okolice Krakowa<ref name=kosiek /> i [[Karpaty]]<ref name=wet />. W [[Tatry|Tatrach]] zachowały się jedynie informacje o wejściach z 1854 roku, kiedy zdobył liczne szczyty. Pośród nich były [[Bystra (Tatry)|Bystra]], [[Czerwone Wierchy]], niższy wierzchołek [[Świnica|Świnicy]], [[Kościelec (Tatry)|Kościelec]], [[Murań]] i [[Lodowa Kopa]] (dwukrotnie, w tym raz z ks. [[Wojciech Grzegorzek|Wojciechem Grzegorzkiem]] i ks. [[Józef Stolarczyk (ksiądz)|Józefem Stolarczykiem]])<ref name=wet />. W 1855 roku Berdau odwiedził [[Dolina Czarna Jaworowa|Dolinę Czarną Jaworową]], był też w niemal wszystkich [[dolina walna|dolinach walnych]] [[Tatry Wysokie|Tatr Wysokich]]. Do miejsc, w których Berdau badał roślinność w tym czasie, należą [[dolina Rówienki]] (przejście przez [[Zawracik Rówienkowy]] z [[Dolina Staroleśna|Doliny Staroleśnej]]), [[Przełęcz pod Kopą]], [[Lodowa Przełęcz]], [[Polski Grzebień]], a także stoki [[Gerlach]]a, [[Mała Wysoka|Małej Wysokiej]], [[Pośrednia Grań|Pośredniej Grani]], [[Łomnica (Tatry)|Łomnicy]] i [[Kieżmarski Szczyt|Kieżmarskiego Szczytu]]. Botanik zdobył też prawdopodobnie wszystkie szczyty [[Tatry Zachodnie|Tatr Zachodnich]]<ref name=chwascinski>{{Cytuj książkę|nazwisko=Chwaściński|imię=Bolesław|tytuł=Z dziejów taternictwa. O górach i ludziach|wydawca=Sport i Turystyka|miejsce=Warszawa|data=1988|isbn=83-217-2463-9|strony=34–35}}</ref>.


Owocem tych wędrówek były zarówno prace i artykuły naukowe, jak i bogate zielniki, znajdujące się dziś w zbiorach w Warszawie i Krakowie. Największym jego dziełem miała być ''Flora Tatr, Pienin i Beskidu Zachodniego'', jednak do 1867 roku udało mu się opublikować jedynie 39 arkuszy – dalsza część rękopisu została skradziona. Berdau do tej pracy powrócił dopiero w 1888 roku (wcześniej umożliwiały mu to nadmiar innych zajęć i choroba), ale niebawem został porażony paraliżem. Wydawnictwo udało się ukończyć na podstawie notatek Berdaua [[Franciszek Błoński|Franciszkowi Błońskiemu]] (Warszawa 1890)<ref name=wet/>.
Owocem tych wędrówek były zarówno prace i artykuły naukowe, jak i bogate zielniki, znajdujące się dziś w zbiorach w Warszawie i Krakowie. Był jednym z autorów haseł do 28 tomowej [[S. Orgelbranda Encyklopedia Powszechna (1859)|Encyklopedii Powszechnej Orgelbranda]] z lat 1859–1868. Jego nazwisko wymienione jest w I tomie z 1859 roku na liście twórców zawartości tej encyklopedii<ref>„Encyklopedia Powszechna”, tom I, wyd. Samuel Orgelbrand, Warszawa, 1859.</ref>.


Największym jego dziełem miała być ''Flora Tatr, Pienin i Beskidu Zachodniego'', jednak do 1867 roku udało mu się opublikować jedynie 39 arkuszy – dalsza część rękopisu została skradziona. Berdau do tej pracy powrócił dopiero w 1888 roku (wcześniej uniemożliwiały mu to nadmiar innych zajęć i choroba), ale niebawem został porażony paraliżem. Wydawnictwo udało się ukończyć na podstawie notatek Berdaua [[Franciszek Błoński (botanik)|Franciszkowi Błońskiemu]] (Warszawa 1890)<ref name=wet />.
⚫
Feliks Berdau powszechnie jest uznawany za jednego z największych botaników zajmujących się problematyką tatrzańską. Został upamiętniony nazwami kilku roślin<ref name=wet/>.

