Przejdź do zawartości

Franciszek Ząbecki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Franciszek Ząbecki
Dawny
Ilustracja
Franciszek Ząbecki (rozmawia przez telefon) w budynku stacji kolejowej w Treblince
podporucznik podporucznik
Data i miejsce urodzenia

8 października 1907
Łyszkowice

Data śmierci

11 kwietnia 1987

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojsko Polskie
AK Armia Krajowa

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa:

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Armii Krajowej
Dowód tożsamości wystawiony w 1943 przez Generalną Dyrekcję Kolei Wschodniej
Opuszczona stacja kolejowa w Treblince (2000)

Franciszek Ząbecki ps. „Dawny” (ur. 8 października 1907 w Łyszkowicach, zm. 11 kwietnia 1987) – żołnierz Wojska Polskiego, członek Armii Krajowej, w latach 1941–1944 zawiadowca stacji Treblinka, świadek podczas powojennych procesów zbrodniarzy hitlerowskich.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

W 1925 r. rozpoczął pracę na kolei jako praktykant-radiotelegrafista na stacji w Bednarach. W latach 1929–1931 odbył służbę wojskową w Zegrzu. Po zakończeniu służby wojskowej w poszukiwaniu pracy trafił do Sokołowa Podlaskiego[1].

Walczył w kampanii wrześniowej w 1 batalionie telegraficznym. 17 września dostał się do niewoli sowieckiej. Po dwóch miesiącach, wraz z innymi polskimi żołnierzami, został przekazany władzom niemieckim i trafił na roboty do Niemiec. Z uwagi na zły stan zdrowia w marcu 1941 udało mu się uzyskać zwolnienie z robót i wrócić do Sokołowa Podlaskiego.

22 maja 1941 roku rozpoczął pracę dla niemieckiej Generalnej Dyrekcji Kolei Wschodniej na stacji kolejowej w Treblince, przy której zamieszkał. Jako członek 8. Brygady Kolejowej AK otrzymał zadanie zbierania informacji na temat niemieckich transportów wojskowych przechodzących przez stację i przekazywania ich władzom AK. Po zbudowaniu niedaleko stacji obozu zagłady Treblinka II Ząbecki otrzymał polecenie spisywania wszystkich transportów więźniów kierowanych do nowego obozu przez stację Treblinka.

Pierwszy pociąg z Żydami z warszawskiego getta wyjechał z Warszawy 22 lipca 1942 i przybył do Treblinki 23 lipca we wczesnych godzinach rannych. Od tego dnia Ząbecki notował wszystkie transporty Żydów. Oprócz gromadzenia informacji, które były przekazywane dowództwu AK, wraz z innymi polskimi kolejarzami pomagał Żydom uciekającym z transportów.

6 sierpnia 1944 z narażeniem życia wyniósł z zaminowanego budynku stacji część dokumentów, będących dowodami zbrodni popełnionych w Treblince. Materiały te zostały później wykorzystane w procesach przeciwko niemieckim zbrodniarzom. Franciszek Ząbecki oceniał, że liczba zamordowanych w obozie śmierci Treblinka II była wyższa niż szacunki historyków i wynosiła ok. 1 mln 297 tysięcy osób.

W czasie okupacji ukończył konspiracyjną szkołę podchorążych otrzymując stopień plutonowego podchorążego (podporucznika)[1].

Po 1945 r. pracował na kolei w Białej Podlaskiej, Sochaczewie i Piasecznie. W listopadzie 1953 cała rodzina przeniosła się do Piastowa. Ostatnim miejscem pracy Ząbeckiego był Centralny Ośrodek Badań i Rozwoju Techniki Kolejnictwa w Warszawie. Przeszedł na emeryturę w grudniu 1969[1].

Swoje wspomnienia opisał w wydanej w 1977 r. książce Wspomnienia dawne i nowe[2]. Był bohaterem filmu dokumentalnego Świadek oskarżenia nakręconego przez Wytwórnię Filmową „Czołówka”[3].

Zmarł 11 kwietnia 1987. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Pruszkowie-Żbikowie[1].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Franciszek Ząbecki został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1972) oraz Krzyżem Armii Krajowej (1975).

Udział w procesach przeciwko hitlerowskim zbrodniarzom

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d Był skromnym człowiekiem. [w:] Życie Siedleckie [on-line]. zyciesiedleckie.pl, 12 grudnia 2013. [dostęp 2014-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-19)].
  2. Tomasz Wiścicki: Stacja tuż obok piekła. Treblinka w relacji Franciszka Ząbeckiego. [w:] Muzeum Historii Polski [on-line]. muzhp.pl, 16 kwietnia 2013. [dostęp 2014-01-17].
  3. Wacław Kruszewski: Europa! Europa?. [w:] Życie Siedleckie [on-line]. zyciesiedleckie.pl, 22 stycznia 2012. [dostęp 2014-01-21].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Był skromnym człowiekiem. [w:] Życie Siedleckie [on-line]. zyciesiedleckie.pl, 12 grudnia 2013. [dostęp 2014-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-19)].
  • Franciszek Ząbecki, Wspomnienia dawne i nowe, Instytut wydawniczy Pax, 1977.