Goncarzewy
53°12′02″N 17°44′57″E/53,200556 17,749167| osada | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Strefa numeracyjna |
52 |
| Tablice rejestracyjne |
CBY |
| SIMC |
0095710 |
Położenie na mapie gminy Sicienko  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bydgoskiego  | |
| 53°12′02″N 17°44′57″E/53,200556 17,749167[1]
| |
Goncarzewy – osada w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie bydgoskim, w gminie Sicienko.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.
Wskazówka – występuje również wariant nazewniczy miejscowości: Goncarzewo.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś od początku swego istnienia leżała w obszarze granicznym pomiędzy Pomorzem, Wielkopolską i państwem zakonnym. Rozwijała się w cieniu pobliskiego Samsieczna, a później Sicienka, czego powodem jest wspólny opis dziejów tych miejscowości.
W 1288 Samsieczno i przyległe okolice należały do cystersów z Byszewa, jednak w dokumentach klasztornych z 1386 nazwa wsi nie jest wymieniana.
Zasadźcą wsi był Guncerz z Bronikowa, potomek serbołużyckiego, szlacheckiego rodu Pradel (Predel), który przybył do Krajny w XIV w. Dokładna data lokacji wsi nie jest znana. Prawdopodobnie powstała na przełomie XIV i XV w.
Pierwszy zapis dotyczący nazwy wsi pojawia się w nakielskich księgach sądowych 4 sierpnia 1453. Wymieniony jest w nich Jan de Guncerzewy (Jan pochodzący z miejscowości Guncerzewy), podsędek sądu ziemskiego w Nakle n. Notecią.
Mimo że wieś od początku lokacji była mocno "związana" z Samsiecznem, nie powstała w wyniku jego podziału. Jej zabudowa odbywała się na planie ulicówki. Od początku wieś była własnością szlachecką i ciążył na niej obowiązek bezpośredniego udziału w wyprawach wojennych. Podzielona była pomiędzy kilku właścicieli.
Od połowy XV w. dziedzicami wsi była rodzina Guncerzewskich oraz rodziny z nią spokrewnione. W 1578 wieś należała do rodziny Siedleckich, Szczutowskich i Turzyńskich. W połowie XVII w. wieś przejęła rodzina Działyńskich. Pod koniec XVII w. dziedzicem był Michał Działyński, kasztelan chełmiński. Na początku XVIII w., od rodziny Działyńskich, ziemie we wsi przejmuje spokrewniona z nimi rodzina Potulickich. Ostatnią dziedziczką wsi jest Aniela Konstancja Aleksandra hrabina Potulicka.
9 września 1893 w Goncarzewie urodziła się Margarete Siegroth (z domu Boden) - małżonka Heinricha Himmlera[2]
20 października 1932 wieś przechodzi pod zarząd Fundacji Potulickiej, utworzonej przez Anielę Potulicką na bazie dóbr potulickich.
Po II wojnie światowej, majątek Fundacji Potulickiej został znacjonalizowany i ziemie wsi weszły w skład Kombinatu Rolniczego w Wojnowie.
Od 1990 dobrami wsi administruje Katolicki Uniwersytet Lubelski, spadkobierca testamentowy zysków Fundacji Potulickiej.
Na terenie wsi zlokalizowany jest nieczynny cmentarz ewangelicki[3].
Etymologia i pisownia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa wsi pochodzi od serbołużyckiego imienia Goncerz. Jego brzmienie jest inne niż pisownia i fonetycznie przypomina Gunczerz.
Pierwotna nazwa wsi Gunczerzewy ulegała zmianom na przestrzeni lat. Od połowy XV w. do czasów rozbiorów nazwa wisi była zapisywana jako: Guncerzewy, Gunczerzowy, Gunczerzewy, Guncerzewo, Gunczarzewy, Gącarzewy, Goncerzewo, Guncerzowy, Guncerzewice, Gunczerzewy. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego występowały dwie odmiany nazwy: Gońcarzewy – po polsku i Goncerzewo – po niemiecku. Nazwa Goncarzewy, która obowiązuje obecnie, po raz pierwszy pojawia się w 1926.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 34886
- ↑ Pielęgniarka, która urzekła Himmlera. "Majtki rozmiar 50"
- ↑ Zapomnieni - zdjęcia cmentarza. [dostęp 2012-04-05].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Teki Dworzaczka. Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV-XX w. Biblioteka Kórnicka PAN 1995-2004
- Dzieje Ziemi Nakielskiej aż do pierwszego rozbioru Polski – ks. Ignacy Geppert. 1926.
- Powiat Nakielski w XVI wieku. Szkic geograficzno-historyczny – E. Callier. Poznań 1886
- Krajna i Nakło: studia i rozprawy wydane z okazji pięćdziesięciolecia gimnazjum im. Bolesława Krzywoustego w Nakle – W. Malicki, Wydział Powiatowy, Nakło; Wyrzysk,1926
- Herbarz Polski, Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich Adam Boniecki – Marek Jerzy Manikowski Ph.D., publisher by Dr. Manikowski Publikacje Elektroniczne, Kraków, Poland 2005, ISBN 83-918058-3-2
- Fundacja Potulicka im. Anieli hr. Potulickiej 1925 – 1948, Jan Ziółek, Katolicki Uniwersytet Lubelski, ISBN 83-228-0697-3