⚫
Powszechnie jest uznawany za jednego z największych botaników zajmujących się problematyką tatrzańską. Został upamiętniony nazwami kilku roślin<ref name=wet />.

Zajmował się także fitopatologią. Jest autorem m.in. rozdziału „Choroby roślin” w wychodzącej w Warszawie „Encyklopedyi rolnictwa” (1873), pierwszego w języku polskim obszernego przeglądu aktualnej wówczas wiedzy fitopatologicznej.


== Publikacje tatrzańskie ==
== Publikacje tatrzańskie ==
* ''Wycieczka botaniczna w Tatry odbyta w r. 1854'' („[[Biblioteka Warszawska]]” 1855),
* ''[[s:Wycieczka botaniczna w Tatry odbyta w r. 1854|Wycieczka botaniczna w Tatry odbyta w r. 1854]]'' („[[Biblioteka Warszawska]]” 1855),
* ''Geographisch-botanische Skizze des Tatra-Gebirges'' („Österreichisches Botanisches Wochenblatt” 1855),
* ''Geographisch-botanische Skizze des Tatra-Gebirges'' („Österreichisches Botanisches Wochenblatt” 1855),
⚫
* ''Spis roślin właściwych Tatrom'' (1860, część przewodnika [[Eugeniusz Janota|Eugeniusza Janoty]]),
* ''Flora północnej strony Tatrów'' (ok. 1858), nagrodzona przez [[Towarzystwo Naukowe Krakowskie]],
* ''Flora północnej strony Tatrów'' (ok. 1858), nagrodzona przez [[Towarzystwo Naukowe Krakowskie]],
⚫
* ''Spis roślin właściwych Tatrom'' (1860, druk w przewodniku [[Eugeniusz Janota|Eugeniusza Janoty]] pt. ''[[Przewodnik w wycieczkach na Babią Górę, do Tatr i Pienin]]''),
* ''Karpaty w ogóle, a w szczególności o Tatrach, pod względem geograficznym, geologicznym i botanicznym'' (1868, praca doktorska),
* ''Karpaty w ogóle, a w szczególności o Tatrach, pod względem geograficznym, geologicznym i botanicznym'' (1868, praca doktorska),
* ''Flora Tatr, Pienin i Beskidu Zachodniego'' (1867–1888, wydane przez F. Błońskiego w 1890)<ref name=wet/>.
* ''Flora Tatr, Pienin i Beskidu Zachodniego'' (1867–1888, wydana przez F. Błońskiego w 1890)<ref name=wet />.


== Przypisy ==
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}


== Linki zewnętrzne ==
⚫
{{DEFAULTSORT:Berdau, Feliks}}
* [https://polona.pl/search/?query=Feliks_Berdau&filters=creator:%22Berdau,_Feliks_(1826--1895)%22,public:1,hasTextContent:0 Publikacje Feliksa Berdau] w bibliotece [[Polona]]

{{Kontrola autorytatywna}}

⚫
{{SORTUJ:Berdau, Feliks}}
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Krakowie]]
[[Kategoria:Ludzie związani z Tatrami]]
[[Kategoria:Ludzie związani z Tatrami]]
[[Kategoria:Polscy botanicy]]
[[Kategoria:Polscy encyklopedyści]]
[[Kategoria:Polscy fitopatolodzy]]
[[Kategoria:Polscy mykolodzy]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1826]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1826]]
[[Kategoria:Zmarli w 1895]]
[[Kategoria:Zmarli w 1895]]

Aktualna wersja na dzień 22:16, 31 paź 2023

Portret Feliksa Berdau (1895)

