Fidesz
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Skrót |
Fidesz |
| Lider | |
| Data założenia |
30 marca 1988 |
| Adres siedziby |
1088 Budapeszt, VIII. Szentkirályi utca 18. |
| Ideologia polityczna | |
| Poglądy gospodarcze | |
| Członkostwo międzynarodowe |
niezrzeszeni |
| Grupa w Parlamencie Europejskim |
niezrzeszeni |
| Obecni posłowie |
116/199
|
| Obecni eurodeputowani |
12/21
|
| Strona internetowa | |
Fidesz – Magyar Polgári Szövetség (pol. Fidesz – Węgierski Związek Obywatelski, wym. [ˈfidɛs][2]), dawnej Fidesz – Magyar Polgári Párt (pol. Fidesz – Węgierska Partia Obywatelska). Fidesz to skrótowiec nazwy Fiatal Demokraták Szövetsége (pol. Związek Młodych Demokratów) – narodowa, konserwatywna i umiarkowanie eurosceptyczna partia polityczna działająca na Węgrzech[3]. Brzmienie skrótowca fidesz jest także identyczne z łacińskim słowem fides, oznaczającym wiarę, uczciwość, zaufanie[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Fidesz został założony 30 marca 1988 r. przez grupę studentów i intelektualistów jako niezależna organizacja młodzieżowa. Program i statut organizacji przyjęto podczas I kongresu w październiku i listopadzie. Wtedy też powołano władze organizacji. Rok później podczas II kongresu większość delegatów zdecydowała, że ich ugrupowanie weźmie udział w wolnych wyborach parlamentarnych. Za swój symbol partia przyjęła pomarańczę, symbolizującą zmianę pokoleniową w węgierskiej polityce. W wyborach 25 marca i 8 kwietnia 1990 r. Fidesz uzyskał 8,55% głosów i 22 mandaty[5]. Partia była podzielona. Wyraźnie zaznaczały swoją obecność dwie frakcje. Pierwsza uważała, że można i warto zbudować koalicję z postkomunistami, druga, radykalna i o bardziej liberalnych poglądach, kierowana przez Viktora Orbána wykluczała jakąkolwiek współpracę z postkomunistami. W wyniku tego podziału doszło do rozłamu: dwaj wiceprzewodniczący i współzałożyciele partii Gábor Fodor i Péter Molnár opuścili Fidesz w 1993 r. i zrezygnowali z członkostwa wraz z ok. 500. innymi członkami – w większości przypadków przechodząc do Związku Wolnych Demokratów. W następnych wyborach, w maju 1994 na Fidesz zagłosowało 7 procent wyborców, co dało partii 20 mandatów[6].
W kolejnych wyborach, w maju 1998 r. Fidesz zdobył 29% poparcia i największą liczbę mandatów. Wieloletni działacz partii Viktor Orbán został premierem. Rząd V. Orbána zakończyło zwycięstwo w wyborach 2002 roku Węgierskiej Partii Socjalistycznej, która utworzyła rząd wspólnie ze Związkiem Wolnych Demokratów.
Na początku 2003 r. podjęto gruntowną reformę partii: na kongresie w maju 2003 r. zmieniono statut i nazwę partii. Odtąd nazywa się ona Fidesz – Magyar Polgári Szövetség. Zmiany te były elementem przygotowań do wyborów do Parlamentu Europejskiego w czerwcu 2004 r. Wybory te partia zdecydowanie wygrała, zdobywając 47,4% głosów. W 2006 roku partia ponownie przegrała wybory parlamentarne z Węgierską Partią Socjalistyczną, jednak kilka miesięcy później z powodu antyrządowych zamieszek poparcie dla Fidesz zaczęło rosnąć. W kolejnych wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2009 roku Fidesz również zdecydowanie wygrał odnosząc jeszcze lepszy wynik niż pięć lat temu zdobywając 56,36% głosów.
Partia wygrała wybory parlamentarne w 2010 roku, a następnie wybory parlamentarne w 2014 roku (ponownie uzyskując większość kwalifikowaną) oraz wybory samorządowe, które odbyły się 12 października 2014 roku. W największych miastach partia zdobyła 22 z 23 mandatów burmistrzowskich (w tym m.in. w stołecznym Budapeszcie)[7]. Viktor Orbán w wyniku wygranej z 6 kwietnia 2014 r. utworzył swój trzeci rząd. W wyborach w 2018 roku Fidesz ponownie otrzymał większość kwalifikowaną i ponownie utworzył rząd, czwarty rząd Viktora Orbána. Na początku kwietnia 2022 roku partia ponownie zwyciężyła w wyborach parlamentarnych, w konsekwencji czego utworzony został piąty rząd Viktora Orbána.
