Gyöngyös

Gyöngyös

Herb Flaga
Państwo	Węgry
Komitat	Heves
Powiat	Gyöngyös
Zarządzający	Hiesz György↗
Powierzchnia	55,31 km²
Populacja (I 2011) • liczba ludności • gęstość	32 640 590,13 os./km²
Nr kierunkowy	37
Kod pocztowy	3200
Położenie na mapie Węgier Gyöngyös
47°47′N 19°56′E
Strona internetowa

Pałac Orczy w Gyöngyös

Gyöngyös w 1938

Gyöngyös – miasto węgierskie (32,64 tys. mieszkańców w I 2011 r.) położone u stóp góry Sárhegy, na zachód od gór Mátra. Położone jest w sąsiedztwie autostrady M3, między Egerem a stolicą Węgier, 80 km na północny wschód od Budapesztu. Gyöngyös jest centrum położonego na wulkanicznych glebach regionu winiarskiego Mátraalja (Podnóże Mátry) oraz bramą do gór Mátra. Miasto prowadzi wymianę partnerską z powiatem kolskim.

Historia

Osadnictwo od czasów prehistorycznych. Tereny zamieszkane w średniowieczu przez Hunów i Awarów. Prawa miejskie od roku 1334.

Nazwa Gyöngyös pojawia się po raz pierwszy w roku 1261 w dokumencie fundacyjnym króla Świętego Władysława.

Prawa miejskie otrzymał Gyöngyös już w 1334 roku od króla Karola Roberta Andegaweńskiego. W XV wieku osiedlili się tu franciszkanie. 

W XVI i XVII wieku miasto zubożało, ponieważ jako miejscowość graniczna Gyöngyös zmuszony był płacić podwójne podatki – Habsburgom i Turkom. 

Kolejny rozwój miasta przypada na czas Monarchii Austro-Węgierskiej. 

W maju 1917 roku olbrzymi pożar zniszczył ok. 550 budynków miasta.  

Znaczenie i dobrobyt zawdzięczało miasto uprawie winorośli, produkcji wina oraz rozwojowi handlu winem. 

Historia uprawy winorośli w tym regionie sięga XI wieku. W przeciągu wieków zmieniały się uprawiane tu szczepy. Pod koniec XIX w., po epidemii filoksery, która zniszczyła prawie wszystkie winnice, zaczęto uprawiać szlachetne odmiany białych szczepów, jak np. riesling, olaszrizling i hárslevelű.

Zabytki

Kościół św. Bartłomieja – kościół pierwotnie gotycki, przebudowany w XVIII wieku. Dziś kościół nosi charakterystyczne cechy baroku i stylu gotyckiego (barokowa fasada o dwóch wieżach i gotycki portal, przypory).

Kościół Franciszkanów (wzniesiony w 1370 r.) i klasztor (1. połowa XVIII w.), w którym mieści się jedyna działająca na Węgrzech nieprzerwanie od czasów średniowiecza Biblioteka Franciszkańska.

Dom Świętej Korony (Szent Korona Háza) – podczas wojen napoleońskich dwukrotnie ukryto w tym budynku węgierskie insygnia koronne. Obecnie mieści się tu drugi co do wielkości w kraju (po Esztergomie) skarbiec liturgiczny. 

Pałac Orczych – w pałacu mieści się prezentujące przyrodę gór Mátra i historię miasta Mátra Múzeum.

Kolej wąskotorowa – do Lajosházy (12 km) i do Mátrafüred (6 km).

Farkasmály borpincék – szereg piwniczek. 

Gospodarka

• przemysł spożywczy: przetwórstwo mięsa, mleka, winiarstwo.
• uprawy winorośli i tytoniu.

Miasta partnerskie

• Târgu Secuiesc, Rumunia
• Pieksämäki, Finlandia
• Ringsted, Dania
• Sanok, Polska
• Zeltweg, Austria
• Şuşa, Azerbejdżan

Bibliografia

• Węgierski Urząd Statystyczny
• Gyöngyös-Mátra informacije. gyongyos-matra.hu. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-29)].