Feliks Berdau (ur. w 1826 w Krakowie, zm. 24 listopada 1895 w Warszawie) – polski botanik, fitopatolog, pionier badań nad florą Tatr.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Studia botaniki na Uniwersytecie Krakowskim ukończył w 1846 roku, w 1868 zdobył stopień doktora. W latach 1847–1854 był adiunktem na Uniwersytecie Krakowskim[1] (był asystentem Ignacego Rafała Czerwiakowskiego)[2], później pracował w krakowskim Gimnazjum św. Anny[2], a następnie jako profesor w Puławach w Instytucie Politechnicznym i Rolniczo-Leśnym (1862–1863) i w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa (1869–1886)[1].

Jako naukowiec odbywał liczne wycieczki w okolice Krakowa[2] i Karpaty[1]. W Tatrach zachowały się jedynie informacje o wejściach z 1854 roku, kiedy zdobył liczne szczyty. Pośród nich były Bystra, Czerwone Wierchy, niższy wierzchołek Świnicy, Kościelec, Murań i Lodowa Kopa (dwukrotnie, w tym raz z ks. Wojciechem Grzegorzkiem i ks. Józefem Stolarczykiem)[1]. W 1855 roku Berdau odwiedził Dolinę Czarną Jaworową, był też w niemal wszystkich dolinach walnych Tatr Wysokich. Do miejsc, w których Berdau badał roślinność w tym czasie, należą dolina Rówienki (przejście przez Zawracik Rówienkowy z Doliny Staroleśnej), Przełęcz pod Kopą, Lodowa Przełęcz, Polski Grzebień, a także stoki Gerlacha, Małej Wysokiej, Pośredniej Grani, Łomnicy i Kieżmarskiego Szczytu. Botanik zdobył też prawdopodobnie wszystkie szczyty Tatr Zachodnich[3].

Owocem tych wędrówek były zarówno prace i artykuły naukowe, jak i bogate zielniki, znajdujące się dziś w zbiorach w Warszawie i Krakowie. Był jednym z autorów haseł do 28 tomowej Encyklopedii Powszechnej Orgelbranda z lat 1859–1868. Jego nazwisko wymienione jest w I tomie z 1859 roku na liście twórców zawartości tej encyklopedii[4].

Największym jego dziełem miała być Flora Tatr, Pienin i Beskidu Zachodniego, jednak do 1867 roku udało mu się opublikować jedynie 39 arkuszy – dalsza część rękopisu została skradziona. Berdau do tej pracy powrócił dopiero w 1888 roku (wcześniej uniemożliwiały mu to nadmiar innych zajęć i choroba), ale niebawem został porażony paraliżem. Wydawnictwo udało się ukończyć na podstawie notatek Berdaua Franciszkowi Błońskiemu (Warszawa 1890)[1].

Powszechnie jest uznawany za jednego z największych botaników zajmujących się problematyką tatrzańską. Został upamiętniony nazwami kilku roślin[1].

Zajmował się także fitopatologią. Jest autorem m.in. rozdziału „Choroby roślin” w wychodzącej w Warszawie „Encyklopedyi rolnictwa” (1873), pierwszego w języku polskim obszernego przeglądu aktualnej wówczas wiedzy fitopatologicznej.

Publikacje tatrzańskie[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, s. 63. ISBN 83-7104-009-1.
  2. ↑ a b c Zdzisław Kosiek: Botanika. W: Historia nauki polskiej. Tom IV, cz. III. Andrusiak W., Kościelecka H. (red.). Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1987, s. 342. ISBN 83-04-02800-X.
  3. ↑ Bolesław Chwaściński: Z dziejów taternictwa. O górach i ludziach. Warszawa: Sport i Turystyka, 1988, s. 34–35. ISBN 83-217-2463-9.
  4. ↑ „Encyklopedia Powszechna”, tom I, wyd. Samuel Orgelbrand, Warszawa, 1859.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Feliks_Berdau&oldid=71658119”