Relacje w Parlamencie Europejskim[edytuj | edytuj kod]
21 marca 2019 r. Fidesz został zawieszony w prawach członka Europejskiej Partii Ludowej. Za zawieszeniem opowiedziało się 190 członków zgromadzenia politycznego, trzy osoby były przeciwko. Fidesz stracił prawo udziału w spotkaniach EPL i prawo do głosowania z ramienia ugrupowania w Parlamencie Europejskim. Partia została również pozbawiona możliwości wystawiania kandydatów na stanowiska unijne z ramienia EPL. Decyzja była spowodowana kampanią Fidesz na Węgrzech, w której zarzucano Unii Europejskiej błędne adresowanie kryzysu uchodźczego oraz atakowano Przewodniczącego Komisji Europejskiej Jeana-Claude’a Junckera[8].
3 marca 2021 r. 12 osobowa delegacja europosłów Fidesz została zawieszona przez kierownictwo Europejskiej Partii Ludowej we frakcji EPL w Parlamencie Europejskim. Odpowiadając na to, tego samego dnia decyzją przewodniczącego partii Viktora Orbána Fidesz z tej frakcji wystąpił[9][10].
18 marca 2021 r. zawieszony dwa lata wcześniej Fidesz opuścił Europejską Partię Ludową[11].
W wyborach parlamentarnych[edytuj | edytuj kod]
- 1990 – 22 mandaty na 386 – 8,95%
- 1994 – 20 mandatów na 386 – 7,02%
- 1998 – 148 mandatów na 386 – 28,18%
- 2002 – (Fidesz-MPS) 188 (w tym Fidesz 164) mandatów na 386 – 42,48%
- 2006 – (Fidesz-MPS) 164 (w tym Fidesz 141) mandaty na 386 – 42,48%
- 2010 – (Fidesz-KDNP) 263 (w tym Fidesz 227) mandaty na 386 – 68,13%
- 2014 – (Fidesz-KDNP) 133 (w tym Fidesz 117) mandaty na 199 – 66,83%
- 2018 – (Fidesz-KDNP) 133 (w tym Fidesz 117) mandaty na 199 – 49,27% głosów
- 2022 – (Fidesz-KDNP) 135 (w tym Fidesz 116) mandaty na 199 - 54,13% głosów[12]
Przewodniczący[edytuj | edytuj kod]
| Fotografia | Imię i nazwisko | Data objęcia stanowiska | Data dymisji | Uwagi | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 
|
Viktor Orbán | 18 kwietnia 1993 | 29 stycznia 2000 | Premier, 1998–2002 |
| 2 | 
|
László Kövér | 29 stycznia 2000 | 6 maja 2001 | |
| 3 | .JPG)
|
Zoltán Pokorni | 6 maja 2001 | 3 lipca 2002 | |
| 4 | 
|
János Áder | 3 lipca 2002 | 17 maja 2003 | |
| 5 | 
|
Viktor Orbán | 17 maja 2003 | nadal | Premier, 2010–nadal |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Dr Vít Hloušek, Dr Lubomír Kopecek (2013). Origin, Ideology and Transformation of Political Parties: East-Central and Western Europe Compared. Ashgate Publishing. ps. 177.
- ↑ Fidesz – wymowa węgierska.
- ↑ https://web.archive.org/web/20160303220540/http://www.policysolutions.hu/userfiles/elemzesek/Euroszkepticizmus%20Magyarorsz%C3%A1gon.pdf.
- ↑ ONLINE LATIN DICTIONARY – Latin – English, www.online-latin-dictionary.com [dostęp 2019-10-21].
- ↑ Debreczeni 2015 ↓, s. 58,62.
- ↑ Debreczeni 2015 ↓, s. 62.
- ↑ Fidesz wygrywa. 22 burmistrzów w 23 największych miastach Węgier. PAP. [dostęp 2014-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-17)]. (pol.).
- ↑ Fidesz zawieszona w EPL. Decyzja Europejskiej Partii Ludowej, Onet Wiadomości, 20 marca 2019 [dostęp 2019-03-21] (pol.).
- ↑ Katalin Novák: We will not let our MEPs be silenced or limited in their capacity to represent our voters... Twitter, 3.03.2021. [dostęp 2021-04-04]. (ang.).
- ↑ Tomasz Bielecki z Brukseli, Rozwód z Orbánem. Niemcy schowali parasol ochronny, www.polityka.pl, 2021 [dostęp 2021-03-03] (pol.).
- ↑ Katalin Novák: It’s time to say goodbye. Twitter, 18.03.2021. [dostęp 2021-04-04]. (ang.).
- ↑ Origo, Navracsics Tibor a KDNP frakciójában folytatja, www.origo.hu [dostęp 2022-10-18] (węg.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- József Debreczeni, Viktor Orbán, Tomasz Kantorowski i inni red., Warszawa: Wydawnictwo Akurat, 2015, ISBN 978-83-287-0068-0, OCLC 924910591.
