Gójsk
52°54′04″N 19°31′37″E/52,901111 19,526944| wieś | |
 Kościół parafialny w Gójsku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
24 |
| Kod pocztowy |
09-216[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WSE |
| SIMC |
0578331[5] |
Położenie na mapie gminy Szczutowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu sierpeckiego  | |
| 52°54′04″N 19°31′37″E/52,901111 19,526944[1]
| |
Gójsk – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie sierpeckim, w gminie Szczutowo[5][6].
We wsi funkcjonuje Szkoła podstawowa im. Tadeusza Kościuszki, filia Gminnej Biblioteki Publicznej, Ochotnicza Straż Pożarna[7]. W Gójsku swoją siedzibę ma parafia pw. Świętego Mikołaja. Przez wieś przebiega droga krajowa nr 10, przepływa przez nią także rzeka Gozdawnica.
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
Do 1954 roku siedziba wiejskiej gminy Gójsk. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gójsk. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego.
Toponimia[edytuj | edytuj kod]
Wcześniejsze nazwy[edytuj | edytuj kod]
Historyczne nazwy Gójska[8]:
- 1302 – Goisczko;
- 1564 – Gosczko;
- 1784 – Goysk;
- 1881 – Gójsk (czasem zapisywany jako Guisk).
Etymologia nazwy[edytuj | edytuj kod]
Pierwotna nazwa pochodziła od staropolskiego słowa Gozd, oznaczającego las, drzewo[8].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Gójsk leży na terenie historycznej ziemi dobrzyńskiej i właśnie z nią łączy swoją historię. Pierwsza osada na terenie dzisiejszego Gójska powstała najpóźniej w XIV wieku. Parafia i kościół powstały zapewne w II połowie XIV wieku, choć pierwsza wzmianka pochodzi z 1506 r., wówczas istniała tu drewniana świątynia. Kolejne kościoły zostały ufundowane na miejscu poprzednich w 1700 r. przez Ks. J. Podleskiego oraz w 1783 r. przez Ludwikę Wessel. W latach 1903–1906 wzniesiono obecny, murowany kościół[9]. W XVIII i XIX wieku dobra Gójskie należały do rodziny Majewskich. Pierwszy ośrodek nauczania powstał w 1856 r. dzięki staraniom miejscowej ludności i właściciela folwarku Ludwikowi Majewskiemu, który oddał na rzecz szkoły część swojego dworu[10].
W 1915 r. wojska niemieckie wybudowały kolejkę wąskotorową wzdłuż drogi kołowej z Lipna do Sierpca, kolejka omijała zabudowania Gójska od strony północnej, na prawym brzegu Gozdawnicy. Stacja Gójsk znajdowała się przy drodze w kierunku Sierpca, niedaleko Całowni. Linia została zlikwidowana w 1936 r[11].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Najważniejszym zabytkiem wsi jest kościół pw. Najświętszego Serca Jezusa z 1906 roku. Jest to budowla neogotycka wzniesiona według projektu architekta Stefana Szyllera. Charakterystyczne dla budowli są dwie monumentalne wieże frontowe. Kościół wzniesiono jako budowlę halową, trójnawową z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. W ołtarzu głównym znajduje się XIX wieczna rzeźba Miłosiernego Chrystusa pochodząca z poprzedniego drewnianego kościoła z połowy XVIII wieku. Przy kościele działa parafia pw. św. Mikołaja, wyodrębniona dopiero na początku XX wieku. Wcześniej opiekę nad świątynią sprawowali proboszczowie z parafii Szczutowo. W wyposażeniu kościoła znajdują się dwa XVII-wieczne obrazy przedstawiające Matkę Boską Dobrej Opieki oraz św. Józefa z Dzieciątkiem. W kruchcie znajduje się tablica epitafijna Jakuba Gąsowskiego (zm. 1923) – dziedzica dóbr gójskich. Świątynia wpisana jest do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego[12].
Przy jednej z bocznych dróg znajduje się zbiorowa mogiła żołnierzy z 1915 roku, dość dobrze zachowana. Z zachowanej na pomniczku inskrypcji wynika że spoczywa tam 81 żołnierzy niemieckich i 99 rosyjskich.
Urodzeni w Gójsku[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Jakubiak, polski elektronik, profesor nauk technicznych.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 35633
- ↑ Wieś Gójsk w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-06], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 325 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Lista jednostek OSP w gminie Szczutowo, Biuletyn Informacji Publicznej.
- ↑ a b Kazimierz Rymut, Nazwy miejscowe Polski, Urszula Bijak, t. 3 E-I, historia, pochodzenie, zmiany., Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, 2005, s. 289.
- ↑ Gójsk, Parafia pw. św. Mikołaja, Diecezja Płocka.
- ↑ Szkoła podstawowa im. Tadeusza Kościuszki, Kronika szkolna.
- ↑ Kolejki wąskotorowe Mazowsza, [w:] Bogdan Pokropiński, Kolejki wąskotorowe Mazowsza. W: Koleje polowe na ziemiach polskich w okresie I wojny światowej. Funkcja, znaczenie i późniejsze wykorzystanie. Materiały z konferencji Piaseczno – Nieporęt – Sochaczew 2019, Sochaczew: Stacja Muzeum, 2019, ISBN 978-83-953336-0-6.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2017-08-10].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Gójsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 651.
- Gójsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 512.
- Siedziba gminy: Szczutowo
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
