Galen
Galen, właściwie Claudius Galenus (ur. ok. 130, zm. 200 n.e.) – rzymski lekarz greckiego pochodzenia, anatom, utalentowany badacz i pisarz, jeden z najznakomitszych starożytnych lekarzy, wywarł olbrzymi wpływ na rozwój nauk medycznych w średniowieczu i odrodzeniu.
Spis treści
Życie i działalność[edytuj]
Urodził się w Pergamonie, a ponieważ w mieście działała szkoła medyczna, której główną rolą była piecza nad gladiatorami, tam właśnie Galen stawiał pierwsze kroki w dziedzinie chirurgii i anatomii. Później podjął studia medyczne i filozoficzne w Pergamonie, a następnie w Smyrnie, Koryncie, Palestynie i Aleksandrii[1]. Po powrocie do Pergamonu w roku 158[1] został głównym lekarzem gladiatorów. W 161 roku zamieszkał w Rzymie i leczył filozofa Eudemusa (swojego byłego nauczyciela), dzięki któremu poznał wiele ważnych osób [2]. Później został lekarzem na dworze Marka Aureliusza i zajmował się leczeniem także Lucjusza Werusa i Kommodusa. Związany z dworem cesarskim do końca życia, zmarł prawdopodobnie w Rzymie.
Osiągnięcia naukowe[edytuj]
Opisał 7 nerwów czaszkowych, zastawki serca oraz różnice między tętnicami i żyłami; między innymi wykazał, że tętnicami płynie krew, a nie powietrze, jak sądzono dotychczas. Opisy jego są jasne i przekonujące - zachwycał się nimi Huxley. W pracach swoich zebrał Galen wiedzę anatomiczną poprzedników, do której dołączył obserwacje własne. Kiedy nie miał do dyspozycji ciał ludzkich, opierał się na sekcji zwierząt, w tym makaków[3]. Opisał dodatni wpływ ćwiczeń fizycznych na rozwój ciała. Usystematyzował wady postawy i jako pierwszy wprowadził terminy: scoliosis, kyphosis, lordosis. Twierdził, że zdrowie wymaga równowagi między czterema składnikami organizmu: śluzem, czarną żółcią, żółtą żółcią oraz krwią. Wprowadził termin temperatury obojętnej, dla której Galen przyjął 0 stopni (wg Galena zależała ona od szerokości geograficznej). Na podstawie obserwacji wpływu różnych środków na ludzki organizm wprowadził on cztery stopnie zimna. Dokonał podziału substancji na maści, kremy, papki i płyny oraz wprowadził kosmetykę do świata medycyny.
Jego idee, nawiązujące do tez Hipokratesa, wywarły wpływ na nauki medyczne w ciągu kilkunastu kolejnych stuleci. Jego sposoby opracowywania lekarstw obowiązywały w zachodniej Europie przez 1500 lat po jego śmierci.
Błędy w teoriach Galena[edytuj]
Mimo tak znaczących osiągnięć Galen nie ustrzegł się błędów. Opierał się jedynie na sekcjach zwierząt (najczęściej małp), w których popełnił wiele błędów, nawet w sprawach, które już wcześniej znano z sekcji zwłok człowieka. Jego wiedza ogólna i autorytet były w tamtych czasach tak duże, że nawet takie błędy zostały wówczas uznane za "poprawki" i w dużej mierze zaciążyły one na nauce okresu średniowiecza. Między innymi powtarzano za nim, że krew rodzi się z pokarmów w wątrobie, żółć powstaje w śledzionie, natomiast powietrze przechodzi do serca bezpośrednio z płuc.
Dopiero 15 wieków później Andreas Vesalius w swym dziele "Budowa ludzkiego ciała" (De humani corporis fabrica) udowodnił, że Galen nie wykonał żadnych sekcji ludzkich zwłok.
Przypisy
- ↑ a b Praca zbiorowa, 2006, Wielka Historia Świata, t.10, Polskie Media Amer.Com, ss. 243, ISBN 83-7425-365-7
- ↑ von Staden H. (ed. trans.) Herophilus: The Art of Medicine in Early Alexandria. Cambridge University Press, 1989 ISBN 0-521-23646-0, 9780521236461
- ↑ Galen musiał pracować na zwłokach małp, gdyż z powodów religijnych rozcinanie ciał ludzkich nie było możliwe. [J. Goody: Renesans. Czy tylko jeden?. Czytelnik, Warszawa 2012.
Bibliografia[edytuj]
- Zaręba B., "O budowie i czynnościach ciała ludzkiego", Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1970.
