Gązwa
53°54′15″N 21°13′42″E/53,904167 21,228333
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
129[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-700[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NMR |
| SIMC |
0483056 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Mrągowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu mrągowskiego  | |
| 53°54′15″N 21°13′42″E/53,904167 21,228333[1]
| |
Gązwa (niem. Gonswen, 1938–1945 Gansen) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Mrągowo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Nazwa miejscowości pochodzi od nazwiska Jana Gązwy, założyciela wsi. Pierwotnie wieś miała kształt ulicówki, później jednak, po separacji gruntów wiejskich, powstały kolonie w rozproszonej zabudowie.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś założona została w 1572[4]. Wtedy to Jan Gązwa, zasadźca, otrzymał od starosty Szestna Andrzeja Jonasa 22 włóki celem założenia wsi czynszowej. W pierwszej połowie XVIII w. wieś została wyludniona. Jesienią 1657 r. najazd tatarski spustoszył okolice Szestna, w tym Gązwę, doprowadzając do jej całkowitego zniszczenia. W czasie najazdu tatarskiego prawdopodobnie zginęli wszyscy jej mieszkańcy (80 osób). Różnego rodzaju klęski, w tym klęska zarazy, wyludniły ponownie wieś na początku XVIII w., aż 20 włók trzeba było ponownie zasiedlać. W 1737 r. pięcioro tutejszych dzieci uczęszczało do nowo założonej szkoły w Polskiej Wsi. W drugiej połowie XVIII w. zatrudniono nauczyciela, co wskazuje, że działała tu szkoła wiejska. W 1785 r. w Gązwie było 11 domów. W 1815 r. 17 domów i 99 mieszkańców. Tę samą liczbę mieszkańców wymienia się w 1821 r., zaś w 1838 r. – 12 domów ze 134 mieszkańcami. W 1818 r. nauczycielem w tutejszej szkole był Jakub Sala (Jakub Sała), który uczył po polsku 24 dzieci (w tym dzieci ze Stamki). W 1848 r. we wsi było 20 budynków mieszkalnych i 155 mieszkańców. W 1870 r. we wsi mieszkało 160 osób. W 1894 r. było tu już 355 mieszkańców.
W 1928 r. we wsi i na wybudowaniach mieszkało 315 osób. W 1935 r. we wsi była dwuklasowa szkoła, w której nauczało dwóch nauczycieli, a uczyło się 61 uczniów. W 1938 r. ówczesne władze niemieckie, w ramach akcji germanizacyjnej, zmieniły urzędową nazwę miejscowości z Gonswen na Gansen. W 1939 r. we wsi było 315 mieszkańców. W obszarze wiejskim znajdowało się wtedy 78 gospodarstw domowych, w tym 62 gospodarstwa rolne, z których 13 miało wielkość 10–20 ha i 5 miało areał w granicach 20–100 ha.
W 1973 do sołectwa Gązwa należała także osada Stamka (Klein Stamm).
Ochrona przyrody[edytuj | edytuj kod]
W pobliżu wsi znajduje się obszar sieci Natura 2000 „Gązwa” PLH280011 oraz wchodzący w jego skład rezerwat przyrody Gązwa[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 32204
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Kod pocztowy Gązwa •• Wyszukiwarka, kody pocztowe, ulice, mapa [online], www.kodypocztowe.info [dostęp 2019-10-30].
- ↑ Ziemia Mrągowska w Prusach Książęcych XVI wiek – XVII wiek. it.mragowo.pl. [dostęp 2013-04-01]. (pol.).
- ↑ Natura 2000 – Standardowy formularz danych. Gązwa PLH280011. [dostęp 2019-04-09].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu. Pojezierze, Olsztyn, 1975, 488 str.
- Historia miejscowości Gminy Mrągowo, (dostęp 1.08.2013)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Gązwa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 513.