Gąska biaława

Gąska biaława

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	gąskowate
Rodzaj	gąska
Gatunek	gąska biaława
Nazwa systematyczna
Tricholoma album (Schaeff.) P. Kumm. Führ. Pilzk.: 131 (Zwickau, 1871)

Zasięg występowania

Gąska biaława (Tricholoma album (Schaeff.) P. Kumm.) – gatunek grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae),

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Psathyrella, Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schäffer nadając mu nazwę Agaricus albus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. Paul Kummer, przenosząc go do rodzaju Tricholoma. Niektóre synonimy naukowe:

• Agaricus albus Schaeff. 1774
• Gyrophila alba (Schaeff.) Quél. 1886
• Tricholoma album (Schaeff.) P. Kumm. 1871, f. album
• Tricholoma raphanicum P. Karst. 1883

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym ma też nazwę bedłka biała.

Morfologia

Kapelusz

Średnicy od 3–6 cm, początkowo dzwonkowaty, później płasko wypukły, z tępym szerokim garbkiem, brzeg często pofalowany i krótko podgięty, mięsisty, kruchy. Skórka gładka, sucha, promieniście włóknista, biaława, kremowobiaława, na wierzchołku bladoochrowa

Blaszki

Grube, wybrzuszone, o szerokości 4–11 mm, przy trzonie wycięte. Są rzadkie. Liczba kompletnych blaszek wynosi 30-60, pomiędzy nimi są międzyblaszki w liczbie 1-3 między dwoma kompletnymi blaszkami. Barwa od białej do białożółtawej.

Trzon

Wysokość od 5 do 12 cm, grubość 1–2 cm. Jest cylindryczny, niekiedy maczugowato rozszerzony, przy podstawie zwężony, pełny, twardy. Skórka biaława, czasami z ochrowymi plamami, bywa głęboko wrośnięty w podłoże.

Miąższ

Twardy i suchy, białawy. Zapach mączno-ziemisty, niekiedy nawet nieprzyjemny (jak DDT). Smak cierpkawy, później paląco-gorzkawy.

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników biały. Zarodniki szeroko elipsoidalne, gładkie, o rozmiarach 5–6,5 × 3,5–4,5 μm, z wyraźną wnęką. Podstawki o rozmiarach 25–34 × 5–6 μm, 4-zarodnikowe ze sprzążką. W hymenium brak cystyd. Strzępki skórki cylindryczne, o szerokości 2,5–6 μm z rozproszonymi półwrzecionowatymi segmentami o rozmiarach 20–50 × 3–9 μm. Strzępek pod skórką nie sposób odróżnić od strzępek tramy. Są cylindryczne, o rozmiarach 19–50 × 3–12 μm. Nie zawierają pigmentu, lub bardzo blady wewnątrz strzępek. Sprzążki występują rzadko, w hymenium praktycznie brak ich na większości sept.

Występowanie i siedlisko

Opisano występowanie gąski białawej w Ameryce Północnej, Europie oraz w Korei. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniona; występuje od Hiszpanii po Islandię i północne krańce Półwyspu Skandynawskiego (69° szerokości geograficznej). W polskim piśmiennictwie naukowym opisano wiele jej stanowisk na obszarze całego kraju.

Pojawia się od sierpnia do listopada, na ziemi w liściastych i mieszanych, przede wszystkim pod brzozą brodawkowatą i dębami. Owocniki występują zazwyczaj w grupkach.

Znaczenie

Naziemny grzyb mikoryzowy. Jest niejadalny.

Gatunki podobne

Jest w Polsce kilka gatunków gąsek o białawych kapeluszach:

• gąska jasna (Tricholoma stiparophyllum). Jest większa i ma gęste blaszki (liczba blaszek kompletnych 60-120)
• gąska śmierdząca (Tricholoma lascivum) ma bardziej szarożółtawy odcień kapelusza, wyraźnie większe zarodniki i występuje głównie pod bukami
• gąska karbowana (Tricholoma acerbum). Ma karbowany kapelusz
• jadalna gąska gołębia (Tricholoma columbetta), która nie ma nieprzyjemnego smaku ani zapachu, kapelusz w wilgotnych warunkach jest lepki, blaszki są rzadkie,
• trująca gąska nieprzyjemna (Tricholoma inamoenum). Ma nieprzyjemny zapach gazu świetlnego i rośnie w lasach iglastych,