Przejdź do zawartości

Halina Nieniewska

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Halina Nieniewska
Data i miejsce urodzenia

1890
Warszawa

Data i miejsce śmierci

22 maja 1942
Warszawa

Przynależność polityczna

Stronnictwo Demokratyczne

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920–1941) Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Armii Krajowej Krzyż Niepodległości Srebrny Wawrzyn Akademicki
Tablica pamiątkowa na budynku przy ulicy Raszyńskiej 58 w Warszawie

Halina Nieniewska ps. „Irena Konarska”, „Iza” (ur. 22 lutego 1890 w Warszawie, zm. ok. 22 maja 1942 tamże) – kapitan Wojska Polskiego, działaczka kobieca, oświatowa i demokratyczna.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się 22 lutego 1890 w Warszawie. Uczyła się początkowo w domu, a następnie na tajnych kompletach w gimnazjum J. Kowalczykówny i J. Jawurkówny[1]. W 1905 uczestniczyła w strajku szkolnym. W Szwajcarii ukończyła szkołę średnią, gdzie w latach 1908-1913 studiowała romanistykę, filozofię i historię na uniwersytecie w Lozannie[2][3]. Podczas studiów członkini „Filarecji”[4]. Była silna fizycznie, uprawiała wspinaczkę wysokogórską[1].

Powróciła do Warszawy w 1913, a w kwietniu tego samego roku wzięła udział wraz z matką w organizowaniu Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego, której potem była warszawską działaczką. Członkini Związku Patriotów, oraz Polskiej Organizacji Wojskowej[2]. Od 1915 uczyła języka francuskiego w szkole Janiny Zdziennickiej-Roszkowskiej, jak również dawała lekcje prywatne tego języka[1]. W latach 1919–1920 służyła w II Ochotniczej Legii Kobiet w Wilnie i wraz z matką uczestniczyła w wojnie polsko-bolszewickiej w II Wileńskiej OLK[3].

Po raz kolejny wróciła do Warszawy w 1920 i zaczęła pracować jako nauczycielka języka francuskiego w prywatnych żeńskich szkołach Marii Taniewskiej, Wandy Posselt-Szachtmajerowej, J. Zdziennickiej-Roszkowskiej oraz w Państwowym Instytucie Nauczycielskim. Stosowała w nauce języka nowatorskie metody pedagogiczne i jako jedna z pierwszych w Polsce wprowadziła inscenizację piosenek i przedstawień francuskich w szkołach. W latach 1922–1925 przygotowywała dysertację doktorską o Ludwiku Mierosławskim na seminarium prof. Marcelego Handelsmana[3], ale pracy tej nie ukończyła[1]. Członkini Komitetu Społecznego Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju, który powstał w 1922, w którym była jedną z założycielek Klubu Starszych Instruktorek[3]. W latach 1928–1938 była wizytatorką Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz instruktorką metodyki nauczania języka francuskiego, którego uczyła równocześnie w szkołach średnich oraz współpracowała z Instytutem Francuskim w Warszawie, a także często wyjeżdżając do Francji[3]. Była wraz z Olgą Cieślińską autorką cyklu podręczników do nauki tego języka: Parlons franfais (Lwów 1934), Le Français travaille (Warszawa 1935), Aux quatre coins de la France (Lwów 1936), Les Français de nos jours (Lwów 1937). Miały one kilka wydań i wznawiane były także w l. 1945-1947[1]. Uczyła jednocześnie w państwowym gimnazjum i liceum. im. Królowej Jadwigi i S. Staszica[2]. Jako delegatka polska uczestniczyła w szeregu zjazdów i konferencji międzynarodowych, m.in. w Kongresie Wychowania Moralnego w Krakowie w r. 1934, i Międzynarodowym Kongresie Wychowania Rodzinnego w Brukseli w 1935 roku[5]. Była także w l. 1930-1934 członkiem zarządu Towarzystwa Neofilologicznego, oraz członkiem redakcji „Neofilologia”[3]. W 1932 razem z Wandą Pełczyńską i Marią Zdziarską-Zaleską pracowała nad wydaniem w języku francuskim książki Femina Patriae Defensor[3]. Tłumaczyła również wspomnienia kobiet, które były uczestniczkami walk o niepodległość z lat 1914-1918 Wierna służba i Służba Ojczyźnie[6]. Działaczka Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet, członkini Związku Nauczycielstwa Polskiego oraz Stowarzyszenia „Zrąb” skupionego wokół Janusza Jędrzejewicza i Adama Skwarczyńskiego[4]. Pod koniec lata 30. współzałożyciela Klubu Demokratycznego (1937) a następnie działaczka Stronnictwa Demokratycznego[7].

Od jesieni 1939 w konspiracji. W październiku 1939 w jej mieszkaniu przy ul. Raszyńskiej 56 nastąpiło zaprzysiężenie członków sztabu dowództwa Służby Zwycięstwa Polski na czele z gen. Michałem Tokarzewskim[6][8]. Mieszkanie było następnie punktem kontaktowym KG SZP-ZWZ-AK[6]. W szkołach średnich była czynna w organizowaniu kompletów tajnego nauczania oraz jedna z inicjatorek zorganizowanych jesienią 1940 kompletów nauk biologicznych na poziomie akademickim[9] na tajnym Uniwersytecie Warszawskim[10][6]. Członkini Stronnictwa Demokratycznego „Prostokąt” oraz naczelny redaktor pisma „Nowe Drogi”[7][6]. Kierowniczka komórki „IKo”[11] od 1941 w Oddziale Organizacyjnym KG ZWZ-AK, a która utrzymywała łączność z obozami jenieckimi i robotnikami polskimi wywiezionymi w głąb Rzeszy hitlerowskiej[6][1][12][7]. Wspólnie ze Stanisławem Smoleńskim redagowała konspiracyjne pismo Głos Ojczyzny" przeznaczone dla rodaków przebywających w Niemczech[1]. 17 lipca 1940 w czasie tajnej matury kompletów liceum im. Królowej Jadwigi po raz pierwszy aresztowana z grupą nauczycieli i uczennicami. Prowadziła nadal nauczanie będąc więzioną na Pawiaku[2]. Po 2 tygodniach zwolniona, ale nie zaniechała konspiracji. Oprócz „IKo” prowadziła komórkę „Import”, która zajmowała się odbiorem poczty i pieniędzy dla kurierów z zagranicy.

28 kwietnia 1942 podczas spotkania z jednym z korespondentów „IKo”[13] została powtórnie aresztowana[6] w mieszkaniu Wiktorii Cieciemirskiej przy ul. 6 Sierpnia 58. Więziona na Pawiaku i torturowana w siedzibie Gestapo przy al. Szucha 25 podczas których nic nie ujawniła. Wzięła wszystko na siebie wobec okazanych dowodów. Podczas przesłuchania została zamordowana, a jej zmasakrowane zwłoki przekazano do kostnicy przy ul. Oczki, gdzie zostały rozpoznane[2].

Rodzina

[edytuj | edytuj kod]

Halina Nieniewska była córką architekta Apoloniusza Pawła h. Nałęcz i Joanny z Załuskowskich h. Rola[1]. Rodziny nie założyła. Jej bliskim krewnym był geolog i inżynier August Nieniewski (1901–1987).

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h Stanisław Konarski, Nleniewska Halina (1890-1942), Polski Słownik Biograficzny, t. 23, s. 40-41
  2. ↑ a b c d e Hanna Michalska, Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939–1945; poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej, Warszawa1988, s. 289-290, ISBN 83-06-01195-3
  3. ↑ a b c d e f g Zawacka 2005 ↓, s. 235.
  4. ↑ a b Joanna Dufrat, W służbie obozu marszałka Józefa Piłsudskiego. Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet (1928-1939), Kraków-Wrocław 2013, biogram s. 421, ISBN 978-83-7730-055-8,
  5. ↑ Wspomnienia o Halinie Nieniewskiej, "Tydzień Polski" z 20 maja 1972, s. 2-4
  6. ↑ a b c d e f g Zawacka 2005 ↓, s. 236.
  7. ↑ a b c Kazimierz Moczarski, Zapiski, Warszawa 1990, Wstęp, wybór tekstów i opracowanie Andrzej Krzysztof Kunert, s.125, 132, 136, 137, 147-149
  8. ↑ Tomasz Szarota, Stefan Rowecki-Grot, Warszawa 1985, s. 137
  9. ↑ Prowadzone przez doc. dr M. Koczwarę
  10. ↑ Przekształconych następnie w Wydział Lekarski
  11. ↑ Kryptonim powstał od jej pseudonimu
  12. ↑ Jerzy Janusz Terej, Na rozstajach dróg. Ze studiów nad obliczem i modelem Armii Krajowej, Warszawa 1980, s. 335
  13. ↑ Który okazał się konfidentem gestapo
  14. ↑ M.P. z 1931 r. nr 179, poz. 260 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  15. ↑ a b c Słownik Biograficzny Kobiet Odznaczonych Orderem Wojennym Virtuti Militari. T. II (H–O). Toruń: Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie AK i Wojskowej Służby Polek”, 2004, s. 236. ISBN 83-88693-03-4.
  16. ↑ M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 461 „za krzewienie czytelnictwa”.
  17. ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 249. ISBN 83-912463-4-5.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Stanisław Konarski, Nleniewska Halina (1890−1942), Polski Słownik Biograficzny, t. 23, s. 40-41
  • Hanna Michalska: Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939–1945; poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988, s. 289–290. ISBN 83-06-01195-3.
  • Elżbieta Zawacka: Słownik biograficzny kobiet odznaczonych orderami wojennymi Virtuti Militari. T. II. Toruń: Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskiej Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek”, 2005, s. 235–237. ISBN 83-88693-08-5.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Halina_Nieniewska&oldid=74391119”